H έρευνα αγοράς δεν είναι μόνο ένα «εργαλείο marketing» για τις εταιρείες: οι πιο ουσιαστικές έρευνες είναι εκείνες που αποτυπώνουν την κοινή γνώμη πάνω σε καυτά θέματα που απασχολούν την κοινωνία μας και συχνά μας συγκλονίζουν, όπως τα ακραία περιστατικά βίας και κακοποίησης γυναικών, που δυστυχώς όλο και ακούγονται περισσότερο στη χώρα μας. Και ενώ η τεχνολογία προοδεύει με ταχείς ρυθμούς και βελτιώνει την καθημερινότητά μας, παράλληλα αυξάνεται η απομόνωση, οι σχέσεις γίνονται ψηφιακές και ρηχές και οργιάζει η εγκληματικότητα του διαδικτύου, ενώ η βία παίρνει καινούριες μορφές, είτε αυτή είναι offline είτε online.
Με αφορμή αυτά τα φαινόμενα που πλέον δεν μπορούν να μένουν απαρατήρητα, η Focus Bari και η ομάδα του οργανισμού #gineanthropos.gr και του CSii (Cyber Security Institute International) συνεργάστηκαν για να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν μια πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης πάνω στη βία και κακοποίηση των γυναικών, αλλά και σε μια σειρά από θέματα και φαινόμενα που απασχολούν τη σημερινή κοινωνία στην Ελλάδα και όχι μόνο. Τα ευρήματα της έρευνας είναι πράγματι συγκλονιστικά, αν σκεφτεί κανείς πως εν έτει 2022 εξακολουθούν να συμβαίνουν ακραία φαινόμενα βίας και κακοποίησης όλων των μορφών — λεκτικής, συναισθηματικής, σωματικής — με θύματα κυρίως γυναίκες και νέους.
Και ενώ πολλές πολυεθνικές εταιρείες και μεγάλοι διαφημιζόμενοι ενισχύουν τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, την υποστήριξη των γυναικών προς την ανέλιξη σε ψηλές βαθμίδες καριέρας, εν τούτοις, ακόμα στην κοινωνία, αλλά και μέσα στα εργασιακά περιβάλλοντα, οι γυναίκες και οι νέοι εξακολουθούν να «σκύβουν το κεφάλι», και να γίνονται θύματα bullying, κακοποίησης και πάσης φύσεως βίας. Έχοντας προσωπικά βιώσει τις πολλαπλάσιες προσπάθειες που χρειάζεται να κάνει μια γυναίκα για να διεκδικήσει αυτά που οι άντρες παραδοσιακά θεωρούν δεδομένα και κεκτημένα προκειμένου να «πείσουν» για τις ικανότητές τους και να γίνουν αποδεκτές στα επιχειρηματικά περιβάλλοντα, μπορώ να βεβαιώσω ότι αυτά έχουν τις ρίζες τους στα μακροχρόνια κοινωνικά πρότυπα που θέλουν την γυναίκα «ένα βήμα πίσω από τον άντρα», τη θέλουν «υπό». Όσες νέες νομοθεσίες κι αν θεσπιστούν για την ισότητα των φύλων, την αποδοχή της διαφορετικότητας, αν δε μεταμορφωθεί το DNA των πεποιθήσεων της κοινωνίας, που, ξεκινώντας από την οικογένεια, μεταφέρεται στα εργασιακά περιβάλλοντα, η αλλαγή που όλοι — έστω και θεωρητικά — ονειρευόμαστε, δε θα έρθει.
