Η ευτυχία, αλλά και η γοητεία δε μετριούνται σε γραμμάρια και όλα τα σώματα είναι ωραία, όπως και μοναδικά. Νομίσαμε προς στιγμή, πως λόγω των social media ακριβώς, τα παραπάνω είχαν γίνει πραγματικότητα και πως μέσα από αυτά θα υπάρχουν πολλά και διαφορετικά πρότυπα, εκεί που δημιουργούνται οι παγκόσμιες τάσεις και μας επηρεάζουν μαζικά, γιατί το ανθρώπινο σώμα δεν είναι μόδα αλλά μοναδικότητα ύπαρξης. Κι ύστερα ήρθε το Skinnytok για να δείξει πως τσάμπα είχαμε πανηγυρίσει την ποιοτική μας εξέλιξη!
Μια σειρά από αθώα φαινομενικά βίντεο με διατροφικές ρουτίνες, body-checks, καθημερινά “τι έφαγα σήμερα”, χαμηλές θερμιδικές μετρήσεις, και λεπτεπίλεπτα σώματα που προτείνουν, αλλά χωρίς να μας το πουν κατάμουτρα, ένα νέο, επικίνδυνο ιδανικό, πως όσο πιο λεπτό είναι ένα σώμα, τόσο και πιο αποδεκτό. Αυτό, λοιπόν είναι το Skinnytok. Μια νέα αισθητική, που δίνει στην ανορεξία ένα άλλοθι τάχα υγείας, και η εμμονή με την τάχα πειθαρχία του σώματος καλύπτεται με φίλτρα ευτυχίας της τσιχλόφουσκας, μελωδικής αυτογνωσίας και αυτάρεσκα ανούσιας αυτοβελτίωσης. Σε όλο αυτό, αντιδρά η Γαλλία. Και αντιδρά πολιτικά, ρυθμιστικά, αλλά και πολιτισμικά. Δεν πρόκειται για μια συντηρητική απόπειρα λογοκρισίας, αλλά για επίσημο διάβημα της ευρωπαϊκής χώρας που, βλέποντας τον αλγόριθμο να κάνει κουμάντο στις διατροφικές επιλογές των εφήβων της, αναλαμβάνει δράση.
Αυτό που κάνει το Skinnytok επικίνδυνο δεν είναι μια ρητορική υπέρ της αδυναμίας, όπως γίνονταν από περιοδικά και life style εκπομπές τις δεκαετίες του 80 και του 90 και που είναι αντιπαθής και ούτως ή άλλως ξεπερασμένη. Επιχειρείται όμως, η κανονικοποίησή της ισχνότητας, του λιπόσαρκου υπερβολικά σώματος και το ότι έρχεται όχι μέσα από τοπ μοντέλα ή προφίλ επαγγελματιών, αλλά μέσα από κορίτσια της διπλανής πόρτας, συχνά ανήλικα, που μιλούν με γλώσσα απλή, βιωματική, και άρα πιο πειστική. Ένα body-check σε ένα φόντο σκανδιναβικής διακόσμησης, ένα smoothie με λιγότερο από 150 θερμίδες, μια ματιά στον καθρέφτη με hashtag #fitspo. Ο αλγόριθμος δεν κάνει διακρίσεις! Ό,τι προκαλεί engagement, απλά πολλαπλασιάζεται!
Η δημοφιλία του Skinnytok συνδέεται οργανικά με την οικονομία της προσοχής. Όταν οι πλατφόρμες επιβραβεύουν το ακραίο σε εμφάνιση, σε πειθαρχία, σε δοκιμασία αντοχής στη πείνα, για παράδειγμα, τότε οι δημιουργοί περιεχομένου ανταγωνίζονται ποιος θα προτείνει το πιο minimal διατροφικό πλάνο, το πιο flat stomach, το πιο προσεκτικά δοσμένο ανορεξικό πρότυπο.
Η Γαλλία, που φημίζεται για την βαριά βιομηχανία της μόδας της, έχει υπάρξει επαναστατική και σε ζητήματα που αφορούν την προστασία της εικόνας του σώματος στο δημόσιο χώρο. Από τον νόμο του 2015 που απαιτούσε οι φωτογραφίες μοντέλων να επισημαίνονται αν έχουν υποστεί ρετούς, έως την υποχρέωση για ιατρική γνωμάτευση φυσιολογικού Δείκτη Μάζας Σώματος για τα μοντέλα που εργάζονται σε επιδείξεις μόδας, το Παρίσι έχει αποδείξει ότι το σώμα είναι πολιτική και οικονομική υπόθεση. Το 2024, μετά από σειρά αναφορών από επαγγελματίες υγείας και εκπαιδευτικούς, το γαλλικό Υπουργείο Ψηφιακής Μετάβασης και το Υπουργείο Υγείας ξεκίνησαν συντονισμένη εκστρατεία κατά του Skinnytok, εξετάζοντας νομοθεσία που θα υποχρεώνει τους influencers να προσθέτουν ρητή σήμανση, όταν προβάλλουν περιεχόμενο σχετικό με διατροφικές πρακτικές, ιδίως όταν δεν πρόκειται για επιστημονικά τεκμηριωμένες συμβουλές.
