Γιατί η Ιαπωνία εξακολουθεί να έχει παγκόσμια σημασία

Στην Ιαπωνία, οι κληρονομικές διαδοχές είναι συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές, αξιοσημείωτα γεγονότα σε μια κοινή εθνική αφήγηση. Στις 30 Απριλίου, η εποχή Heisei, η οποία ξεκίνησε το 1989 με το θάνατο του μονάρχη του Hirohito, θα τερματιστεί με την παραίτηση του αυτοκράτορα Akihito.

Την επόμενη μέρα, ο 85χρονος αναμένεται να παρουσιάσει το γιο του, τον πρίγκηπα Naruhito, με ένα αρχαίο σπαθί, καθρέφτη και κόσμημα- τους Τρεις Θείους Θησαυρούς – το τελετουργικό που επιζεί στους αιώνες μέσα στο αυτοκρατορικό σπίτι της Ιαπωνίας.

Τρεις δεκαετίες δεν είναι παρά μια αναλαμπή στην πληρότητα της ιαπωνικής ιστορίας, αλλά υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι η χώρα έχει επιδείξει κακή πορεία. Η φήμη του ως οικονομικού juggernaut, που κέρδισε κατά τον ταχύ εκσυγχρονισμό του στην εποχή Meiji του τέλους του 19ου αιώνα και την εκπληκτική ανάκαμψη μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, δέχτηκε ισχυρό χτύπημα από τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις, τον τρόμο του αποπληθωρισμού, την έκρηξη του δημόσιου χρέους και κυρίως την αδυσώπητη άνοδο της Κίνας, η οποία έφερε την Ιαπωνία στη δεύτερη θέση της παγκόσμιας οικονομίας και είναι σήμερα η κυρίαρχη γεωπολιτική δύναμη στην Ασία.

Προς το παρόν, η Ιαπωνία μοιάζει με νησί σταθερότητας μεταξύ των ανεπτυγμένων εθνών, που είναι γεμάτα με πολωμένες συζητήσεις σχετικά με τις αδιάσπαστες ροές κεφαλαίων, το ελεύθερο εμπόριο και τα ανοικτά σύνορα. Οι απλοί Ιάπωνες δεν επηρεάζονται από τις αμερικανικές ανισότητες του εισοδήματος και τους πολέμους κουλτούρας, δεν αγωνίζονται με ένα ενδεχόμενο εξόδου όπως το Brexit ή δεν αντιμετωπίζουν τις διαμαρτυρίες των Γάλλων εργατών, των Κίτρινων Γιλέκων, στους δρόμους του Τόκιο.

Αυτό που έκανε τη Heisei (η “ειρήνη” στα ιαπωνικά) μια τόσο άγρια ​​και αποπροσανατολισμένη εποχή ήταν η σύγκλιση των περίπλοκων προκλήσεων – η αυτοματοποίηση μεγάλης ταχύτητας, η ταχεία γήρανση των πολιτών, η στάσιμη ζήτηση, τα έντονα χρέη – που έφτασαν νωρίς στην οικονομική εξέλιξη της Ιαπωνίας. Αυτές οι λύσεις θα απασχολούν τις Η.Π.Α., τη Δυτική Ευρώπη και την Κίνα σε διάφορους βαθμούς τις επόμενες δεκαετίες. Η Ιαπωνία μπορεί να έχει πολλά να διδάξει στον υπόλοιπο κόσμο.

Οι ιαπωνικές οικογένειες μεσαίας τάξης – το μέσο ετήσιο εισόδημα των νοικοκυριών είναι περίπου 46.000 δολάρια – έχουν πρόσβαση σε προσιτή, καθολική υγειονομική περίθαλψη, εξαιρετικά δημοτικά σχολεία και ποιοτικά δημόσια πανεπιστήμια ,η Ιαπωνία έχει περισσότερους νικητές του Βραβείου Νόμπελ από οποιαδήποτε άλλη ασιατική χώρα ανά έτος. Η Ιαπωνία έχει την πιο σφιχτή αγορά εργασίας εδώ και δεκαετίες, με ποσοστό ανεργίας 2,5%. Είναι αλήθεια ότι πάρα πολλοί νεαροί εργαζόμενοι είναι χαμηλόμισθοι και με μερική απασχόληση. Και πάλι όμως, δεν πνίγονται από το φοιτητικό τους χρέος, όπως οι Αμερικανοί ομόλογοί τους.

