Η κληρονομιά αποτελούσε μέχρι πρότινος σανίδα σωτηρίας. Ακίνητα που περνούσαν στην κατοχή των επόμενων γενεών, χωρίς να χρειάζεται να κοπιάσουν για να αποκτήσουν τέτοια, τη χρονική περίοδο μάλιστα που αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο «σπορ», είναι πολυπόθητα, μέχρι τη στιγμή που έρχεται η συνειδητοποίηση ότι συνοδεύονται από «βαρύ πακέτο» φόρων και υποχρεώσεων.
Κάπως έτσι, χιλιάδες πολίτες τελικά αποποιούνται τις κληρονομιές τους, οι οποίες μένουν στα αζήτητα. Ο βασικός λόγος είναι ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο βάρος των φόρων αλλά και των οφειλών προς το Δημόσιο. Οι αποποιήσεις κατέγραψαν ρεκόρ την περίοδο της οικονομικής ύφεσης, με τους περισσότερους να βλέπουν τις κληρονομιές που έρχονταν ως μάννα εξ ουρανού περισσότερο ως βαριά υποχρέωση, παρά ως «δώρο». Ήδη από τότε, η απαιτητική καθημερινότητα και το κόστος ζωής που συνεχώς αυξάνεται σε μη λογικά επίπεδα, τη στιγμή που το εισόδημα παραμένει ίδιο, ενώ οι φορολογικές πιέσεις είναι επίσης αυξημένες, η κατάσταση φαίνεται πως έχει παγιωθεί. Ως εκ τούτου, σήμερα οι αποποιήσεις εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα.
Εντυπωσιακό είναι και το γεγονός ότι το φαινόμενο καταγράφεται σε μία περίοδο όπου οι τιμές των ακινήτων καταγράφουν ένα ασταμάτητο ράλι, σπάζοντας συνεχώς νέα ρεκόρ. Η κληρονομιά ακίνητης περιουσίας θα ήταν λοιπόν για κάποιους μοναδική ευκαιρία, αν και βλέπουμε πως τελικά, λόγω των «απειλητικών» φορολογικών υποχρεώσεων, της γυρίζουν την πλάτη.
Τα επίσημα στοιχεία που έχουν στη διάθεση τους οι αρμόδιες αρχές των Υπουργείων Οικονομικών και Δικαιοσύνης για το 2023 είναι πραγματικά εντυπωσιακά, αφού δείχνουν ότι το περασμένο έτος καταχωρήθηκαν 16.323 αποποιήσεις ενώ μέχρι στιγμής για το 2024 έχουν καταχωρηθεί ήδη 8.152.
Ένας βραχνάς είναι βέβαια και ο φόρος κληρονομιάς, στον οποίο οι περισσότεροι μάλλον αδυνατούν να ανταπεξέλθουν. Επίσης, το ποσοστό αποποίησης μπορεί να οφείλεται και σε πιθανά χρέη που μπορεί να έχει ο κληροδότης, ή ακόμη και χρέη αποβιώσαντος που «πάνε πακέτο» με την κληρονομιά – με τις περιπτώσεις αυτές να μην είναι καθόλου αμελητέες – ενώ μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχει φυσικά και ο ΕΝΦΙΑ, (Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων) που από τη στιγμή που επιβλήθηκε – το 2013, σε μία ιδιαίτερα «ευαίσθητη» περίοδο, στην καρδιά της οικονομικής κρίσης – έχει γίνει φόβος και τρόμος για τους ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι το μεγαλύτερο ρεκόρ αποποιήσεων καταγράφηκε τη δεκαετία 2010-2020, δηλαδή κατά την οικονομική κρίση.
