Η κατακερματισμένη ελληνική οικονομία

Καμία άλλη οικονομία στην ΕΕ δεν έχει τόσο μικρής κλίμακας δομή όσο η ελληνική, λέει ο ανταποκριτής της γερμανικής εφημερίδας Handelsblatt, στην Αθήνα, Γκερντ Χέλερ. Η οικονομία της χώρας μας χαρακτηρίζεται ως κατακερματισμένη, με υπεράριθμες μικρές επιχειρήσεις που μάλλον, αφενός αντικατοπτρίζουν την ανάγκη του Έλληνα να δραστηριοποιείται ανεξάρτητα, αποφεύγοντας άλλη μία υπαλληλική σχέση, αφετέρου, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων επιβραδύνει την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. «Η παραγωγικότητα είναι χαμηλή, οι εταιρίες είναι συνήθως υποκεφαλαιοποιημένες και ως εκ τούτου αναπτύσσονται πολύ αργά.Η Ελλάδα εξακολουθεί να υποφέρει από τις συνέπειες της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 2010»

Όπως σημειώνει, το 90% των εταιρειών απασχολούν λιγότερους από πέντε υπαλλήλους. Μόνο έξι εταιρίες στην Ελλάδα έχουν περισσότερους από 10.000 εργαζόμενους.

Είναι τα δεδομένα τόσο μελανά, όσο παρουσιάζονται; Έχουν τελικά μέλλον οι – πολλές μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα ή όχι;

Πάνω από 800.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Όπως και να έχει, η αλήθεια είναι πως σύμφωνα με στοιχεία, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται πάνω από 800.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εκ των οποίων το 95% έχει έως 10 εργαζομένους, ενώ μόλις 672 μεγάλες επιχειρήσεις έχουν περισσότερους από 250 εργαζομένους, εν αντιθέσει με τα δεδομένα της υπόλοιπης ΕΕ. Το ποσοστό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε κλάδους εντάσεως γνώσης είναι στο 27,4%, όταν στην Ε.Ε. ανέρχεται στο 33,8%. Σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας το ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων ανέρχεται στο 0,1% και της Ε.Ε. στο 0,2%.

Η ελληνική οικογενειακή επιχείρηση

Η Ελλάδα φαίνεται πως λειτουργεί πιο οικογενειακά – μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά. Μεγάλη μερίδα των επιχειρήσεων αποτελεί συνέχεια οικογενειακών εγχειρημάτων και παραδόσεων ή ακόμη και αν το ανθρώπινο δυναμικό δεν χαρακτηρίζεται από κάποια συγγένεια,  πάρα πολλές επιχειρήσεις έχουν μόλις έναν ή δύο υπαλλήλους, με τους οποίους λειτουργούν σίγουρα πιο «οικογενειακά», απ’ ότι συμβαίνει σε μία μεγάλη εταιρία.

Χαρακτηριστικό είναι ότι 539.403 ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν μάλιστα καθόλου εργαζόμενους. Αποτελούνται μόνο από τον ιδιοκτήτη και πιθανώς εργαζόμενα μέλη της οικογένειας, τα οποία δεν είναι εγγεγραμμένα ως μισθωτοί.  Επίσης, η μικρή αυτή δομή του ελληνικού επιχειρείν είναι ένα χαρακτηριστικό που εντοπίζεται εδώ και χρόνια.

Όπως αναφέρει και το δημοσίευμα της γερμανικής εφημερίδας, «οι επιχειρήσεις αυτές είναι πολύ δύσκολο να αναπτυχθούν μόνες τους και συχνά είναι υποκεφαλαιοποιημένες, ενώ αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση συχνά αποτυγχάνει λόγω έλλειψης πιστοληπτικής ικανότητας ή επειδή αυτές οι εταιρείες δεν διαθέτουν το προσωπικό για να αναπτύξουν τα επιχειρηματικά σχέδια που απαιτούνται από τα πιστωτικά ιδρύματα».

539.403 ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν καθόλου εργαζόμενους και αποτελούνται μόνο από τον ιδιοκτήτη και πιθανώς εργαζόμενα μέλη της οικογένειας, τα οποία δεν είναι εγγεγραμμένα ως μισθωτοί

Αφεντικά του εαυτού μας

Είναι στη νοοτροπία των Ελλήνων επιχειρηματιών να θέλουν να διατηρούν τον έλεγχο των επιχειρήσεών τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στις περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, ο ιδιοκτήτης είναι και διευθύνων σύμβουλος. Σίγουρα είναι στη φύση των εγχώριων επιχειρηματιών να βάζουν «πολλά καρπούζια κάτω από τη μασχάλη» και να θέτουν στον εαυτό τους την αρμοδιότητα της λήψης όλων των αποφάσεων και να διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο. Μία νοοτροπία που έρχεται από το παρελθόν και παραμένει.

