Είναι εποχές που οι δημοπρασίες και οι αγορές έργων τέχνης κορυφώνονται με απίθανα ποσά να διακινούνται, έχοντας ως αντικείμενα πόθους έργα σπουδαίας τέχνης, υψηλής έκφρασης, που προκαλούν συναισθηματικές, προσωπικές καταιγίδες. Αυτοί που τα δημιουργήσαν, οι καλλιτέχνες πέθαναν συνήθως, πάμπτωχοι, δημιουργώντας πάντα από το υστέρημα τους και ποτέ από περίσσευμα!
Ένας από τους πιο διάσημους πίνακες του εμβληματικού Πάμπλο Πικάσο, το έργο του Femme à la montre, πωλήθηκε έναντι 139 εκατομμυρίων δολαρίων το 2023, ενώ το 2022, ένα πίνακας του επαναστατικού Άντι Γουόρχολ με την Μέριλιν Μονρόε, πωλήθηκε για 195 εκατομμύρια δολάρια. Το 2017, το έργο του τιτάνιου Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Salvator Mundi, επονομαζόμενου και ως «η αρσενική Μόνα Λίζα» αγοράστηκε έναντι 450.03 εκ. δολαρίων, λέγεται, από τον διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Το 2011, Οι χαρτοπαίκτες του Γάλλου Μεταϊμπρεσιονιστή Πολ Σεζάν, αγοράστηκαν από τη κυβέρνηση του Κατάρ για $ 250 εκ. δολλάρια. Το Κατάρ αγόρασε και τον πίνακα Nafea Faa Ipoipo ή When Will You Marry? του Πολ Γκογκέν για 210 εκ. δολλάρια. Ο Ντμίτρι Ριμπολόβλεβ αγόρασε με ιδιωτικές διαδικασίες, το έργο του Γκούσταβ Κλιμτ Water Serpents II έναντι 183,8 εκ. δολαρίων, το 2013. O πίνακας του Πόλλοκ “Woman III”, πουλήθηκε στον Αμερικάνο δισεκατομμυριούχο Στίβεν Κοέν έναντι 159,8 εκατομμυρίων δολαρίων. Μα δεν είναι μόνο η ζωγραφική αλλά και το χάλκινο γλυπτό «L’ home au doigt» του Αλμπέρτο Τζιακομέτι, δημοπρατήθηκε έναντι 141,28 εκατ. δολαρίων από τον οίκο Christie’s στις 14 Μαΐου του 2015! Τίτλοι, έργα, θεσπέσια έκφραση, στροβιλισμοί χρωμάτων, κίνηση να μαχαιρώνει τον αέρα, εντυπώσεις, αισθήσεις, συγκινήσεις! Όλα αυτά τα έργα κρύβουν και μια ιστορία πόνου στην δημιουργία του, ή μια ιστορία μυστηρίου με κλοπές, εξαφανίσεις, μανίες για την απόστηση τους και κρυφούς ιδιοκτήτες. Κάποιοι βουρκώνουν από την πολύ ομορφιά αυτών των μοναδικών έργων της κορυφαίας έκφρασης των ανθρωπότητας. Συνήθως αυτοί θα τα δουν σε καμία έκθεση από κοντά, σε κάποιο μουσείο ή από αντίγραφα ή φωτογραφίες του. Για τους μυθικά και αδιανόητα πλούσιους για τους κοινούς θνητούς, όμως η τέχνη είναι μια επένδυση και Business as usual!
