Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, οι ολοένα και αυξανόμενες απαιτήσεις της καθημερινότητας αλλά και της σύγχρονης επαγγελματικής ζωής, καθώς και το ατέρμονο κυνήγι πολλές φορές άφταστων στόχων φαίνεται πως έχουν τις επιπτώσεις τους στον ψυχισμό του ανθρώπου με διάφορες εκφάνσεις.
Μια τέτοια είναι και το ονομαζόμενο «σύνδρομο του απατεώνα», το γνωστό «Imposter Syndrome». Είναι ένας όρος που επινοήθηκε το 1978 από τις κλινικούς ψυχολόγους Dr. Pauline R. Clance και Suzanne Α. Imes και αναφέρεται σε φιλόδοξα άτομα που χαρακτηρίζονται από αδυναμία να εσωτερικεύουν τα επιτεύγματά τους και έναν επίμονο φόβο ότι θα εκτεθούν ως «απατεώνες», ακόμα και όταν χαίρουν της αποδοχής του κοινωνικού και επαγγελματικού τους περίγυρου, και, παρά το γεγονός ότι δε θεωρείται μια τυπική ψυχολογική διαταραχή απο την επιστημονική κοινότητα, μπορεί να παρουσιάσει παρόμοια συμπτώματα και ως εκ τούτου να αντιμετωπίζεται με τις ίδιες μεθόδους διαχείρισης.
Πιθανόν να προκαλέσει έκπληξη το γεγονός οτι το εν λόγω σύνδρομο απαντάται κατά κύριο λόγο σε επιτυχημένους ανθρώπους, οι οποίοι θέτοντας στον εαυτό τους ολοένα και υψηλότερους στόχους, αρχίζουν και αισθάνονται «ανεπαρκείς», φοβούμενοι ότι αργά η γρήγορα η «απάτη» τους θα αποκαλυφθεί.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό, λοιπόν, πως τα συμπτώματα μιας τέτοιας κατάστασης έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο άτομο. Αναβλητικότητα, μη αποδοχή του οτιδήποτε εκτός της τελειότητας, ακραίο στρες, χαμηλή αυτοπεποίθηση, κατάθλιψη, ντροπή και αμφιβολία είναι επακόλουθα της μη έγκαιρης αντιμετώπισης του συνδρόμου, συναισθήματα τα οποία τις περισσότερες φορές δεν εξωτερικεύονται, κατατρώγοντας καθημερινά το άτομο εκ των έσω.
Διαβάστε ακόμα: Τα 5 στάδια του burn-out
Επίσης έκπληξη μπορούν να προκαλέσουν οι στατιστικές μελέτες που αφορούν τους πάσχοντες από το εν λόγω σύνδρομο. Ψυχολογική έρευνα που έλαβε χώρα στις αρχές της δεκαετίας του ’80 εκτίμησε ότι δύο στους πέντε επιτυχημένους ανθρώπους θεωρούν τους εαυτούς τους «ψεύτικους», και άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι το 70 τοις εκατό όλων των ανθρώπων αισθάνονται σαν απατεώνες κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όπως αναφέραμε προηγουμένως, το σύνδρομο του απατεώνα είναι ιδιαίτερα συχνό μεταξύ εκείνων με υψηλά επιτεύγματα. Επίσης έχει παρατηρηθεί σε υψηλά ποσοστά και σε μέλη μειονοτήτων, που όταν είναι δικαιούχοι θετικής ενίσχυσης, φτάνουν στο σημείο να αμφιβάλλουν για τις δικές τους ικανότητες και να φοβούνται ότι δεν ήταν οι δεξιότητές τους που κατέστησαν δυνατή την επιτυχία τους.
Ναι, αλλά…
Στον αντίποδα, ωστόσο, όσο αντιφατικό και αν ακούγεται, τα συμπτώματα του imposter syndrome μπορούν να αποτελέσουν εφαλτήριο και για την προσωπική κι επαγγελματική βελτίωση του ανθρώπου στον οποίο αυτό αναγνωρίζεται, δίνοντας του τη δυνατότητα να αποκτήσει και να αναπτύξει νέες γνώσεις, δεξιότητες και προσόντα, τα οποία σε διαφορετική περίπτωση πιθανόν να έμεναν σε αδράνεια. Καταλυτικό ρόλο σε αυτήν τη θετική εξέλιξη παίζει η έγκαιρη και στοχευμένη διαχείριση των συμπτωμάτων.
