Η Ευρώπη καταγράφει πλέον επισήμως τη θερμότερη χρονιά στην ιστορία της. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση «European State of the Climate 2024», που εκπονήθηκε από την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Copernicus και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO), το 2024 χαρακτηρίστηκε από ακραίες καιρικές συνθήκες, παρατεταμένες περιόδους καύσωνα, καταστροφικές πλημμύρες και εκτεταμένη απώλεια παγετώνων, επιβεβαιώνοντας ότι η Ευρώπη είναι η ήπειρος που θερμαίνεται ταχύτερα στον πλανήτη.
Η ετήσια θερμοκρασία του 2024 ήταν η υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη, με σχεδόν το μισό της ηπείρου να βιώνει θερμοκρασίες ρεκόρ. Η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας (SST) ήταν επίσης η υψηλότερη στην ιστορία, με μέσο όρο 0,7°C πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα, ενώ στη Μεσόγειο έφτασε το +1,2°C. Παράλληλα, καταγράφηκε έντονη ανατολικο-δυτική αντίθεση: η ανατολική Ευρώπη βίωσε ξηρές και πολύ θερμές συνθήκες, ενώ η δυτική Ευρώπη ήταν πιο υγρή αλλά εξίσου θερμή.
Στο μέτωπο των υδατικών φαινομένων, η Ευρώπη αντιμετώπισε τις πιο εκτεταμένες πλημμύρες από το 2013. Το 30% των ποταμών της ηπείρου ξεπέρασαν το ανώτερο όριο πλημμυρικής στάθμης, ενώ το 12% υπερέβη ακόμη και το κατώφλι σοβαρής πλημμύρας. Οι καταρρακτώδεις βροχές που έπληξαν κυρίως την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, όπως και οι επιπτώσεις της καταιγίδας Boris τον Σεπτέμβριο, προκάλεσαν τον θάνατο τουλάχιστον 335 ανθρώπων και επηρέασαν πάνω από 400.000. Ιδιαίτερα στη Βαλένθια της Ισπανίας και τις γύρω περιοχές, οι πλημμύρες του Οκτωβρίου είχαν καταστροφικές συνέπειες.
Την ίδια ώρα, η νοτιοανατολική Ευρώπη βίωσε τον μεγαλύτερο σε διάρκεια καύσωνα στην ιστορία της, με 13 συνεχόμενες ημέρες εξαιρετικά υψηλών θερμοκρασιών τον Ιούλιο. Η περιοχή σημείωσε ρεκόρ σε ημέρες με «ισχυρό θερμικό στρες» (66 ημέρες) αλλά και «τροπικές νύχτες» (23), δηλαδή νύχτες κατά τις οποίες η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από τους 20°C, επιτείνοντας τις αρνητικές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και την καθημερινότητα.
Η θερμική καταπόνηση αυξάνεται ανησυχητικά σε όλη την Ευρώπη. Το 2024 ήταν η δεύτερη χειρότερη χρονιά από άποψης ημερών με «ισχυρό», «πολύ ισχυρό» ή «ακραίο» θερμικό στρες, και οι τροπικές νύχτες παρουσίασαν επίσης μεγάλη αύξηση. Σε μέσο όρο, η Ευρώπη βίωσε σχεδόν έναν μήνα έντονης θερμικής καταπόνησης.
Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει σε μείωση των «ημερών παγετού», δηλαδή ημερών με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν. Το 2024, σχεδόν το 69% της ευρωπαϊκής ηπείρου είχε λιγότερες από 90 τέτοιες ημέρες, σημειώνοντας νέο αρνητικό ρεκόρ. Σε συνδυασμό με τον περιορισμό του «ψυχρού στρες», δηλαδή των ημερών με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, αυτό καταδεικνύει τη συνεχιζόμενη μετατόπιση του κλίματος προς θερμότερες συνθήκες.
Ακόμα πιο ανησυχητικά είναι τα δεδομένα για τους ευρωπαϊκούς παγετώνες. Όλες οι περιοχές της Ευρώπης παρουσίασαν απώλειες πάγου, με τις περιοχές της Σκανδιναβίας και του Σβάλμπαρντ να σημειώνουν τη μεγαλύτερη μείωση μάζας που έχει καταγραφεί ποτέ. Συγκεκριμένα, η μέση ετήσια απώλεια πάχους έφτασε τα 1,8 μέτρα για τη Σκανδιναβία και τα 2,7 μέτρα για το Σβάλμπαρντ. Το 2024 ήταν το τρίτο θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί στην Αρκτική συνολικά, ενώ για το Σβάλμπαρντ ήταν το τρίτο συνεχόμενο καλοκαίρι με θερμοκρασία ρεκόρ.
Οι πυρκαγιές δεν έλειψαν. Μόνο σε μία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, στην Πορτογαλία καταστράφηκαν 110.000 εκτάρια δασικής έκτασης — σχεδόν το ένα τέταρτο της συνολικής καμένης επιφάνειας της Ευρώπης για ολόκληρο το 2024. Συνολικά, περίπου 42.000 άνθρωποι επηρεάστηκαν από πυρκαγιές.
Ωστόσο, το 2024 δεν ήταν μόνο η χρονιά των ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά και της ενίσχυσης των προσπαθειών για μετάβαση σε πιο βιώσιμες μορφές ενέργειας. Το ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ευρώπη έφτασε το 45%, σημειώνοντας ιστορικό υψηλό, ενώ ο αριθμός των κρατών-μελών της ΕΕ όπου οι ανανεώσιμες πηγές ξεπερνούν τα ορυκτά καύσιμα έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 2019. Αυτό αντανακλά τις ολοένα και πιο φιλόδοξες πολιτικές για αποανθρακοποίηση της ενεργειακής παραγωγής.
Ενθαρρυντικό είναι και το γεγονός ότι περισσότερες από τις μισές ευρωπαϊκές πόλεις (51%) έχουν πλέον καταρτίσει σχέδια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή — σημαντική πρόοδος σε σχέση με το μόλις 26% του 2018. Οι δράσεις αυτές αφορούν κυρίως την προστασία από πλημμύρες και καύσωνες, τη δημιουργία πράσινων υποδομών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πόλεων.
Το μήνυμα της έκθεσης είναι ξεκάθαρο: η Ευρώπη αντιμετωπίζει ήδη σοβαρές συνέπειες από την κλιματική αλλαγή και κάθε δεκαδικό του βαθμού αύξησης της θερμοκρασίας έχει σημασία. Οι αρμόδιοι φορείς καλούνται να επιταχύνουν τις προσπάθειες για ενίσχυση της ανθεκτικότητας και των έγκαιρων προειδοποιητικών συστημάτων, αξιοποιώντας την επιστημονική γνώση και τα εργαλεία παρακολούθησης του κλίματος.
Η έκθεση του 2024 λειτουργεί ως πολύτιμο εργαλείο κατανόησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, η γνώση και η χρήση αξιόπιστων δεδομένων είναι πλέον απαραίτητες όχι μόνο για την πρόληψη και την προσαρμογή, αλλά και για τη χάραξη στρατηγικών πολιτικών που θα διασφαλίσουν ένα βιώσιμο μέλλον για την ήπειρο και τον πλανήτη συνολικά.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
