Την ώρα που όλος ο πλανήτης μοιάζει να ακούει τη Ροζέ, σταρ της K-pop, με τον Μπρούνο Μαρς στο APT, με το 1,5 δισεκατομμύρια προβολές και τα 500 εκατομμύρια streams σε μόλις κάτι μερούλες κυκλοφορίας, το ιλιγγιώδες θαύμα της Κορεατικής μουσικής βιομηχανίας δείχνει τις βαθιές ρωγμές της επιβεβλημένης τελειότητάς του.
Έσοδα 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη Κορέα
Η K-pop αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο επιδραστικά και κερδοφόρα εξαγώγιμα προϊόντα της Νότιας Κορέας με τον πλανήτη να καταναλώνει αχόρταγα τα ποπ σουξέ, που μοιάζουν μεταξύ τους, από συγκροτήματα πολύ νέων παιδιών, τέλειων εμφανισιακά, πολύ χαμηλού σωματικού βάρους, με αψεγάδιαστες ερμηνείες. Τα σούπερ συγκροτήματα όπως οι BTS, BLACKPINK και Stray Kids είναι μεν, μουσικά φαινόμενα σε επιρροή, δημοφιλία, παγκόσμια φήμη, αλλά αποτελούν και πολύ – επιχειρηματικές οντότητες, με κύκλους εργασιών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Σύμφωνα με στοιχεία του Κορεατικού Ινστιτούτου Πολιτιστικής Οικονομίας, το 2023 η εξαγωγή πολιτιστικών προϊόντων, που κυριαρχεί η K-pop, έφερε έσοδα άνω των 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, συμβάλλοντας σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας. Οι επιτυχημένες διεθνείς περιοδείες συγκροτημάτων όπως οι BTS και οι BLACKPINK εκτόξευσαν τη ζήτηση για κορεατικά προϊόντα μόδας, καλλυντικών και τουριστικών υπηρεσιών, δημιουργώντας ένα φαινόμενο αλυσιδωτής κατανάλωσης γνωστό ως spillover effect. Η κορεατική κυβέρνηση εκτιμά ότι για κάθε δολάριο που επενδύεται σε πολιτιστική παραγωγή, δημιουργούνται έμμεσα έσοδα περίπου επταπλάσια σε άλλους κλάδους. Έτσι, η K-pop λειτουργεί και ως μηχανή εμπροσθοφυλακής μιας νέας μορφής οικονομικής ανάπτυξης που ενοποιεί πολιτισμό και επιχειρηματικότητα.
Hallyu: το Κορεατικό Πολιτιστικό Κύμα
Εδώ και δύο δεκαετίες η Κορέα αξιοποιεί μεθοδικά και μελετημένα την εξαγωγή πολιτιστικών προϊόντων, τη μουσική K-pop, τις τηλεοπτικές σειρές K-dramas, τη μόδα, την κουζίνα, τα καλλυντικά της για να ενισχύσει τη διεθνή της επιρροή. Με όλο και αυξανόμενο το ενδιαφέρον ακαδημαϊκών και πολιτικών φορέων το φαινόμενο καταγράφεται ως Hallyu, το Κορεατικό Πολιτιστικό Κύμα και θεωρείται ως βασικό όπλο της λεγόμενης ήπιας ισχύος της Νότιας Κορέας. Το Hallyu λοιπόν, δεν αφορά απλώς σε ένα μουσικό ή τηλεοπτικό φαινόμενο, αλλά σε ένα στρατηγικό εργαλείο ήπιας ισχύος, ως ένα soft power για τη Νότια Κορέα. Ήδη, από τη δεκαετία του 1990 έχουν δημιουργηθεί ειδικά τμήματα υποστήριξης και χρηματοδότησης για την πολιτιστική βιομηχανία, ενώ το 2014, ο τότε πρόεδρος Παρκ Γκουν-χιέ διακήρυξε επισήμως την πολιτιστική οικονομία ως κεντρικό άξονα εθνικής πολιτικής. Ακαδημαϊκά ιδρύματα όπως το Harvard και το Stanford έχουν αφιερώσει ειδικές έδρες μελέτης της Hallyu ως φαινομένου παγκόσμιας πολιτισμικής διείσδυσης, ενώ οργανισμοί όπως η UNESCO αναλύουν την K-pop ως χαρακτηριστικό παράδειγμα σύγχρονης ήπιας ισχύος, παρόμοιο με τον ρόλο που έπαιξαν άλλοτε το Hollywood ή η βρετανική μουσική βιομηχανία. Η Hallyu ενισχύει την εθνική εικόνα της Νότιας Κορέας και λειτουργεί ως αόρατη διπλωματία, χτίζοντας συναισθηματικούς δεσμούς, διαμορφώνοντας στάσεις και καλλιεργώντας ευνοϊκά αισθήματα σε αγορές και πολιτικά περιβάλλοντα, όπου τα παραδοσιακά μέσα επιρροής θα συναντούσαν αντίσταση.
