Οι εθνικές μας ομάδες στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεών τους παρουσιάζουν σύνολα με αμυντικό προσανατολισμό. Το εν λόγω κείμενο αποτελεί μία προσπάθεια να κατανοήσουμε τους λόγους, για τους οποίους το αθλητικό οικοδόμημα της Ελλάδας στηρίζεται στις έννοιες της άμυνας, της σκληράδας και της αυτοθυσίας. Ανατρέχουμε στις θριαμβευτικές εκδοχές του συγκεκριμένου μοντέλου στο παρελθόν, παρατηρούμε τις αποτυχημένες προσπάθειες των τελευταίων χρόνων και αναλύουμε τις δυσκολίες προσαρμογής στα νέα δεδομένα.
Αιτίες
Το πρώτο πράγμα που θα σκεφτόταν κάποιος σαν εξήγηση του παραπάνω φαινομένου θα ήταν η χαμηλή ποιότητα των ακαδημιών των ελληνικών ομάδων. Και δεν θα είχε άδικο. Το επίπεδο των ακαδημιών των περισσοτέρων ομάδων βρίσκεται κάτω του μετρίου. Η πλειοψηφία των ισχυρών συλλόγων αδιαφορούσε πολλά χρόνια για τα κλιμάκια τους, δίνοντας ελάχιστες ευκαιρίες σε νέους αθλητές. Αν κι αυτό το φαινόμενο έχει μειωθεί αρκετά, με την κρίση των τελευταίων ετών να αναγκάζει τις ομάδες να ασχοληθούν περισσότερο με τις ακαδημίες τους λόγω οικονομικών δυσκολιών, απέχουμε πολύ σαν χώρα από την απόκτηση ποιοτικών φυτωρίων. Και αυτό γιατί το μεγαλύτερο «αγκάθι» κρύβεται στην λογική και τον τρόπο εκμάθησης του οποιουδήποτε αθλήματος.
Οι προπονητές μπολιάζουν από πολύ νωρίς τα παιδιά με τον μικρόβιο της νίκης. Το αποτέλεσμα γίνεται αυτοσκοπός, υπερκαλύπτοντας την αναγκαιότητα για σωστή και βαθιά γνώση του αθλήματος. Σε αυτήν την λογική, οποιοδήποτε ταλέντο επισκιάζεται και τη θέση του παίρνει κάποιος αθλητής που θα ενσωματωθεί στο σύστημα, θα τρέξει και θα παίξει άμυνα. Αποκλείοντας και εγκλωβίζοντας έτσι οποιοδήποτε έμφυτο επιθετικό ταλέντο και μεταδίδοντας στους αθλητές από μικρή ηλικία την σπουδαιότητα μόνο της άμυνας, είναι λογικό να αναπτυχθεί ένα αντίστοιχο μοντέλο στο κορυφαίο επίπεδο των εθνικών ομάδων. Το τετριμμένο μότο «η επίθεση κόβει εισητήρια, η άμυνα κερδίζει πρωταθλήματα» οδηγεί από νεαρή ηλικία κάθε αθλητή της χώρας μας.
Ο μικρός αριθμός πληθυσμού της Ελλάδας έρχεται να ενισχύσει την δυσκολία ανεύρεσης επιθετικών ταλέντων. Προφανώς μία μικρή πληθυσμιακά χώρα έχει λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσει κάποιον ταλαντούχο αθλητή από κάποια μεγαλύτερη. Εννοείται πως υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις και πως η σωστή λειτουργία και δομή των ακαδημιών αυξάνουν τις πιθανότητες. Στην Ελλάδα, όμως, των 10 εκατομμυρίων και των προβληματικών ακαδημιών, το πρόβλημα γιγαντώνεται.
Επιχειρώντας να εμβαθύνουμε και να ξεφύγουμε από το καθαρά αγωνιστικό υπόβαθρο, θα προσπαθήσουμε να αναζητήσουμε τους λόγους αυτής της αθλητικής αμυντικογενής προσέγγισης σε θέματα κουλτούρας και νοοτροπίας. Σε ένα άρθρο του Γεώργιου Μπαμπινιώτη με τίτλο «Η παιδεία ως εθνική άμυνα» αναλύεται ο πρωταρχικός ρόλος που πρέπει να έχει η υπεράσπιση και διατήρηση των κεκτημένων στην χώρα μας. Ο περίφημος γλωσσολόγος, προφανώς, αναφέρεται στην στρατιωτική, θεσμική και πολιτισμική άμυνα της χώρας μας και όχι στην άμυνα που πρέπει να στήσει ο Βασίλης Σπανούλης και ο Ιβάν Γιοβάνοβιτς. Ο γνωστός φιλόλογος παρατηρεί μία γενικότερη νοοτροπία που πρέπει να διαθέτουμε (και διαθέτουμε) σαν λαός. Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως μία γενικότερη νοοτροπία μιας κοινωνίας αντικατοπτρίζεται και στον αθλητισμό της. Κι αυτό γιατί ο αθλητισμός δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας ακόμα καθρέφτης της.
Η ενδόμυχη πρωταρχική θέληση, που εμφάνιζε ανέκαθεν η χώρα μας, να αμυνθεί και να προφυλάξει τα κεκτημένα της, έχει μεταφερθεί εξ’ολοκλήρου στην αθλητική κουλτούρα μας.
Σε αυτό συνδράμει και η παιδεία της χώρας μας, η οποία έχει σαν βασικό πυλώνα την εκμάθηση της αξίας της εξασφάλισης των κεκτημένων. Αυτό διαχέεται, προφανώς, στο σύνολο της κοινωνίας, διαμορφώνει την γενικότερη κουλτούρα της, άρα και την αθλητική.