Επομένως, ένας σημαντικός πυλώνας που οι εταιρείες και οι οργανισμοί χρειάζεται να θέσουν στο επίκεντρο των ενεργειών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης — ειδικά στην εποχή μας που συζητιέται ευρέως το ESG — είναι η ουσιαστική και πραγματική στήριξη των προσπαθειών που έχουν ως όραμα την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας και της κακοποίησης των γυναικών. Γιατί όσο καλές πρακτικές κι αν υιοθετούν στα εργασιακά περιβάλλοντα, όταν τα αγόρια ανατρέφονται με διαφορετικές αξίες απ’ ό,τι τα κορίτσια, η κουλτούρα και η νοοτροπία που θέλει τη γυναίκα «υπό», «λιγότερη» και «ένα βήμα πίσω» θα εξακολουθεί να διαμορφώνει όχι μόνο την κοινωνική, αλλά και την επαγγελματική εξέλιξή τους.
Για όλους αυτούς τους λόγους, συνεργαστήκαμε στενά με τον οργανισμό #gineanthropos.gr και το CSii, για να υλοποιήσουμε αυτήν τη μεγάλη έρευνα: Το fieldwork διενεργήθηκε μεταξύ 15-17 Μαρτίου 2022 σε δείγμα 1000 ατόμων 18-74 χρόνων πανελλαδικά, και τα αποτελέσματά της παρουσιάστηκαν στις 30 Απριλίου στον κατάμεστο συνεδριακό χώρο του ξενοδοχείου Αλκυών στο Βραχάτι Κορινθίας, λίγα μόλις χιλιόμετρα από την γενέτειρα της άτυχης Γαρυφαλλιάς που δολοφονήθηκε από τον φίλο της το καλοκαίρι του 2021.
Η κακοποίηση γυναικών & η ενδοοικογενειακή βία αποτελούν την πρώτιστη μάστιγα της εποχής μας
Στην αρχή της έρευνας εξετάστηκε ο βαθμός σοβαρότητας και επικινδυνότητας δώδεκα θεμάτων που απασχολούν σήμερα την κοινωνία μας. Λόγω της συγκυρίας, πρώτος σε σοβαρότητα κρίθηκε ο πόλεμος στην Ουκρανία, όμως εξίσου σοβαρά και επικίνδυνα θεωρούνται από το ελληνικό κοινό η κακοποίηση των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία. Κυριολεκτικά πρόκειται για το συγκλονιστικότερο φαινόμενο, που προφανώς είναι τόσο διαδεδομένο, ώστε να κερδίζει αυτήν την αρνητική πρωτιά.
Επίσης σοβαρά και επικίνδυνα θέματα θεωρούνται η καταστροφή του πλανήτη μας, το bullying στα σχολεία, η κατάθλιψη/ οι ψυχικές διαταραχές που φαίνεται ότι ακολουθούν την πανδημία, τον εγκλεισμό και την ακρίβεια, αλλά και οι κίνδυνοι του internet, το bullying στους εργασιακούς χώρους, το «ξέφτισμα» παραδοσιακών αξιών:
Οι γυναίκες πολύ πιο ευαισθητοποιημένες από τους άντρες
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι αν συγκρίνουμε τους άντρες με τις γυναίκες, φαίνεται ότι οι τελευταίες δείχνουν μια πολύ πιο ευαισθητοποιημένη στάση και θεωρούν όλα τα φαινόμενα πολύ πιο σοβαρά και επικίνδυνα απ’ ό,τι οι άνδρες, είτε επειδή εκείνες είναι κυρίως τα θύματα βίας σε μεγαλύτερο βαθμό, είτε επειδή από τη φύση τους οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες και με πιο πολύπλοκη ψυχική δομή.
Βία & κακοποίηση των γυναικών, ένα διαχρονικό φαινόμενο
Μέσα από μια σειρά από φράσεις το κοινό κλήθηκε να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με βάση πενταβάθμια κλίμακα, πάνω σε απόψεις που αφορούν τη βία κατά των γυναικών. Κατ’ αρχάς διαπιστώνεται ότι το φαινόμενο της βίας/κακοποίησης γυναικών υπήρχε πάντα, και η διαφορά είναι ότι σήμερα οι γυναίκες τολμούν να μιλήσουν και έτσι έρχονται στο φως περισσότερα περιστατικά:
Καλό είναι να ακούγονται τα περιστατικά, έστω και αργότερα!