Δισεκατομμύρια για τις κορεατικές δισκογραφικές εταιρίες και έφηβοι σε όλο το κόσμο σε μανία
Εκτός από την ίδια την Κορέα όμως, απ τη k – pop πλουτίζουν και οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες, όπως οι HYBE, η SM, η YG και JYP, που αντλούν δισεκατομμύρια από πωλήσεις, ψηφιακά streams, διαφημιστικές συμφωνίες, εμπορικές συνεργασίες και παγκόσμιες περιοδείες, με τα συγκροτήματα να αποδίδουν το μεγαλύτερο ποσοστό των κερδών. Η K-pop καταναλώνεται περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες, ενώ αναπτύσσεται ραγδαία σε Λατινική Αμερική και Ευρώπη. Οι ΗΠΑ παραμένουν η μεγαλύτερη αγορά εκτός Ασίας, με τη Νότια Κορέα να επενδύει στρατηγικά στην παγκόσμια επέκταση. Οι νεαρές ηλικίες από 12 έως 30 ετών παγκοσμίως και ειδικά οι εφήβου λατρεύουν την k – pop, που τους προσφέρει ταύτιση, αίσθηση κοινότητας μέσα από τα fandoms, οπτικό και μουσικό υπερθέαμα, πρότυπα ομορφιάς, μόδας και επιτυχίας και βέβαια, όπως όλα τα είδωλα κάνουν ασφαλή χώρο φαντασίωσης και συναισθηματικής έκφρασης. Η επιτυχία, όμως, του κορεάτικού είδους μουσικής έρχεται ως αποτέλεσμα ενός σκληρά ελεγχόμενου συστήματος, όπου οι εταιρείες ως agencies αναλαμβάνουν να εκπαιδεύσουν έφηβους και να τους κάνουν σταρς, επιβάλλοντας τους στρατιωτική αυστηρή εκπαίδευση μουσική και χορευτική, απαράκλητους κανόνες διατροφής και πειθαρχία στους όρους της δημόσιας εικόνας τους.
Συμβόλαια σκλαβιάς, εξαντλητική εκπαίδευση, επιβολή πολύ χαμηλού βάρους
Η αισθητική τελειότητα είναι αδιαπραγμάτευτη και για να κατακτηθεί επιτρέπει σκληρότητα, προσβολές, ψυχολογικές τακτικές. Ο μέσος εκπαιδευμένος της K-pop περνά περισσότερες από 12 ώρες ημερησίως σε μαθήματα χορού, φωνητικής, ξένων γλωσσών και δημόσιων σχέσεων, με προγράμματα τόσο εξαντλητικά ώστε μόνο το 1% καταφέρνει να φτάσει στη πολυπόθητη πρώτη του εμφάνιση στη μουσική σκηνή και στη δισκογραφία. Η πίεση για την διατήρηση συγκεκριμένων σωματικών προτύπων, που συχνά είναι κάτω από το όριο υγιούς Δείκτη Μάζας Σώματος, οδηγεί τους εφήβους, σε σοβαρές διατροφικές διαταραχές, με έρευνες να δείχνουν ότι το 40% των εκπαιδευόμενων εμφανίζουν συμπτώματα ανορεξίας ή βουλιμίας. Και επειδή τα έσοδα από την βιομηχανία της k – pop είναι πάρα πολλά και η οικονομική σχέση μεταξύ των νεανικών ειδώλων και των εταιρειών τους προκαλεί μεγάλες σκέψεις, με τα συμβόλαια τους, να αποκαλούνται slave contracts. Πρόκειται για συμβόλαια με διάρκεια 7 έως 13 ετών, που δεν αφήνουν περιθώρια στα νεαρά είδωλα διαπραγμάτευσης, ώσπου να φτάσει στη δύση το πολύ νεανικό είδος που έχουν καθιερωθεί. Οι όροι των συμβολαίων που ελέγχουν κάθε τους δημοσιά κίνηση, τους αφήνουν, στις περισσότερες περιπτώσεις, με λιγότερο από το 20% των συνολικών εσόδων τους. Μια σειρά από σκάνδαλα και δημοσιεύματα σε όλο το κόσμο, οδήγησαν σε βελτιώσεις και νομοθετικές παρεμβάσεις, αλλά η εξάντληση των καλλιτεχνών με ατέλειωτες περιοδείες, υποχρεωτικές συμμετοχές σε εκπομπές και συνεχή παραγωγή νέων τραγουδιών, μοιάζει ακλόνητη και παντοδύναμη.