Ακόμη, ένα βασικό χαρακτηριστικό της ιδιοκτησίας στην Ελλάδα είναι ο κατακερματισμός, όπου εκτός από επικαρπία και ψιλή κυριότητα, ένα ακίνητο μπορεί να είναι μοιρασμένο σε πολλούς ιδιοκτήτες που βρίσκονται να κατέχουν ακόμη και ελάχιστο ποσοστό, γεγονός που αποτελεί επίσης αποτρεπτικό παράγοντα για την αποδοχή κληρονομιάς.
Χιλιάδες αναξιοποίητα ακίνητα που κρατά το Δημόσιο
Κάπως έτσι, το Ελληνικό Δημόσιο γίνεται ο βασικός κληρονόμος και κερδίζει συνεχώς περιουσία η οποία παραμένει στις περισσότερες των περιπτώσεων για χρόνια στα αζήτητα, χωρίς κανείς να γνωρίζει αν, πότε και πώς αυτή θα αξιοποιηθεί.
Αρκεί να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, περίπου 450.000 ακίνητα έχουν περιέλθει στην ιδιοκτησία του Ελληνικού Δημοσίου, ύστερα από τις διαδοχικές αποποιήσεις των κληρονόμων.
Αξίζει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι, συνδυαστικά με τους ιδιώτες που κρατούν κλειστά περίπου 700.000 ακίνητα και τις τράπεζες που έχουν συσσωρεύσει 25.000 οικιστικά ακίνητα, αθροίζονται σχεδόν 1 εκατομμύριο αναξιοποίητα ακίνητα. Και όλα αυτά, τη στιγμή που το στεγαστικό πρόβλημα αποτελεί μία από τις πιο μεγάλες προκλήσεις στη χώρα, εδώ και καιρό.
Το περασμένο έτος καταχωρήθηκαν 16.323 αποποιήσεις ενώ μέχρι στιγμής για το 2024 έχουν καταχωρηθεί ήδη 8.152
Μεγάλο το δίλλημα, όπως και η γραφειοκρατία
Πάνω από 350.000 πολίτες κάθε χρόνο αντιμετωπίζουν το δίλημμα να αποδεχτούν ή να αποποιηθούν κληρονομικές μερίδες. Γιατί όσο και αν είναι σημαντικό το βάρος των υποχρεώσεων, δεν παύει να αποτελεί περιουσία προς αξιοποίηση. Όπως και να έχει, ένας βραχνάς είναι σίγουρα και η αιώνια ελληνική γραφειοκρατία, με την οποία ο κληρονόμος έρχεται αντιμέτωπος, είτε αποδεχθεί την κληρονομιά, είτε όχι. Με το που πάρει τη μεγάλη απόφαση, ξεκινά ένας μεγάλος «αγώνας δρόμου» που περιλαμβάνει φορείς όπως η εφορία, οι τράπεζες, οι συμβολαιογράφους, το Κτηματολόγιο, η Πολεοδομία, τα υποθηκοφυλακεία, με κάποια από αυτά μάλιστα να απαιτούν και τα απαραίτητα έξοδα (πχ. ο συμβολαιογράφος). Η πολυπλοκότητα των καταστάσεων και η ελλιπής πληροφόρηση των πολιτών κάνουν ακόμη πιο δύσκολο τον «γόρδιο δεσμό» που καλούνται να λύσουν.
Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα, όταν το ειδοποιητήριο της κληρονομιάς αφορά χρέη συγγενών. Έτσι, περίπου 200.000 αποποιήσεις καταγράφονται σε όλη τη χώρα.
Το συμπέρασμα είναι ότι εδώ και χρόνια έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου οι κληρονόμοι αποποιούνται μαζικά την κληρονομιά που τους αφήνουν τα συγγενικά τους πρόσωπα για να αποφύγουν τα έξοδα μεταβίβασης επιβαρύνσεις όπως ο ΕΝΦΙΑ, ακόμη και τις πολύπλοκες, γραφειοκρατικές διαδικασίες του ελληνικού δημοσίου, γυρίζοντας την πλάτη σε ακίνητη και μη περιουσία που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί προς το συμφέρον τους.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
