Η Ημέρα της Γης δεν είναι απλώς μια γιορτή της φύσης — είναι, κυρίως, μια υπενθύμιση. Μας υπενθυμίζει ότι ο πλανήτης που μας φιλοξενεί δεν είναι ανεξάντλητος. Μας θυμίζει ότι οι επιλογές μας, ατομικές και συλλογικές, έχουν αντίκτυπο. Και, πάνω απ’ όλα, μας καλεί να δούμε κατάματα τις μεγάλες προκλήσεις που απειλούν το περιβάλλον σήμερα. Αυτές οι προκλήσεις δεν είναι μελλοντικά σενάρια. Είναι εδώ. Και ζητούν άμεση δράση, όχι μόνο από κυβερνήσεις και οργανισμούς, αλλά και από εμάς τους ίδιους.
Η κλιματική αλλαγή είναι ίσως η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουμε. Η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται κυρίως στην αυξημένη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, που προέρχονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων. Οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές: ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασίες, πλημμύρες, λιώσιμο των πάγων και άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αν δεν περιορίσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας κάτω από τους 1,5°C, οι συνέπειες θα είναι μη αναστρέψιμες. Η συζήτηση για την πράσινη μετάβαση έχει ξεκινήσει, αλλά οι ρυθμοί αλλαγής παραμένουν αργοί, ενώ οι οικονομικές και πολιτικές πιέσεις καθυστερούν ουσιαστικές αποφάσεις.
Η Γη φιλοξενεί εκατομμύρια είδη φυτών και ζώων, που όλα μαζί συνθέτουν την απίστευτη ποικιλία της ζωής. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου ένα εκατομμύριο είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Οι λόγοι είναι πολλοί: η καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων, η ρύπανση, η υπερεκμετάλλευση, η κλιματική αλλαγή. Όταν εξαφανίζεται ένα είδος, δεν χάνουμε μόνο ένα ζώο ή ένα φυτό. Διαταράσσεται ολόκληρη η αλυσίδα της ζωής, με συνέπειες που φτάνουν τελικά και σε εμάς: στην τροφή μας, στην υγεία μας, στην ποιότητα ζωής μας. Η απώλεια βιοποικιλότητας είναι μια “σιωπηλή κρίση”, που συχνά δεν συζητιέται όσο της αξίζει.
Η ρύπανση επηρεάζει τον αέρα που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε και το έδαφος που καλλιεργούμε. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί εκατομμύρια πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο, ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη βιομηχανική δραστηριότητα και κυκλοφοριακή συμφόρηση. Οι υδάτινοι πόροι μολύνονται από χημικά, βιομηχανικά απόβλητα και πλαστικά. Το έδαφος, ειδικά στις αγροτικές περιοχές, επιβαρύνεται από φυτοφάρμακα και άλλες χημικές ουσίες. Πολύ συχνά, η ρύπανση δεν φαίνεται άμεσα. Δεν είναι πάντα θεαματική. Αλλά είναι εκεί, διαβρωτική και επικίνδυνη, με μακροχρόνιες επιπτώσεις.
Τα πλαστικά έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας, αλλά και της παγκόσμιας κρίσης. Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 10 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στους ωκεανούς. Τα μικροπλαστικά βρίσκονται πια παντού — στο νερό, στην τροφή, ακόμα και στο αίμα μας, όπως δείχνουν πρόσφατες μελέτες. Παράλληλα, η παραγωγή απορριμμάτων αυξάνεται σταθερά. Οι χωματερές μεγαλώνουν, ενώ η ανακύκλωση παραμένει ανεπαρκής ή λανθασμένα εφαρμοσμένη σε πολλές χώρες. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο τεχνικό, αλλά και κοινωνικό: απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας και εκπαιδευτικές καμπάνιες.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής βασίζεται σε ένα μοντέλο υπερκατανάλωσης. Καταναλώνουμε περισσότερα από όσα χρειαζόμαστε, και αυτό οδηγεί στην εξάντληση των φυσικών πόρων. Το νερό, τα μέταλλα, τα δάση, το έδαφος — όλα χρησιμοποιούνται με ρυθμούς που η φύση δεν μπορεί να αναπληρώσει. Η “Ημέρα υπέρβασης της Γης”, δηλαδή η μέρα που καταναλώσαμε όλους τους φυσικούς πόρους που μας αναλογούν για όλο το έτος, έρχεται κάθε χρόνο όλο και νωρίτερα. Είναι ένα καμπανάκι για το πού οδηγούμαστε. Αν δεν αναθεωρήσουμε τις συνήθειές μας, το μέλλον δεν θα είναι βιώσιμο ούτε για εμάς, ούτε για τις επόμενες γενιές.
Η ανεξέλεγκτη επέκταση των πόλεων καταστρέφει φυσικά τοπία, δάση, υγροτόπους και καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Η ανάγκη για περισσότερο χώρο συχνά προηγείται της ανάγκης για ισορροπία με τη φύση. Έτσι, χάνουμε όχι μόνο πράσινο, αλλά και τις οικολογικές υπηρεσίες που προσφέρει — όπως καθαρός αέρας, δροσιά και απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα. Η βιώσιμη πολεοδομία είναι πλέον μια αναγκαιότητα, όχι πολυτέλεια.
Η βιομηχανική παραγωγή τροφής ευθύνεται για τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα: από εκπομπές αερίων θερμοκηπίου μέχρι καταστροφή δασών για καλλιέργειες και ζωοτροφές. Ταυτόχρονα, μεγάλα ποσοστά τροφίμων καταλήγουν στα σκουπίδια, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται. Η αλλαγή στις διατροφικές μας συνήθειες — λιγότερη σπατάλη, περισσότερη τοπική και φυτική διατροφή — μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά τόσο για το περιβάλλον όσο και για τη δημόσια υγεία.
Τέλος, αξίζει να θυμόμαστε ότι οι περιβαλλοντικές κρίσεις δεν πλήττουν όλους το ίδιο. Οι πιο ευάλωτες και φτωχές κοινότητες, αν και έχουν συμβάλει ελάχιστα στα προβλήματα, αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες συνέπειες. Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη είναι κομμάτι της λύσης. Δεν μπορούμε να μιλάμε για προστασία της Γης χωρίς να φροντίζουμε και για τους ανθρώπους της.
Η Ημέρα της Γης μάς καλεί όχι μόνο να αγαπήσουμε το περιβάλλον, αλλά και να το υπερασπιστούμε. Οι προκλήσεις είναι πολλές — αλλά είναι και γνωστές. Έχουμε τα δεδομένα, έχουμε την τεχνολογία, έχουμε και τη φωνή μας. Το μόνο που μένει, είναι να αναλάβουμε δράση. Γιατί ο χρόνος τρέχει. Και η Γη δεν μπορεί να περιμένει άλλο.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
