Με το βάρος του οδυνηρού συλλογικού τραύματος των Τεμπών και τον λαϊκό συναισθηματικό καταιγισμό πένθους θλίψης, δυσφορίας, ευαλωτότητας, ντροπής, φόβου, ψυχικής εξουθένωσης, θυμού, φόβου, ευπάθειας, ταπείνωσης, το θέμα για την ασφάλεια και την αναβάθμιση των ελληνικών σιδηροδρόμων απασχολεί έντονα. Ο χρόνος, όμως, δε γυρίζει πίσω.
Θέσεις και αντιπαραθέσεις, πολιτικές και μικροπολιτικές, mea culpa και mea maxima culpa, φωνή λαού – οργή Θεού και χρόνιες, πια, εθνικές ψυχοκοινωνικές διαστάσεις στα δύο χρόνια από το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου του 2023, που για κάποιους δεν ξημέρωσε ποτέ. Ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, με 47 χρόνια δράση, έχει πει και ξανά πει, πριν, πολύ πριν και μετά την οδύνη των Τεμπών, τι πρέπει να γίνει για την αναβάθμιση του σιδηρόδρομου, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της ασφάλειας και τη βελτίωση των υποδομών. Μετά την παραδοχή της πολιτείας πως ο ΟΣΕ υπολείπεται ακόμα των βασικών, σε σχέση με τους αντίστοιχους Ευρωπαϊκούς οργανισμούς και πως -ναι- κουβαλάει περισσότερες αμαρτίες από τις υπόλοιπες κρατικές εταιρείες που είτε ιδιωτικοποιήθηκαν, είτε αναβαθμίστηκαν τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες του ΣΕΣ, για άλλη μια φορά, ανθρώπινα και με υπομονή, καταθέτουν οκτώ προτάσεις για την αναβάθμιση του ελληνικού σιδηρόδρομου:
Η ενίσχυση της ασφάλειας και ο έλεγχος της κυκλοφορίας
Πρωταρχική και θεμελιώδης ειδικά για την εξελιγμένη τεχνολογικά εποχή που ζούμε, είναι η ενίσχυση των ελέγχων για την τήρηση των βαρδιών και τη σωστή εκτέλεση των καθηκόντων απ’ όλο το προσωπικό που εκτελεί κρίσιμα καθήκοντα ζωτικής σημασίας. Χρειάζονται συνεχείς και αυστηροί έλεγχοι που να εξασφαλίζουν ότι όλοι οι εργαζόμενοι τηρούν τα προβλεπόμενα πρότυπα και τις πρακτικές. Τα λάθη και οι αβλεψίες κοστίζουν ζωές. Ενίσχυση της πειθαρχίας και της αυστηρής συμμόρφωσης με τον Γενικό Κανονισμό Κίνησης για τη μείωση των κινδύνων των ατυχημάτων, πρώτα απ όλα και μετά για την βελτίωση της συνολικής ποιότητας των σιδηροδρομικών υπηρεσιών.
Η βελτίωση της σιδηροδρομικής υποδομής
Η επιτάχυνση του ελέγχου τεχνικών έργων, και ιδιαίτερα των σιδηροδρομικών γεφυρών, είναι κρίσιμα θέματα για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της λειτουργικότητας. Ακόμη, η ολοκλήρωση της καταγραφής της κατάστασης των ισόπεδων διαβάσεων και η σύνταξη σχεδίου για τις απαιτούμενες παρεμβάσεις είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της ασφαλούς διέλευσης των συρμών. Η συνεχής και τακτική προληπτική συντήρηση των Αυτόματων Συστημάτων Ισόπεδων Διαβάσεων και ο έλεγχος της καλής τους λειτουργίας, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αποφυγή ατυχημάτων. Η τακτική συντήρηση, η εκχόρτωση, η εκθάμνωση, η κοπή επικίνδυνων δέντρων και ο καθαρισμός των πρανών είναι απαραίτητες ενέργειες για τη διατήρηση της καλής λειτουργίας και την πρόληψη των κινδύνων από ακραία καιρικά φαινόμενα ή φυσικές καταστροφές.