Τα κέντρα των πωλήσεων έργων τέχνης και η ύφεση μετα την Πανδημία
Η αγορά έργων τέχνης από μοναχικούς λύκους έμπορους, αλλά και οι πωλήσεις των οίκων Christie’s και Sotheby’s μοιάζουν να μην γνωρίζουν όρια στις διάθεση έργων τέχνης. Μα οι συλλέκτες που ζητούν τις υπηρεσίες τους, είναι η “αφρόκρεμα” των πλουσιότερων του κόσμου! Φυσικά πρωτοστατούν πάντα οι Αμερικανοί Κροίσοι! Άλλωστε η αγορά έργων τέχνης απευθύνεται στην ελίτ των πιο εύπορων του κόσμου και οι ΗΠΑ, έχουν δισεκατομμυριούχους και κάναν την εμφάνιση τους και οι τρισεκατομμυριούχοι. Ακόμη, η Νέα Υόρκη παραμένει το κορυφαίο εμπορικό κέντρο στον κόσμο για έργα υψηλής αξίας. Ακολουθεί το Λονδίνο, που αποτελεί τη δεύτερη σημαντικότερη πόλη για πωλήσεις έργων υψηλής αξίας, αν και σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, τα πάει χειρότερα από ό,τι πριν την πανδημία. Η αγορά στην Βρετανία, μειώθηκε πέρυσι κατά 8% στα 10,9 δισ. δολάρια, κάτω από τα επίπεδα του 2019 και 15% χαμηλότερα από το 2013. Ειδικά στην κατηγορία υψηλής αξίας, το εμπόριο στην Βρετανία μειώθηκε κατά 42% σε αξία και 35% σε όγκο, διολισθαίνοντας από τη δεύτερη στην τρίτη θέση παγκοσμίως, πίσω από την Κίνα. Η κακή απόδοση αποδίδεται και στο Brexit. Ναι, είναι δυναμική ιδιαίτερα η αγορά της Κίνας, ενώ Κινέζοι πλούσιοι επενδύουν μανιωδώς στη Δυτική Τέχνη. Μετά την Κίνα, η Γαλλία, είναι η τέταρτη μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο, σημείωσε, όμως, σαν τη Βρετανία, μετα την πανδημίας πτώση 7% από έτος σε έτος, με πτώση 10% στις πωλήσεις δημοπρασιών και πτώση 3% στις πωλήσεις εμπόρων. Αυτό που σταμάτησε την περαιτέρω πτώση της παγκόσμιας αγοράς ήταν οι δαπάνες το πρώτο εξάμηνο του 2023 στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ. Οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 9% σε ετήσια βάση, στα 12,2 δισ. δολάρια . Ωστόσο, η φούσκα στην κινεζική αγορά ακινήτων και άλλα οικονομικά προβλήματα επηρέασαν το δεύτερο εξάμηνο του έτους και πιθανότατα θα διαρκέσουν όλο το 2024. Άλλοι κόμβοι της ασιατικής αγοράς τέχνης, είναι η Ιαπωνία, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα. Η συνεχιζόμενη αύξηση των συλλεκτών που χρησιμοποιούν δάνεια για τη χρηματοδότηση αγορών έργων τέχνης σημαίνει επίσης ότι οικονομικοί παράγοντες, όπως τα επιτόκια, επηρεάζουν τις δαπάνες περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν. Ωστόσο, ο παγκόσμιος όγκος συναλλαγών αυξήθηκε το 2023: οι γκαλερί με τζίρο κάτω των 500.000 δολαρίων ανέφεραν τη μεγαλύτερη αύξηση πωλήσεων, με 11%, αλλά οι γκαλερί μεσαίας βαθμίδας κινδυνεύουν όλο και περισσότερο να απορροφηθούν από μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Τα κανάλια διαδικτυακών πωλήσεων, αν και έχουν μειωθεί από την κορύφωσή τους το 2021, εξακολουθούν να είναι σχεδόν τα διπλάσια από ό,τι ήταν το 2019, παίζοντας πλέον, πρωταγωνιστικό ρόλο στο τοπίο της αγοροπωλησίας υψηλών έργων τέχνης.
Άραγε, είναι, τελικά, καλή επένδυση η τέχνη