Συγκεκριμένα, το να συζητήσει κάποιος το θέμα με άλλα άτομα, όσο το δυνατόν νωρίτερα, αποτελεί το πρώτο σκαλί στην αντιμετώπιση. Άνθρωποι οι οποίοι έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο μπορούν να μιλήσουν για εμπειρίες όπου το σύνδρομο του απατεώνα ήταν κυρίαρχο. Λαμβάνοντας υπ’όψιν πως οι περισσότεροι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτό το σύνδρομο δε γνωρίζουν ότι υπάρχουν κι άλλοι που επίσης αισθάνονται ανεπαρκείς, είναι λογικό μέσω αυτής της διαδικασίας να μην αισθάνονται πλέον μόνοι στην αρνητική τους εμπειρία.
Η κατανόηση του μηχανισμού που πυροδοτεί τον εγγενή φόβο της «αποκάλυψης της απάτης» μπορεί επίσης να αλλάξει άρδην την πορεία του ατόμου που υποφέρει από το σύνδρομο. Αντιλαμβανόμενο τι είναι αυτό που του προκαλεί φόβο, το άτομο μπορεί να κατανοήσει τον παραλογισμό του να αισθάνεται απατεώνας, και να επιλέξει να συμπεριφερθεί διαφορετικά και πιο λογικά στις ανάλογες καταστάσεις. Άλλωστε με το να νιώθει απατεώνας, ακυρώνει αυτομάτως τον ισχυρισμό, καθώς οι πραγματικοί απατεώνες δεν αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοιοι.
Διαβάστε ακόμα: Οι πολλές ώρες δουλειάς συνεχίζουν να θεωρούνται δείκτης επιτυχίας
Το να αρχίσει ο πάσχων να κατανοεί ότι το πώς αισθάνεται είναι πλασματικό και ότι απέχει από την πραγματικότητα μπορεί επίσης να αποτελέσει σημάδι της σωστής διαχείρισης του συνδρόμου. Πολλές φορές, το άτομο τείνει να υποτιμά τις δεξιότητες και τις επιτυχίες του, μη αναγνωρίζοντας ότι ακόμα και οι πιθανές αποτυχίες που είχε στην πορεία συνέβαλαν ενεργά στο να φτάσει στο σημείο που βρίσκεται, αποτελώντας πολύτιμες εμπειρίες. Τα προηγούμενα μπορεί με τη σωστή αντιμετώπιση να αποτελέσουν ερέθισμα ώστε το άτομο να εξελίξει νέες δεξιότητες, καλύπτοντας έτσι τυχόν ανεπάρκειες, καθώς μέσω της συνεχούς τριβής επιτυγχάνεται η επιτυχία στον εκάστοτε τομέα. Σε αυτό το βήμα, ιδιαίτερη βοήθεια μπορεί να αποτελέσει ο απολογισμός των επιτυχιών, τακτική που θα τον οδηγήσει στο να κατανοήσει ότι υποτιμά τον εαυτό του και τα όσα έχει καταφέρει.
Σημαντικότερο ίσως βήμα στην αντιμετώπιση του συνδρόμου του απατεώνα είναι η απομάκρυνση του ατόμου από το «ασφαλές περιβάλλον» του. Αντιμετωπίζοντας νέες προκλήσεις, καταστάσεις που πιθανόν προκαλούν φόβο λόγω της μη οικείας φύσης τους, ο άνθρωπος μπορεί όχι μόνο να αντιληφθεί την επάρκειά του να αντεπεξέλθει ακόμα και σε αχαρτογράφητα νερά, γεγονός που τονώνει την αυτοπεποίθησή του, αλλά διαπιστώνει ότι γίνεται σταδιακά ικανότερος σε καταστάσεις εκτός του comfort zone του.
Καταλήγοντας, το imposter syndrome, με την έγκαιρη και κατάλληλη αντιμετώπιση, είναι δυνατόν όχι μονό να μην αποτελέσει τροχοπέδη στον ψυχισμό και την υγιή επαγγελματική πορεία του ατόμου, άλλα αντιθέτως να δράσει ευεργετικά, ωθώντας το όχι μόνο να συνειδητοποιήσει την επιτυχημένη έως τώρα πορεία του αλλά και να του δώσει την αφορμή να εξελιχθεί ακόμα περισσότερο, σε νέες κατευθύνσεις.
Με πληροφορίες από το Fast Company
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