Η αναμόρφωση θεσμικού και τεχνικού πλαισίου
Προτείνεται η δημιουργία Εθνικού Συμβουλίου για τη Σιδηροδρομική Ασφάλεια, με τη συμμετοχή του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων ή ΡΑΣ, του Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων ή ΕΟΔΑΣΑΑΜ του ΟΣΕ που μετονομάζεται σε Σιδηρόδρομοι Ελλάδας και βέβαια των επιστημονικών φορέων. Εισηγείται, ακόμη, η αναθεώρηση του εκπαιδευτικού προγράμματος του προσωπικού που έχει κρίσιμα καθήκοντα.
Η αναδιαμόρφωση του ΟΣΕ, της ΕΡΓΟΣΕ και της ΓΑΙΑΟΣΕ
Απαιτείται η αποτελεσματική διαχείριση των Τεχνικών Υποδομών, με ανανέωση και επέκτασή τους ανάλογα με τις ανάγκες της περιοχής, η υλοποίηση έργων βελτίωσης και η αναβάθμιση του εν ενεργεία δικτύου και η επέκτασή του, που παραμένει ζωτικής σημασίας για τη συνεχιζόμενη ανάπτυξή του. Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση του προσωπικού που εκτελεί κρίσιμα καθήκοντα για την ασφάλεια είναι αναγκαία, όπως και η επαναξιολόγηση των τελών χρήσης υποδομής για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η ανταγωνιστικότητα των σιδηροδρομικών μεταφορών. Απαιτείται ακόμη, η εξειδίκευση για τη σιδηροδρομική υποδομή της Εθνικής Στρατηγικής για την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, που είναι πιο κρίσιμη από ποτέ για την επίτευξη ενός πιο ανθεκτικού και βιώσιμου συστήματος μεταφορών.
Η ψηφιοποίηση
Η διαχείριση της σιδηροδρομικής υποδομής απαιτεί συστηματική καταγραφή των στοιχείων της υποδομής και των οχημάτων προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποδοτική συντήρηση και η παρακολούθηση της κατάστασης των στοιχείων του δικτύου. Η χρήση Μοντέλου Δομικών Πληροφοριών διευκολύνει τη διαδικασία αυτήν, επιτρέποντας τη συλλογή δεδομένων από αισθητήρες τοποθετημένους στην υποδομή, οι οποίοι παρακολουθούν ελαττώματα στην επιφάνεια κύλισης, την κόπωση, τον θόρυβο και άλλες παραμέτρους. Αυτό το σύστημα παρέχει τη δυνατότητα πρόβλεψης του ρυθμού γήρανσης και κόπωσης, τόσο της υποδομής, όσο και των οχημάτων, επιτρέποντας την έγκαιρη διάγνωση προβλημάτων και την προληπτική συντήρηση, ώστε να διασφαλιστεί η ασφαλής λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου.
Η αναβάθμιση και η εκμετάλλευση των σιδηροδρομικών σταθμών
Σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρεπει να πραγματωθεί η ανάπτυξη των σταθμών, ώστε να δημιουργηθούν πολυτροπικοί κόμβοι κινητικότητας, με ενίσχυση της σύνδεσής τους με τα αστικά κέντρα και τις δημόσιες συγκοινωνίες. Επίσης, προβλέπεται η δημιουργία εγκαταστάσεων για ΑμεΑ και η ανάπτυξη εμπορικών χρήσεων, ανάλογα την περιοχή.