Οι οικονομικοί αναλυτές της εφημερίδας «Financial Times» Ρόμπερτ Αρμστρονγκ και Ιθαν Γου έχουν γράψει επανειλημμένως πως όσοι προέρχονται από τον χώρο της τέχνης, όσο και από εκείνον του χρήματος, υποστηρίζουν σταθερά πως ένα έργο τέχνης δημιουργεί πλούτο με την πάροδο του χρόνου. Αρκετοί μάλιστα επικαλούνται τους αριθμούς, όπως τον δείκτη του οίκου Sotheby’s που καταγράφει τη σύνθετη ετήσια αύξηση στις ονομαστικές τιμές των έργων τέχνης από το 1950 έως το 2021 και ο οποίος διαμορφώνεται στο 8,5%, με αποτέλεσμα οι τράπεζες και οι επενδυτικοί σύμβουλοι να θεωρούν την επένδυση στην τέχνη κορυφαία προσθήκη σε ένα πλούσιο χαρτοφυλάκιο. «Όσο όμως κι αν τεμαχιστεί ένα καλό έργο ενός καταξιωμένου καλλιτέχνη που διατηρεί ψηλά την τιμή του δεν μπορεί να προσφέρει τόσο υψηλές αποδόσεις όσο οι μετοχές», επισημαίνουν οι «Financial Times». Επικαλούνται μάλιστα στοιχεία που προέρχονται από τη μελέτη διαδοχικών πωλήσεων των ίδιων έργων τέχνης, όπου διαπιστώνεται ότι οι ετήσιες πραγματικές αποδόσεις μεταξύ 1957 και 2007 ήταν μόλις 4%, στο ίδιο δηλαδή επίπεδο με τα εταιρικά ομόλογα, αλλά στην περίπτωση της τέχνης με πολύ μεγαλύτερη αστάθεια. Ένα ερώτημα που καλούνται να απαντήσουν όσοι μελετούν ανάλογα δεδομένα είναι εάν τα έργα τέχνης υψηλότερης ποιότητας – και συνήθως τα πιο ακριβά – έχουν και τις υψηλότερες αποδόσεις. Στο σημείο αυτό οι απόψεις διίστανται, ενώ αντιθέτως φαίνεται πως εν τέλει όλοι συμφωνούν πως η μελλοντική αξία των έργων τέχνης είναι ουσιαστικά ανεξιχνίαστη. Δεν είναι λίγες άλλωστε οι περιπτώσεις καλλιτεχνών που όσο βρίσκονταν εν ζωή καταβαραθρώνονταν από τους κριτικούς και αργότερα αποθεώθηκαν και μαζί οι τιμές των έργων τους εκτινάχθηκαν στα ύψη. Όμως, σε καμία περίπτωση η κατοχή έργων τέχνης δεν μπορεί να θεωρηθεί λάθος επενδυτική κίνηση.
Δεν αποτελεί την επιλογή εκείνη που θα εξασφαλίσει μετά βεβαιότητος μελλοντική υψηλή απόδοση και δεν αποτελεί πιο σίγουρη λύση από οποιαδήποτε άλλη επένδυση. «Η τέχνη δεν είναι επένδυση, αλλά δυστυχώς η επένδυση είναι τέχνη» καταλήγουν οι Αρμστρονγκ και Γου.
«είναι σα παγκόσμιο νόμισμα, αλλά δεν έχει, σε τελευταία ανάλυση, καμία σχέση με την ίδια τη τέχνη»
Την περασμένη δεκαετία όποιοι από τους πλούσιους αυτού του κόσμου επένδυσαν σε κινεζικά κεραμικά είχαν αποδόσεις 77%, σε κοσμήματα 156%, σε ρολόγια 82%, σε κρασιά 176%, σε αυτοκίνητα 456%, σε γραμματόσημα 250% και σε νομίσματα 227! Όσο για τα έργα τέχνης, το σίγουρο είναι ότι το 2023 έδειξε «δεν είναι άτρωτη σε ανατρεπτικές οικονομικές, κοινωνικές ή πολιτικές αλλαγές». Μιλώντας σε κάποιο σπουδαίο οικονομικό φόρουμ ο Νουριέλ Ρουμπίνι, καθηγητής Οικονομικών στη Σχολή Στερν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, τοποθετήθηκε όχι μόνο με την ιδιότητα του ως οικονομολόγος, αλλά και ως συλλέκτης έργων τέχνης. «Είτε σας αρέσει είτε όχι» είπε, «η τέχνη χρησιμοποιείται ως μέσο φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής»! Ο Μάρτιν Ροθ, διευθυντής του Μουσείου V&A στο Λονδίνο, συναντήθηκε με την προηγουμένη αντίληψη, όταν τόνισε πως «είναι ένα καμουφλάζ που αποκαλείται τέχνη, αλλά στην πραγματικότητα είναι ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Σε τελική ανάλυση καταλήγει να είναι μια επιχείρηση και να λειτουργεί σαν παγκόσμιο νόμισμα, αλλά δεν έχει καμία σχέση με τον κόσμο της τέχνης»! ΟΚ!
Αλλά και πάλι, σκέψου να μπορείς να θαυμάσεις κάθε στιγμή, ας πούμε, την Κυρία με βεντάλια, του Γκούσταβ Κλιμτ, που πουλήθηκε έναντι 108,4 εκατομμυρίων δολαρίων. Να ναι για τα μάτια σου και μόνο, η αγέρωχη μυστηριώδης μορφή της μελαχρινής άγνωστης, ανάμεσα σε κινεζικά μοτίβα, στο φοίνικα ως σύμβολο αθανασίας και αναγέννησης, στα νούφαρα, που σηματοδοτούν την αγάπη. Πόσο σα να ζεις χορεύοντας με τα χρώματα και ανασαίνοντας ομορφιά, κάθε μέρα, πρέπει να ναι…
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