Burning Sun Scandal
Ένα από τα πλέον καθοριστικά σκάνδαλα, που αφορά στα «συμβόλαια σκλαβιάς», έφερε το 2010 στην επιφάνεια τα τεράστια προβλήματα της κορεατικής μουσικής βιομηχανίας, που δείχνει ανάλαφρη, κεφάτη και χαρούμενη, μα κρύβει εκμετάλλευση και χειραγώγηση. Πρωταγωνιστές ήταν μέλη των διάσημων TVXQ και των Super Junior, που κατήγγειλαν απάνθρωπους όρους πολυετών συμβολαίων, οδηγώντας σε νομοθεσία που περιόρισε τη μέγιστη διάρκεια συμβολαίων μόλις στα επτά χρόνια. Λίγα χρόνια αργότερα, ξέσπασε το σκάνδαλα που ονομάστηκε Burning Sun Scandal και αποκάλυψε δίκτυα διαφθοράς, σεξουαλικής εκμετάλλευσης και ναρκωτικών στον χώρο των κλαμπ της Σεούλ, με εμπλοκή καλλιτεχνών όπως ο σούπερ σταρ Σουνγκρί των BIGBANG, οδήγησε σε έλεγχο των ιδιωτικών επιχειρήσεων διαχείρισης καλλιτεχνών, στην ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου και στην αστυνομική εποπτεία.
Η Σούλι ήταν 25 χρονών και η Γκου Χάρα 28
Και ύστερα σοκ, θλίψη και ένα σκάνδαλο μισογυνισμού για τα κορίτσια που είχαν φεμινιστικές απόψεις, διαδικτυακού εκφοβισμού για το σωματικό βάρος και επιθέσεων για τις προσωπικές επιλογές. Οι τραγικές αυτοχειρίες της 25χρονης Σούλι και της 28χρονης Γκου Χάρα, σοκάραν τον κόσμο και έφεραν στην επιφάνεια τα τεράστια θέματα της μουσικής κορεατικής βιομηχανίας. Η Σούλι, πρώην μέλος των f(x), είχε γίνει στόχος ανελέητου διαδικτυακού μίσους για τις φεμινιστικές της θέσεις και την άρνησή της να συμμορφωθεί με τα αυστηρά πρότυπα συμπεριφοράς της βιομηχανίας. Η Γκου Χάρα, αστέρι των KARA, κουβαλούσε και τόλμησε να μιλήσει για τη δημόσια μάχη της, με την κατάθλιψη και έναν οδυνηρό αγώνα ενάντια σε πρώην σύντροφο που την απειλούσε και τη συκοφαντούσε. Οι θάνατοί τους, διαδοχικοί και σεκταριστικοί, αποκάλυψαν την αβάσταχτη πίεση που κρύβεται πίσω από την άψογη εικόνα της K-pop και οδήγησαν στην υιοθέτηση του λεγόμενου «Νόμου Σούλι», μια νομοθετική πρωτοβουλία που επιδιώκει να περιορίσει την ανώνυμη κακοποίηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θέτοντας όρια σε μια τοξικότητα που ως τότε θεωρούνταν απλώς μέρος του παιχνιδιού. Οι εταιρικές πρακτικές πάντως, δεν διορθωθήκαν, απλά τήρησαν κάποια προσχήματα.