Αν αναρωτιέται κανείς κατά πόσον είναι καλό ή όχι να έρχονται περισσότερα περιστατικά στο φως, ακόμα και μετά από κάποιο καιρό, η άποψη των γυναικών είναι καθολικά θετική στο να «μιλήσουν» τα θύματα, σύμφωνα με έρευνα της Focus Bari που διενεργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2021, όταν ξεκινούσε και στην χώρα μας το φαινόμενο #metoo. Επίσης, θεωρείται πως όσο περισσότερα φαινόμενα γίνονται γνωστά και τιμωρούνται οι δράστες κατάλληλα, τόσο περισσότερες είναι και οι πιθανότητες να μειωθεί η βία και η κακοποίηση των γυναικών στο μέλλον. Γι’ αυτό και οι κινήσεις όπως αυτή του #gineanthropos.gr αξίζει να υποστηρίζονται θερμά τόσο από το κοινό, όσο και από τους οργανισμούς, ώστε να μπορούν να αποτελούν αποτελεσματικό ανασταλτικό μηχανισμό του φαινομένου.
Δύσκολες συνθήκες που προκαλούν ψυχικές διαταραχές & πίεση πυροδοτούν την βία & κακοποίηση των γυναικών
Εξετάζοντας κάποια από τα πιθανά αίτια που το φαινόμενο φαίνεται ότι έχει έξαρση τα τελευταία χρόνια, φαίνεται ότι η πανδημία, ο εγκλεισμός, τα οικονομικά προβλήματα, η ανεργία, η ακρίβεια, θεωρούνται παράγοντες που πυροδοτούν την βία και κακοποίηση των γυναικών, αλλά και την ενδοοικογενειακή βία. Παράλληλα, η εξέλιξη της τεχνολογίας και η καθολική πλέον χρήση του διαδικτύου, φέρνουν μαζί τους και το φαινόμενο της διαδικτυακής βίας κατά των κοριτσιών/γυναικών.
Διαβάστε ακόμα: Η Lacta και οι άλλοι | Όταν τα brands μιλούν για την ενδοοικογενειακή βία
Βεβαίως, οι ψυχικές διαταραχές, η πίεση από εξωτερικούς παράγοντες και οι δύσκολες συνθήκες της εποχής μας δεν επιτρέπεται να δικαιολογούν τις πράξεις βίας: αντίθετα, αυτό που θα έπρεπε να σημαίνουν ως καμπανάκι κινδύνου είναι η ανάγκη για σωστή, σοβαρή και επαγγελματική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών, με έγκαιρο εντοπισμό από την οικογένεια και την κατάλληλη αντιμετώπιση ώστε να αναπτυχθεί η απαιτούμενη ψυχική ανθεκτικότητα για να αντέξει η κοινωνία τις δοκιμασίες, και όχι να ξεσπά «ο καθένας όπου βρει»:
Η διαδικτυακή βία γίνεται αντιληπτή ως περισσότερο αφορούσα τους νέους: μήπως βλέπουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου;
Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν πως το κοινό πιστεύει ότι η διαδικτυακή βία είναι ένα φαινόμενο που αφορά περισσότερο τους νέους, καθώς εκείνοι βρίσκονται στο internet σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι οι μεγαλύτεροι ενήλικες, πράγμα που φτάνει να κατατάσσει τη διαδικτυακή βία και γενικότερα το διαδικτυακό έγκλημα σαν κάτι «φυσικό» στην εποχή μας, που μάλιστα θα μεγαλώνει όσο περνά ο καιρός. Ο κόσμος τείνει να πιστεύει πως οι θύτες στη διαδικτυακή βία είναι γενικότερα βίαιοι άνθρωποι σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους, ενώ παράλληλα καταλαβαίνει πως οι επιπτώσεις της διαδικτυακής βίας μπορεί να είναι εξίσου επώδυνες για τα θύματα όσο και εκείνες της offline βίας