Η βελτίωση των κεντρικών κόμβων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη
Η στοχευμένη ενίσχυση χωρητικότητας στους κεντρικούς κόμβους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης είναι κρίσιμη, ειδικά για την παράλληλη λειτουργία προαστιακών, υπεραστικών και εμπορευματικών αμαξοστοιχιών. Η επιτάχυνση των έργων στους εν λόγω κόμβους διασφαλίζει την ομαλή και αποδοτική λειτουργία όλων των τύπων σιδηροδρομικών υπηρεσιών, συμβάλλοντας στη μείωση των καθυστερήσεων και στην καλύτερη εξυπηρέτηση των επιβατών και του εμπορίου.
Το Συμβούλιο Άξονα – Γραμμής
Η ενίσχυση του μοντέλου διακυβέρνησης του σιδηροδρομικού δικτύου είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική εποπτεία και τον στρατηγικό σχεδιασμό των σιδηροδρομικών υπηρεσιών. Ο καθαρά συμβουλευτικός ρόλος της διακυβέρνησης διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του δικτύου, ενώ παράλληλα προάγει τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Η συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, του διαχειριστή της σιδηροδρομικής υποδομής, των εταιρειών που παρέχουν σιδηροδρομικές υπηρεσίες, καθώς και επιστημονικών και οικονομικών φορέων είναι σημαντικότατα και απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία του συστήματος και την υλοποίηση των στρατηγικών στόχων του σιδηροδρόμου.
Η αναδιοργάνωση του ΟΣΕ
Βρίσκεται σε εξέλιξη ο διαγωνισμός για την επιλογή ειδικού συμβούλου ή Reform Consultant της νέας εταιρείας Σιδηρόδρομοι Ελλάδος. Ο σύμβουλος θα προσφέρει υπηρεσίες οργάνωσης και λειτουργίας της ενοποιημένης εταιρείας σιδηροδρομικών υποδομών, με προϋπολογισμό 4,3 εκατ. ευρώ. Στον διαγωνισμό συμμετέχουν δύο μεγάλες εταιρείες, η KPMG και η Ernst and Young. Η μεταβατική αυτή περίοδος θα ολοκληρωθεί με την πρόσληψη του Τεχνικού Συμβούλου, ο οποίος θα συνδράμει στη διαμόρφωση της τελικής μορφής της εταιρείας Σιδηρόδρομοι Ελλάδας ΜΑΕ. Η ανάγκη για τη δημιουργία ενός ενιαίου φορέα κρίθηκε, πια, επιτακτική, μιας και η υπάρχουσα κατάσταση, όπως όλη η Ελλάδα έχει καταλάβει, παρουσίαζε κενά και επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ των υφιστάμενων οργανισμών, ενώ υπήρχε και έλλειψη συντονισμού, ειδικά στον κρίσιμο τομέα της ασφάλειας. Στη νέα εταιρεία Σιδηρόδρομοι Ελλάδος θα ενσωματωθούν και έργα αναβάθμισης των σταθμών, κυρίως όσον αφορά το σιδηροδρομικό τους σκέλος, όπως αποβάθρες, γραμμές, συστήματα και συνδέσεις. Παράλληλα, η ΓΑΙΑΟΣΕ ή ΓΑΙΑ ΟΣΕ Α. Ε θα παραμείνει ως μέλος της Ελληνικής Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας, ή ΕΕΣΥΠ, αναλαμβάνοντας την αξιοποίηση της σιδηροδρομικής περιουσίας και τη μελλοντική αξιοποίηση των σταθμών μέσω διαγωνισμών, ακολουθώντας τα πρότυπα μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, έστω και αργά.
Δεν υπάρχουν κατάλληλες λέξεις, ή και δεν έχουν εφευρεθεί ακόμα από το ανθρώπινο είδος για να περιγράψουν όλο αυτό που συνέβη στα Τέμπη. Η συλλογική πληγή δεν έχει επουλωθεί. Ας γίνει όμως, ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό και ακόμα παραπάνω, για να μην μας βρει άλλος τέτοιος πόνος, ποτέ ξανά.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
