Οι φορολογικές δηλώσεις που υποβλήθηκαν το 2023 αποτυπώνουν με αρκετή σαφήνεια την οικονομική κατάσταση των Ελλήνων. Τα εισοδήματα που δήλωσαν οι πολίτες δείχνουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού εξακολουθεί να κινείται σε χαμηλά επίπεδα, με δυσκολίες να καλύψει τις βασικές του ανάγκες. Παρά τις όποιες ενδείξεις βελτίωσης στην οικονομική δραστηριότητα, η καθημερινότητα πολλών νοικοκυριών είναι γεμάτη προκλήσεις και περιορισμούς.
Οι περισσότεροι φορολογούμενοι δηλώνουν εισοδήματα που μετά βίας επαρκούν για να ζήσει κανείς με αξιοπρέπεια. Οι αυξημένες τιμές στα τρόφιμα, στην ενέργεια και στη στέγαση έχουν κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη διαβίωση, ενώ για πολλές οικογένειες κάθε μήνας είναι ένας διαρκής αγώνας επιβίωσης. Παράλληλα, υπάρχει ένα άλλο ζήτημα που βαραίνει περισσότερο αυτούς που δεν ανήκουν στους οικονομικά ασθενέστερους, αλλά ούτε και στους πολύ εύπορους: η μεσαία τάξη.
Πολίτες με μέτρια εισοδήματα, οι οποίοι ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους, εργάζονται συστηματικά και προσπαθούν να είναι συνεπείς απέναντι στο κράτος, είναι συχνά εκείνοι που καλούνται να πληρώσουν το μεγαλύτερο κομμάτι της φορολογίας. Αυτή η άνιση κατανομή δημιουργεί αίσθηση αδικίας, αφού αυτοί που προσπαθούν να τα καταφέρουν με τίμια μέσα, συχνά βρίσκονται να πληρώνουν περισσότερα από άλλους με υψηλότερα εισοδήματα που ενδεχομένως δεν δηλώνονται.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του ελληνικού φορολογικού συστήματος είναι η εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης. Πρόκειται για έναν τρόπο με τον οποίο η φορολογική διοίκηση προσπαθεί να εντοπίσει περιπτώσεις υποδήλωσης εισοδήματος. Αντί να βασίζεται αποκλειστικά σε αυτά που δηλώνει ένας πολίτης, το κράτος υπολογίζει πόσο «πρέπει» να κερδίζει, με βάση την περιουσία, τα έξοδα ή τον τρόπο ζωής του. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει στην κατοχή του ένα σπίτι, ένα αυτοκίνητο ή πληρώνει ενοίκιο, τότε θεωρείται ότι πρέπει να έχει ένα ελάχιστο εισόδημα για να καλύψει αυτά τα έξοδα.
Αν δηλώσει λιγότερα από αυτό που υπολογίζει η εφορία, τότε ο φορολογούμενος φορολογείται με βάση αυτό το τεκμαρτό εισόδημα και όχι το πραγματικό. Αυτό το μέτρο, αν και έχει στόχο να περιορίσει τη φοροδιαφυγή, συχνά οδηγεί σε άδικες καταστάσεις. Πολλοί πολίτες βρίσκονται να πληρώνουν φόρους για εισοδήματα που δεν έχουν ποτέ αποκτήσει, απλώς και μόνο επειδή διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία ή καταναλωτικές υποχρεώσεις που «δεν δικαιολογούνται» με βάση τη δήλωσή τους.
Οι ελεύθεροι επαγγελματίες βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της κατάστασης. Αρκετοί από αυτούς δηλώνουν χαμηλά κέρδη, είτε γιατί πραγματικά δυσκολεύονται, είτε γιατί δεν επιθυμούν να αποκαλύψουν το σύνολο των εσόδων τους. Το πρόβλημα είναι ότι το κράτος αντιμετωπίζει τους πάντες με καχυποψία, και τους φορολογεί με βάση το ελάχιστο ποσό που θεωρεί πως «πρέπει» να κερδίζουν, άσχετα με το αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Έτσι, ακόμη και επαγγελματίες με πραγματικά περιορισμένες δουλειές και μικρά έσοδα φορολογούνται υπερβολικά.
Ορισμένοι επιχειρηματίες και επαγγελματίες προσπαθούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, ζητώντας έλεγχο των λογιστικών τους βιβλίων για να αποδείξουν ότι τα εισοδήματά τους είναι ακριβώς αυτά που δηλώνουν. Άλλοι επιλέγουν να προσαρμοστούν, δηλώνοντας ελαφρώς αυξημένα ποσά για να αποφύγουν τη φορολόγηση βάσει τεκμηρίων. Όπως και να έχει, η πίεση που δέχονται είναι σημαντική και δεν βοηθά στη δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ φορολογούμενου και κράτους.
Δεν είναι όμως μόνο οι επαγγελματίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Μισθωτοί, συνταξιούχοι, άνεργοι και άτομα με περιοδικά ή περιστασιακά εισοδήματα βιώνουν καθημερινά τη δυσκολία να τα φέρουν βόλτα. Ειδικά τα νοικοκυριά με παιδιά ή με υποχρεώσεις σε ενοίκια, δάνεια και φροντίδα ηλικιωμένων, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Αυτές οι συνθήκες ζωής δεν φαίνονται μέσα από τα νούμερα των φορολογικών δηλώσεων, όμως είναι απολύτως υπαρκτές και πιεστικές.
Οι αριθμοί, όσο σημαντικοί κι αν είναι, δεν λένε όλη την αλήθεια. Πίσω από κάθε φορολογική δήλωση υπάρχει ένας άνθρωπος, μια οικογένεια, μια πραγματική ιστορία. Οι αριθμοί ίσως δείχνουν τη φορολογική εικόνα της χώρας, αλλά το πώς νιώθει ο πολίτης για το σύστημα είναι εκείνο που τελικά καθορίζει τη σχέση του με το κράτος. Αν νιώθει ότι τον αντιμετωπίζουν με σεβασμό και δικαιοσύνη, είναι πιο πιθανό να συνεργαστεί, να δηλώσει σωστά τα εισοδήματά του και να συμμετέχει θετικά στη λειτουργία της κοινωνίας.
Αντίθετα, όταν ο πολίτης αισθάνεται πως τον κυνηγούν, πως τον τιμωρούν και πως δεν τον καταλαβαίνουν, τότε κλείνεται, απογοητεύεται ή και αποξενώνεται από κάθε έννοια κοινωνικής υπευθυνότητας.
Η φορολογική πολιτική, λοιπόν, δεν είναι μόνο οικονομικό εργαλείο. Είναι καθρέφτης της κοινωνίας μας και δείκτης του πώς αντιλαμβανόμαστε τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και τη συμβίωση. Για να προχωρήσουμε μπροστά, χρειαζόμαστε ένα φορολογικό σύστημα που δεν θα λειτουργεί σαν τιμωρός, αλλά σαν σύμμαχος. Ένα σύστημα που θα βλέπει τον πολίτη όχι ως ύποπτο, αλλά ως συνεργάτη.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