Όμως, το internet και ο διαδικτυακός κόσμος ευρύτερα μοιάζουν σαν ένα παγόβουνο που βλέπουμε μόνο την κορυφή του: στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος του κρύβεται, και έτσι μπορεί κάλλιστα οι ενήλικες να είναι—ως λιγότερο γνώστες της τεχνολογίας—ακόμα μεγαλύτερα θύματα της διαδικτυακής βίας και εγκληματικότητας. Παράλληλα, ο θύτης στο internet έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να κρυφτεί, ενώ ταυτόχρονα, μπορεί να φαίνεται ένας πολύ ήρεμος και φιλήσυχος άνθρωπος στην καθημερινότητά του. Τέλος, από πλευράς φύλου, οι άντρες θεωρούνται και πάλι ως περισσότερο υποψήφιοι θύτες διαδικτυακής βίας απ’ ό,τι οι γυναίκες:
Ενώ θα περίμενε κανείς οι νέοι να εκφράζουν μια πιο έντονη στάση απέναντι στη διαδικτυακή βία απ’ ό,τι το σύνολο του κοινού, εν τούτοις δε συμβαίνει κάτι τέτοιο: όπως βλέπουμε στο πιο κάτω γράφημα, η άποψη των νέων σχετικά με την διαδικτυακή βία είναι μάλλον ηπιότερη από εκείνη του συνόλου των ηλικιών:
Η διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια και την Πολιτεία θεωρείται η απόλυτη υπεύθυνη για τη βία & κακοποίηση των γυναικών
Στο τελευταίο μέρος της έρευνας εξετάστηκαν οι πιθανοί υπεύθυνοι για την πρόκληση, αλλά και για την καταπολέμηση και πρόληψη της βίας και κακοποίησης των γυναικών στο μέλλον. Εδώ η κοινή γνώμη είναι απόλυτη: ο τρόπος που μεγαλώνει ένα παιδί από την οικογένειά του, η συμπεριφορά των γονέων απέναντι στα αγόρια και στα κορίτσια, αλλά και το ίδιο το προσωπικό τους παράδειγμα, συνθέτουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί, επηρεάζουν και διαμορφώνουν τον ψυχισμό, τον χαρακτήρα, τις αξίες και τις προσδοκίες του. Είναι καθοριστική η στάση των γονέων στο πώς θα εξελιχθεί ο αυριανός ενήλικας και ποιου τύπου σχέσεις θα επιδιώξει να δημιουργήσει.
Παράλληλα, η Πολιτεία θεωρείται υπεύθυνη λόγω της ανεπάρκειάς της να επιβάλλει παραδειγματικές κυρώσεις στους θύτες, αλλά και να θεσπίσει ένα κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο τόσο για την αντιμετώπιση της βίας, όσο και για την πρόληψη και την ισότητα των δύο φύλων.
Ακόμα, αρκετά σημαντικός και υπεύθυνος θεωρείται και ο σεξισμός της κοινωνίας, αλλά και ο δισταγμός των θυμάτων να μιλήσουν δημόσια και να καταγγείλουν την βία όταν τους ασκείται, ενώ φαίνεται ότι δε θεωρούνται σχεδόν καθόλου υπεύθυνες η εξέλιξη της τεχνολογίας και η χειραφέτηση των γυναικών:
Παρά τις προσπάθειες, η κοινή γνώμη δεν είναι τόσο αισιόδοξη για το μέλλον
Το τελευταίο ερώτημα που έθεσε η έρευνα στο κοινό ήταν κατά πόσο πιστεύουν ότι τα φαινόμενα βίας και κακοποίησης των γυναικών θα μειωθούν ή όχι στο μέλλον. Εδώ τα αποτελέσματα είναι σχετικά απογοητευτικά, καθώς η αναλογία εκείνων που τοποθετούνται στην αισιόδοξη πλευρά της κλίμακας είναι σημαντικά μικρότερη από εκείνους που πιστεύουν το αντίθετο. Δυστυχώς, φαίνεται πως όσες προσπάθειες και αν γίνουν, ο κόσμος πιστεύει πως δε θα αλλάξουν σημαντικά τα πράγματα, είτε γιατί το φαινόμενο είναι πραγματικά τεράστιο, είτε επειδή οι ρίζες του βρίσκονται μέσα στην οικογένεια, στη νοοτροπία και στην αδυναμία της ανάδειξης της ψυχικής υγείας ως ενός σημαντικού θέματος που χρειάζεται αντιμετώπιση χωρίς ταμπού. Γι’ αυτό και οι προσπάθειες όπως αυτή του #gineanthropos.gr χρήζουν υποστήριξης και βοήθειας απ’ όλους μας.