Η υπουργός ψηφιακής μετάβασης Μαρίνα Φεράρι σε συνέντευξή της στη Le Monde δήλωσε πως «δεν μπορούμε να αφήσουμε την ψυχολογία των εφήβων μας έρμαιο σε αλγόριθμους που προωθούν διατροφικές διαταραχές. Το TikTok δεν είναι ιατρικό συμβούλιο. Είναι μηχανή σύγκρισης και πίεσης. Και αυτό πρέπει να αλλάξει». Ο ψυχίατρος Dr. Λιονέλ Ναλέτ, επικεφαλής του ερευνητικού ινστιτούτου δημόσιας υγείας του Πανεπιστημίου της Λυών, δήλωσε με σαφήνεια πως «αυτό που κάνει το Skinnytok τόσο επικίνδυνο είναι η έλλειψη διακριτών ορίων. Δεν προτρέπει ευθέως στην ανορεξία, αλλά την ντύνει με την αισθητική της αυτοβελτίωσης. Αυτό είναι το πιο ύπουλο σημείο του, το πως, δηλαδή, λειτουργεί ως προπαγάνδα με προσωπείο φροντισμένο, φιλικό, σχεδόν θεραπευτικό».
Η ειρωνεία της εποχής μας είναι πως η αισθητική του σώματος εξελίσσεται σε πολιτισμικό εκκρεμές. Από το body positivity και το diversity του 2010’s και από τις καμπάνιες που καλούσαν σε αποδοχή κάθε μεγέθους και σχήματος, περάσαμε, σχεδόν αθόρυβα, στην εποχή της φαρμακευτικής πειθαρχίας. Με την είσοδο στην αγορά των ενέσιμων GLP-1 φαρμάκων, όπως η σεμαγλουτίδη, δηλαδή τα Ozempic και Wegovy, η απώλεια βάρους έγινε όχι μόνον εφικτή αλλά και ποθητή, μέσα από ιατρική εγγύηση και αισθητική νομιμοποίηση. Το νέο πρότυπο δεν είναι απλώς αδύνατο, αλλά είναι ιατρικά αδυνατισμένο. Αρκεί να έχεις λεφτά να πληρώνεις τις πανάκριβες δόσεις. Η λεπτότητα δεν είναι πια δείγμα αυτοπειθαρχίας ή άσκησης, αλλά δήλωση πρόσβασης, εισοδήματος, ιδιωτικής υγειονομικής περίθαλψης. Το σώμα της ελίτ είναι λεπτό όχι γιατί τρέφεται σωστά, αλλά γιατί έχει συνταγή. Σε αυτό το κλίμα, το Skinnytok λειτουργεί ως προθάλαμος, ως πολιτισμικός χώρος προσδοκίας. Οι νεαρές χρήστριες βλέπουν εκεί το ιδανικό τους μέλλον, με ένα σώμα που μοιάζει προσεγγίσιμο, αλλά προϋποθέτει πλούτο.
Η μάχη για την ψυχική και σωματική υγεία των νέων δεν δίνεται πλέον στα σχολεία, στα σπίτια ή στα εξωτερικά ιατρεία. Δίνεται στον άυλο χώρο των κοινωνικών μέσων, εκεί που η εικόνα καταναλώνεται πιο γρήγορα απ’ όσο το φαγητό που δείχνει να απορρίπτει. Η γαλλική προσπάθεια να ρυθμίσει αυτό το νέο καθεστώς δεν είναι μόνο νομοθετική, αλλά πολιτισμική αντίσταση σε έναν κόσμο όπου η κανονικότητα του σώματος επιβάλλεται όχι με βία, αλλά με likes. Το Skinnytok δεν είναι πρόβλημα αισθητικό, λοιπόν, αλλά σύμπτωμα μιας βαθύτερης ασυμμετρίας μεταξύ προσδοκίας και πραγματικότητας, ελευθερίας και εμπορευματοποίησης, δημόσιας υγείας και ιδιωτικής αισθητικής. Κι ίσως η απάντηση να μην είναι απλώς η ρύθμιση της εικόνας, αλλά η επανεφεύρεση της σχέσης μας με αυτήν.
Ο Ούγγρο-Αμερικανός ψυχίατρος και συγγραφέας, Τόμας Σας, κορυφαίος εκφραστής του αντί-ψυχιατρικού κινήματος, έχει δώσει επιστημονικές θέσεις, ήδη, από τις δεκαετίες του 1960 και 1970. «Εθισμός, παχυσαρκία, νευρική ανορεξία» έχει πει, πριν από 65 χρόνια, «όλα αυτά είναι κοινωνικά προβλήματα όχι ψυχιατρικά. Συμπυκνώνουν και δηλώνουν ένα ανταγωνισμό του ατόμου με κάποιον στο περιβάλλον του, σχετικά με τον έλεγχο πάνω στο σώμα του». Και να που εκχωρούμε, σιγά – σιγά και ύπουλα, τα σωματικά μας δικαιώματα στους αλγόριθμους και στο TikTok!
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