Όμως ίσως το φαινόμενο να μην είναι μόνο απόρροια νοοτροπίας. Ομολογουμένως πολλοί Έλληνες, κυρίως τα τελευταία χρόνια, έχουν απογοητευτεί από την εξέλιξη των εργασιακών συνθηκών  και τον τρόπο που λειτουργούν μεγαλύτερες εταιρίες στις οποίες έχουν υπάρξει μέλη. Η ψυχική εξουθένωση οδηγεί πολλούς να μην θέλουν πια να δέχονται ενδεχόμενες εντολές και άσχημες συμπεριφορές από τους προϊσταμένους τους και να θέλουν να δημιουργήσουν τη δική τους δουλειά, χωρίς «βραχνά πάνω από το κεφάλι τους», ακόμη και αν αυτό ενέχει μεγάλο ρίσκο και πλήθος υποχρεώσεων.

Επίσης, παρατηρείται το φαινόμενο του μιμητισμού στις ελληνικές επιχειρήσεις, όπου σε μεγάλο βαθμό πολλές μικρές και σχεδόν πανομοιότυπες επιχειρήσεις ξεπηδούν, ακριβώς επειδή κάποιος είδε την – έστω και βραχυπρόθεσμη – επιτυχία του «διπλανού» και στράφηκε, χωρίς πολλή σκέψη και δημιουργικότητα, στο ίδιο επιχειρηματικό μοντέλο, με σκοπό την ίδια κερδοφορία.

Τα κίνητρα της κυβέρνησης για να μειώσει τις μικρές επιχειρήσεις

Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται πως βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση με τις παραπάνω παραδοχές του γερμανικού μέσου.

Αυτό αποκαλύφθηκε μόλις έγινε γνωστό ότι η κυβέρνηση και το υπουργείο Οικονομικών σκοπεύει να προχωρήσει στη θέσπιση φορολογικών και αναπτυξιακών κινήτρων με στόχο την ενίσχυση της εξωστρέφειας και τη μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων, μέσω συγχωνεύσεων.

Βασικός στόχος της είναι, μεταξύ άλλων, η ενίσχυση της παραγωγικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά και της ανταγωνιστικότητας τους. Πρόκειται για μια νομοθετική ρύθμιση που αποτελεί συνέχεια του ευνοϊκού πλαισίου για τις συγχωνεύσεις που πέρασε στη Βουλή το 2022.

Πώς θα γίνουν αυτά; Στην πρόταση τις κυβέρνησης περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η αύξηση των εκπτώσεων φόρου, για συγκεκριμένες δαπάνες που αφορούν στην πράσινη οικονομία, την ενέργεια και τη ψηφιοποίηση. Το σχετικό νομοσχέδιο θα προβλέπει ακόμα φορολογικά μπόνους και ενισχύσεις από το ΕΣΠΑ και την Αναπτυξιακή Τράπεζα για τις επιχειρήσεις που καινοτομούν.

Σίγουρα η διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας και οι επιχειρήσεις διαφέρουν αρκετά σε σχέση με τα δεδομένα της υπόλοιπης ΕΕ. Είναι πραγματικά πολλοί οι μικροί, αυτόνομοι επιχειρηματίες και λίγες οι μεγάλες εταιρίες. Όμως είναι τελικά η λύση να εξαφανιστούν οι μικρές επιχειρήσεις, πολλές από τις οποίες μάλιστα είναι συνδεδεμένες με τις παραδόσεις και την ιστορία του τόπου; Τι θα γίνει αν βρεθούμε και εμείς σε ένα υψηλής ρευστότητας μεν, αλλά αυστηρά «στεγνό» και συγκεντρωμένο αποκλειστικά στους «μεγάλους», περιβάλλον; Mήπως χάνεται ένα χαρακτηριστικό που είτε καλώς είτε κακώς, διαφοροποιεί τη χώρα μας, η οποία γενικώς, παρότι εντός της ΕΕ, παρουσιάζει έτσι κι αλλιώς σημαντικές διαφοροποιήσεις με τις άλλες χώρες σε νοοτροπία, ιστορία και συνήθειες; Μήπως οι δυσκολίες που απειλούν το μέλλον των μικρών επιχειρήσεων έχουν να κάνουν με ευρωπαϊκές πολιτικές που είχαν από την αρχή στόχο να τις μειώσουν ή και να τις εξαφανίσουν; Τίποτα δεν είναι βέβαιο και κάθε πλευρά έχει τη θετική και την αρνητική της πλευρά και μένει να δούμε τι μέλλει γενέσθαι.