Το μόνο ενθαρρυντικό είναι ότι οι νέοι φαίνονται πολύ πιο αισιόδοξοι από τους μεγαλύτερους, πράγμα που σε μεγάλο βαθμό μπορεί να αποδοθεί στην εμπειρία της πίκρας που κουβαλούν οι μεγαλύτεροι, βλέποντας μια ζωή τα πράγματα να μένουν στατικά ή να βελτιώνονται με αργούς ρυθμούς:
Όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής για κάποιους ήταν έκπληξη, για κάποιους άλλους όχι, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν αφήνουν κανένα μας αδιάφορο. Αύριο η κακοποίηση μιας γυναίκας μπορεί να μην αφορά μόνο ένα πρόσωπο που διαβάζουμε γι’ αυτό στις ειδήσεις. Μπορεί να αφορά ένα δικό μας κορίτσι, την κόρη μας, την αδελφή μας, την καλύτερή μας φίλη. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να μπούμε όλοι στη δράση, βοηθώντας αυτήν την προσπάθεια με όποιο τρόπο μπορούμε. Ας μην αφήσουμε το άγχος της καθημερινότητας να μας παρασύρει, ας κάνουμε ένα μικρό βήμα πίσω κι ας αναρωτηθούμε:
«Τι μπορώ να κάνω εγώ προσωπικά, βάζοντας ένα λιθαράκι για να προλάβω τέτοια φαινόμενα στο μέλλον;»
«Πώς μπορώ να αποτελέσω παράδειγμα και να μη μείνω σαν τους περισσότερους ένας ευχολόγος αδρανής ακροατής;»
«Πώς μπορώ να συνεισφέρω σε προσπάθειες όπως η κίνηση #gineanthropos.gr;»
Αυτά τα σημαντικά ερωτήματα δεν αφορούν μόνο τους ιδιώτες: αφορούν και τις ομάδες ηγεσίας των μεγάλων εταιρειών, τα στελέχη που σχεδιάζουν και υλοποιούν έργα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και ενέργειες που κάθε σοβαρός οργανισμός, ως πυλώνας της κοινωνίας — και όχι μόνο της αγοράς — πιστεύει ότι πραγματικά ολοκληρώνουν την αποστολή του, όταν «επιστέφει» σ’ αυτή την κοινωνία που τον στηρίζει, ένα μέρος των κερδών του, βοηθώντας τη να γίνει καλύτερη. Ελπίζω — ως μέλος της ίδιας της αγοράς μας, αλλά και ως γυναίκα — το μήνυμά μου να φτάσει σ’ εκείνους που μπορούν να βοηθήσουν να γίνουν πραγματικά αυτά που οραματιζόμαστε για το μέλλον!
Μπορείτε να δείτε όλη την παρουσίαση της έρευνας εδώ
Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το #gineanthropos.gr εδώ
Από την Ξένια Κούρτογλου | «Ιδρύτρια Focus Bari, Σύμβουλος Προσωπικής & Επιχειρηματικής Ανάπτυξης, Συγγραφέας», xenia@focus.gr
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