Παρατηρείται, βέβαια, και ένα οξύμωρο γεγονός ανάμεσα στην κοινωνική και την αθλητική μας κουλτούρα. Το «επιθετικό» ταμπεραμέντο και η γενικότερη επιπολαιότητα που μας διακατέχει δεν έχει μεταφερθεί στην αθλητική μας νοοτροπία. Η συντηρητική και συγκρατημένη προσέγγιση των καταστάσεων, που συναντάμε στον ελληνικό αθλητισμό, δεν συμβαδίζει με την εκρηκτική αντιμετώπιση των κοινωνικών ζητημάτων.
Οι επιτυχίες του παρελθόντος
Ποδόσφαιρο
Η αλήθεια είναι πως το συγκεκριμένο στυλ παιχνιδιού έφερε πολλές επιτυχίες στην χώρα μας και σε αρκετά αθλήματα. Αρχίζοντας από τον βασιλιά των σπορ, η εθνική μας ομάδα ποδοσφαίρου κατάφερε για περίπου 10 χρόνια να βρίσκεται στην παγκόσμια ελίτ. Με τον θρίαμβο του 2004 και την κατάκτηση του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος, η εθνική μας μπήκε σφήνα στις παραδοσιακές δυνάμεις του αθλήματος. Το Euro 2004 αποτέλεσε την αποθέωση του αμυντικού ποδοσφαίρου. Η ιστορία συνεχίστηκε για τα επόμενα χρόνια με συνεχείς προκρίσεις στις τελικές φάσεις ευρωπαϊκών και παγκόσμιων πρωταθλημάτων.
Μπάσκετ
Μεταφερόμαστε στο άθλημα της «σπυριάρας». Το ελληνικό μπάσκετ έχει καταφέρει, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, να βρίσκεται ανάμεσα στις παραδοσιακές σχολές του αθλήματος. Το διάβασμα του αντιπάλου, η αμυντική προσήλωση και συγκέντρωση, ο έλεγχος του ρυθμού αποτελούν απαραβίαστες αρχές του λεγόμενου «σκεπτόμενου μπάσκετ», το οποίο πρεσβεύει η χώρας μας. Βασισμένη σε αυτές τις αρχές, η εθνική μας ομάδα έκανε το θαύμα του 1987, το οποίο αποτελεί τον φάρο του ελληνικού μπάσκετ. Με την κορύφωση του «σκεπτόμενου μπάσκετ» από την «επίσημη αγαπημένη», η εθνική Ελλάδας σήκωσε το ευρωπαϊκό στο Βελιγράδι, πέτυχε τον άθλο απέναντι στους Αμερικάνους, και κατάφερε να πάρει την 3η θέση στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του 2009.
Πόλο
Στο πόλο, αντίστοιχα με τα προαναφερθέντα αθλήματα, η εθνική μας χρησιμοποιεί την άμυνα της ως το βασικό της όπλο. Οι επιτυχίες και τα μετάλλια στα παγκόσμια λιγκ και πρωταθλήματα έχουν έρθει κυρίως λόγω της αμυντικής προσπάθειας των παικτών. Αυτό ίσχυε και συνεχίζει να ισχύει και στην πιο σύγχρονη ιστορία της ομάδας.
Η δύσκολη προσαρμογή στα νέα δεδομένα
Ο βασικότερος λόγος των αποτυχιών που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια σε επίπεδο εθνικών ομάδων είναι η δυσκολία που παρουσιάζουμε να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα. Τα αθλήματα εξελίσσονται και αλλάζουν. Αναφερόμενοι ξανά σε μπάσκετ και ποδόσφαιρο, αφού το πόλο καταφέρνει και στέκεται ακόμα στο υψηλότερο επίπεδο, αδυνατούμε να ακολουθήσουμε τις εξελίξεις. Και τα δύο αθλήματα πάνε σε πιο γρήγορους ρυθμούς και δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην επίθεση. Το «ταλέντο» φαίνεται να παίρνει πια τον πρωταγωνιστικό ρόλο που πρέπει να κατέχει. Η ταχύτητα χαρακτηρίζει πλέον και τα δύο αθλήματα. Και με τον όρο ταχύτητα δεν εννοούμε το πόσο γρήγορος είναι ένας παίκτης, αλλά την ταχύτητα σκέψης και την ταχύτητα εκτέλεσης των συστημάτων και των αυτοματισμών μιας ομάδας.
Όλα τα παραπάνω απαιτούν βαθιά γνώση του αθλήματος και εν γένει επιθετικό ταλέντο από την πλευρά των παικτών. Προσκολλημένοι σε έναν ξεπερασμένο, πλέον, τρόπο παιχνιδιού, δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε στις νέες απαιτήσεις. Το αναχρονιστικό αγωνιστικό προφίλ που διαθέτουμε δεν τρομάζει και αδυνατεί να φέρει τις αντίστοιχες επιτυχίες του παρελθόντος.
Με την τεχνολογία να παίζει τεράστιο ρόλο πλέον στον παγκόσμιο αθλητισμό και με τις περισσότερες ομάδες να αναγάγουν σε επιστήμη τη λειτουργία του συνόλου τους, η Ελλάδα φαίνεται να μην μπορεί να συμβαδίσει. Όπως και στις περισσότερες κοινωνικές, πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις εμφανίζουμε αργά αντανακλαστικά, έτσι συνέβη και στην περίπτωση του αθλητισμού. Η καθυστερημένη αντίληψη – και η ακόμα πιο καθυστερημένη ενσωμάτωση καινοτομιών – έκαναν την εμφάνιση τους και στον αθλητικό τομέα, δημιουργώντας ένα μεγάλο κενό, το οποίο πρέπει να καλύψουμε για να ξαναβάλουμε το τρένο του ελληνικού αθλητισμού στις ράγες του.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
