«Η πλήξη είναι το ονειροπούλι που εκκολάπτει το αυγό της εμπειρίας», έγραψε, κάποτε, ο φιλόσοφος Βάλτερ Μπένγιαμιν στο βιβλίο του Illuminations. Σα να λέμε πως η πλήξη είναι ένας εύφορος τόπος καλλιέργειας της δημιουργικότητας και η αντίσταση στις ταχύτατες απαιτήσεις της καθημερινή ζωής. Δεν είναι κακό, να την νιώθουμε λοιπόν κι ας τη αποφεύγουμε σκρολάροντας τα κινητά μας, διαβάζοντας χαζούς καβγάδες στα social media, ή κοιτώντας φωτογραφίες με φίλτρα από γάμους και βαφτίσεις και πάρτι άλλων. Ας χαλαρώσουμε λίγο και ας πλήξουμε απενοχοποιημένα!
Τα social media και η οχλαγωγία τους ή η επιδειξιμανία τους, είναι ένα αντίδοτο πλήξης
Οι άνθρωποι μισούμε να βαριόμαστε, τόσο πολύ, που ξοδεύουμε ώρες στις οθόνες μας, όχι γιατί δουλεύουμε, αλλά χαζεύοντας τάχα νέα, παράξενα, άχρηστες πληροφορίες και γενικά ανουσιότητες. Κάποιος, που δε θυμόμαστε τώρα, είχε πει, πως όταν οι άνθρωποι βαριούνται, αυτό που βασικά βαριούνται είναι ο εαυτός τους και πράγματι σε μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, το 2014, οι μισοί από τους συμμετέχοντες που κάθονταν μόνοι με τις σκέψεις τους, σε ένα δωμάτιο για 15 λεπτά, χωρίς κανένα άλλο ερέθισμα εκτός από ένα κουμπί που θα μπορούσε να χορηγήσει μια ήπια δόση ηλεκτροπληξίας, το… πατούσαν! Ακόμη και το να πονέσουμε προτιμούμε, αρκεί να μην βαρεθούμε! Κάτω από αυτές τις διαθέσεις μας, τα social media και ο όχλος που βρυχάται σαν σε ρωμαϊκή αρένα ή επιδεικνύεται, είναι ένα αντίδοτο πλήξης.
Και τι είναι πλήξη τελικά;
Πως ορίζεται η πλήξη; Ο Λέοντας Τολστόι είχε μια άποψη, που είναι πολύ εύστοχη κατά τους ειδικούς. «Πλήξη είναι η επιθυμία για επιθυμίες» έλεγε ο μέγας Ρώσος συγγραφέας. Ο Δρ Τζέιμς Ντάνκερτ, καθηγητής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Βατερλό και συγγραφέας του Out of My Skull: The Psychology of Boredom λέει πως η πλήξη συχνά συγχέεται με τεμπελιά ή απάθεια, αλλά είναι πολύ διαφορετικά. Τονίζει ο σοφός πως η πλήξη είναι «πολύ περισσότερο μια κινητήρια, ανήσυχη κατάσταση όθησης ακόμα και για παράλογα ή ακραία πράγματα». Η Δρ Έριν Γουέστγκεϊτ, αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, λέει πως υπάρχουν δύο τύποι πλήξης και με δύο διαφορετικές αιτίες: πλήξη χωρίς νόημα και πλήξη προσοχής. Η ανούσια πλήξη εμφανίζεται όταν αισθανόμαστε ότι αυτό που κάνουμε δεν έχει νόημα. Για παράδειγμα, όταν ένας μαθητής λέει «τα μαθηματικά είναι βαρετά» είναι γιατί δεν μπορεί να καταλάβει πώς σχετίζεται ο λογισμός με τη ζωή του. Η πλήξη της προσοχής συμβαίνει όταν δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι επειδή είναι πολύ δύσκολο ή πολύ εύκολο για εμάς, άρα δεν του δίνουμε προσοχή. Ο μαθητής, εδώ, λέει «τα μαθηματικά είναι βαρετά» επειδή ο λογισμός είναι πολύ προχωρημένος για αυτόν και δεν σκαμπάζει γρυ.