Οι οικονομικές προοπτικές για τους νεότερους Ιάπωνες θα στραφούν στο πόσο καλά ο Πρωθυπουργός Shinzo Abe και οι μελλοντικές κυβερνήσεις θα αντιμετωπίσουν μια από τις μεγαλύτερες φυσικές δημογραφικές καταρρεύσεις στην ανθρώπινη ιστορία. Ο πληθυσμός της Ιαπωνίας, ο οποίος έπεσε κατακόρυφα κατά 448.000 το 2018, βρίσκεται σε πορεία να υποχωρήσει κάτω από τα 100 εκατομμύρια, ή 21% από τα σημερινά επίπεδα, στα μέσα του αιώνα. Είναι ένα γερασμένο έθνος, με περισσότερα από το ένα τέταρτο των Ιαπώνων να είναι άνω των 65 ετών. Όλα αυτά αυξάνουν την μείωση της παραγωγικότητας, την πιθανή παραγωγή και την αύξηση του εισοδήματος.

Ωστόσο, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη και η άνοδος των μηχανών είναι ανυπόφορες για τις εργατικές ενώσεις και τους πολιτικούς στη Δύση, εδώ καλωσορίζονται με χαρά. Η Ιαπωνία είναι ήδη μία από τις πιο ολοκληρωμένες οικονομίες παγκοσμίως και εταιρείες όπως η Fanuc, η Kawasaki Heavy Industries, η Sony και η Yaskawa Electric είναι οι κορυφαίοι εξαγωγείς βιομηχανικών ρομπότ.

Το προφίλ χρέους της Ιαπωνίας φαίνεται πολύ λιγότερο επικίνδυνο από αυτό της Κίνας. Τα πιστωτικά προβλήματα οφείλονται στην υπερβολική δανειοδότηση στον τομέα των μη ρυθμιζόμενων τραπεζών, των ιδιωτικών και των κρατικών επιχειρήσεων, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 40% των βιομηχανικών πόρων της χώρας και δημιουργούν σχεδόν το 20% της αστικής απασχόλησης. Ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping προσπαθεί να αντισταθμίσει τις δαπάνες για να αποτρέψει μια συστημική οικονομική κρίση. Τα περισσότερα από τα πιστωτικά προβλήματα της Κίνας βρίσκονται στον εταιρικό τομέα. Το συνολικό χρέος των κυβερνήσεων, των νοικοκυριών και των εταιρειών, ύψους 30 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, δηλαδή περίπου 259% του ΑΕΠ, βρίσκεται σε καλό δρόμο να φτάσει το 327% του ΑΕΠ έως το 2022, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Bloomberg Economics.

Τα χρόνια Heisei είδαν επίσης μια μαζική έξοδο ιαπωνικού ταλέντου: Οι παίκτες του Μπέιζμπολ Hideki Matsui, Hideo Nomo και Ichiro Suzuki απολάμβαναν τεράστια επιτυχία στις Η.Π.Α. και οι Ιάπωνες σχεδιαστές μόδας Issey Miyake και Yohji Yamamoto επέκτειναν την επιρροή τους. Και όσο πλησιάζουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2020, αυτή η χώρα των αρχαίων ναών, των απόκρημνων οροσειρών, των ιαματικών λουτρών και του Όρους Fuji είναι σήμερα ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους ταξιδιωτικούς προορισμούς στον κόσμο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών.

Ίσως η εποχή του Heisei δεν ήταν και τόσο μεγάλη αποτυχία. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων της αύξησης του ΑΕΠ χάνει την ευρύτερη πραγματικότητα: η Ιαπωνία είναι πλούσια, η Ιαπωνία δουλεύει και η Ιαπωνία έχει σημασία. Όποιες και αν είναι οι οικονομικές δυσκολίες της χώρας, η πολιτιστική επιρροή της Ιαπωνίας σε ολόκληρο τον κόσμο επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο τα τελευταία 30 χρόνια.