Είδωλα πανομοιότυπα και sasaeng culture
Όλα τα είδωλα της K-pop, ανήκουν σε συγκροτήματα, μοιάζουν μεταξύ τους και είναι αποτέλεσμα μιας σχολαστικά κατασκευασμένης αισθητικής, όπου η νεότητα, η αψεγάδιαστη εμφάνιση και η ουδέτερη, άφυλη γοητεία κυριαρχούν. Τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά, όπως λαμπερό δέρμα, πολύ αδύνατα κορμιά, ίδιο ύψος, προσεκτικά μελετημένα όμοια χτενίσματα και έντονο αλλά άψογα μακιγιάζ, ανεξαρτήτως φύλου. Η σεξουαλικότητα, αν και υπαινικτική, παραμένει αυστηρά ελεγχόμενη και συχνά υποβαθμισμένη, με τρόπο που να συντηρεί μια αίσθηση αγνότητας και αφοσίωσης στο κοινό, ενώ η προσωπικότητα του καλλιτέχνη δεν πρέπει ποτέ να υπερσκελίζει την ιδανική εικόνα που απαιτεί και επιβάλλει η βιομηχανία. Μ αυτά τα χαρακτηριστικά, σα ζωντανές κούκλες ή σάρκινους ήρωες από κόμικς τα συγκροτήματα της k – pop έχουν παθιασμένους θαυμαστές σε όλο τον κόσμο, που φτάνουν σε πρωτοφανείς ακρότητες. Το φαινόμενο της φανατικής αγάπης ή sasaeng culture αποκαλύπτει τη σκοτεινή όψη της λατρείας. Μελέτη του Πανεπιστημίου της Σεούλ έδειξε πως περίπου το 17% των νεαρών ειδώλων έχουν βιώσει ακραίες μορφές παρενόχλησης, όπως παρακολουθήσεις, εισβολές στους προσωπικούς τους χώρους ή απειλητικές επιστολές. Σε ένα πολιτιστικό πλαίσιο όπου η εικόνα του αψεγάδιαστου καλλιτέχνη αποτελεί σχεδόν εθνικό κεφάλαιο, η αποτυχία ή το σεξουαλικής φύσης σκάνδαλο, συχνά οδηγεί σε δημόσιο διασυρμό, επαγγελματική απομόνωση και, σε ακραίες περιπτώσεις, τραγικές εκβάσεις, όπως καταγράφηκε στις αυτοκτονίες της Σούλι και της Γκου Χάρα.
Τα social media δίκοπο μαχαίρι τεραστίων τραυμάτων
Τα social media, το παγκόσμια όχημα της φήμη χωρίς σύνορα, που ανέδειξε την k – pop σε μουσικό φαινόμενο σε όλο τον πλανήτη, της ανοίγει αβύσσους. Οι αριθμοί είναι εκρηκτικοί, με τις BLACKPINK για παράδειγμα, να κατέχουν περισσότερους από 90 εκατομμύρια συνδρομητές στο YouTube, νούμερο που ξεπερνά οποιοδήποτε άλλο μουσικό σχήμα στον κόσμο, προκαλώντας ίλιγγο. Μα οι αλγόριθμοι συντηρούν μια αδιάκοπη, αγχωτική, ασθμαίνουσα κούρσα για προβολή, μέσα σε ένα τοξικό περιβάλλον, όπου η παραμικρή παρεκτροπή δεν συγχωρείται, οι επικρίσεις, οι χλευασμοί, οι προσβολές καραδοκούν και το cancel εξαπολύεται σαρκοφάγο. Παρόλα αυτά, η K-pop συνεχίζει να διευρύνει τη σφαίρα επιρροής της. Το 2024, ο αριθμός των παγκόσμιων ακροατών ξεπέρασε τα 1,3 δισεκατομμύρια, με βασικές αγορές τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Κίνα και τη Νοτιοανατολική Ασία.
In the dark night, don’t be lonely, like the stars, we shine, τραγουδούν οι BTS, προσφέροντας υλικό για όνειρα αστραφτερά, ερωτικά, φωτεινά, νίκης στο εφήμερο. Και οι έφηβοι παραληρούν και ο πλανήτης θαυμάζει και η Κορέα πετυχαίνει οικονομικό – πολιτικούς στόχους. Μα το τίμημα παραμένει βαρύ και οι ρωγμές στο αψεγάδιαστο και πολύχρωμο υπερθέαμα της k – pop αποκαλύπτουν πως από κάθε τέλεια κίνηση, κάθε αψεγάδιαστο χαμόγελο, κάθε νέο ρεκόρ, υπάρχει μια ιστορία κόπωσης, άγχους, θυσίας και εκμετάλλευσης πολύ νέων παιδιών. Κι ίσως, τελικά, απ το στίχο να κερδίζει μόνο η αρχή του… in the dark night…
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