Smartphones, Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, τα βιντεοπαιχνίδια, streaming για συνεχή διέγερση και πλήξη
Ο Αλμπέρτο Μοράβια έγραφε πως «εν αρχή ην η πλήξις, κοινώς γνωστή ως «χάος». Ο Θεός βαρέθηκε την πλήξη και δημιούργησε τον ουρανό, τη γη, τα νερά, τα ζώα, τον Αδάμ, την Εύα. Και οι τελευταίοι, που βαρέθηκαν με τη σειρά τους στον Παράδεισο, έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό. Και ο Θεός τους βαρέθηκε και τους έδιωξε από τον Παράδεισο». Δηλαδή από πλήξη γεννήθηκε ο κόσμος όλος και από πλήξη πήρε μπρος η ανθρωπότητα. Διότι, αντιδρούμε, ναι, στη πλήξη! Την χρησιμοποιούμε ως κίνητρο για να κάνουμε κάτι δημιουργικό ή παραγωγικό ή κάνουμε κάτι καταστροφικό σε μια προσπάθεια να ξεφύγουμε απ τη βαρεμάρα. Φυσικά και η πλήξη δεν είναι κάτι καινούργιο. Από τον πρώτο αιώνα μ.Χ., ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας την περιέγραφε ως ένα είδος ναυτίας. Το καινούργιο είναι πια, η ευκολία αποφυγής της πλήξης χάρη στα ψηφιακά μέσα. Τα smartphone, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, τα βιντεοπαιχνίδια και οι πλατφόρμες streaming μας προσφέρουν μια συνεχή διέγερση. Μας κάνουν να είμαστε πολύ πιο απασχολημένοι, πολύ πιο διεγερμένοι και λιγότερο καλά εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουμε την πλήξη, σε μια περίπτωση διακοπής ρεύματος, ή αν δε μπορέσουμε να φορτίσουμε το κινητό μας! Ωστόσο, διατείνονται οι πιο πάνω ακαδημαϊκοί και πολλοί άλλοι σαν αυτούς, πως οι προσπάθειες να αποφύγουμε την βαρεμάρα τώρα είναι χειρότερες, πιο νωθρές και λιγότερο εποικοδομητικές. Το να στραφούμε στο τηλέφωνό μας για να αποφύγουμε την πλήξη είναι απόλυτα λογική κίνηση, αφού μας είναι διαθέσιμή με ευκολία, αλλά το να είμαστε κολλημένοι πίσω από 20 άτομα στο DMV δεν είναι μια ιδιαίτερα εμπλουτιστική εμπειρία. Καλύτερα να παίξουμε sudoku, που οξύνει την εγκεφαλική μας λειτουργία ή να στείλουμε μήνυμα σε κάποιον φίλο, έχοντας ουσιαστική επαφή.
Αντίδραση στη βαρεμάρα
Το πώς αντιδρούμε στην πλήξη έχει να κάνει πολύ με την ψυχική μας κατάσταση πριν βαρεθούμε, υποστηρίζει η Δρ Γιασμίν Σάαντ, κλινική ψυχολόγος και ιδρύτρια της Madison Park Psychological Services στη Νέα Υόρκη. Όταν ένα άτομο είναι ισορροπημένο και ικανό να ρυθμίζει τα συναισθήματά του, μπορεί να προσεγγίσει την πλήξη με περιέργεια και όχι με αποστροφή. Από την άλλη πλευρά, όταν είμαστε απασχολημένοι και αποσπασμένοι όλη την ώρα σκρολάροντας σε εικόνες, ειδήσεις, νέα, τεστ ψυχολογίας, μπορεί να αντιληφθούμε μια ξαφνική έλλειψη διέγερσης ως τρομακτική ή συντριπτική. Όχι μόνο αυτό, οι σκέψεις και τα συναισθήματα που ήμασταν πολύ απασχολημένοι και αποσπασμένοι για να επεξεργαστούμε κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να πλημμυρίσουν στον ψυχικό χώρο που δημιουργεί η πλήξη. Και πάμε όλα να τα καταπνίξουμε, ξανά, σκρολάροντας, φτιάχνοντας έναν φαύλο κύκλο διάσπασης προσοχής!
Ποια είναι λύση; Απλώς να κάνουμε κάτι άλλο. Να αναγνωρίσουμε ότι βαριόμαστε και αντί να διώξουμε αυτό το συναίσθημα, να ανακαλύψουμε τι προσπαθεί να μας πει. Κι αυτό μπορεί να είναι η εύρεση μιας νέας δουλειάς ή μιας νέας σχέσης. Το πιο πιθανόν είναι απ τις οθόνες μας να τα βρούμε κι αυτά, αλλά τουλάχιστον θα βαριόμαστε από λιγότερο έως καθόλου.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
