Η κυριαρχία των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών στο διαδίκτυο αποτελεί, πλέον, όχι απλώς αντικείμενο δημόσιου διαλόγου, αλλά και νομικής αντιπαράθεσης διεθνούς κλίμακας. Στον πυρήνα αυτής της συζήτησης βρίσκεται το ερώτημα που απασχολεί κοινωνίες, κράτη και θεσμούς: ποιος ελέγχει την πληροφορία και ποια πρέπει να είναι τα όρια αυτής της εξουσίας;
Η πρόσβαση στην πληροφορία δεν είναι ουδέτερη. Οι δρόμοι που οδηγούν στη γνώση, τις ειδήσεις, την ψυχαγωγία, ακόμα και στην τεχνητή νοημοσύνη, περνούν μέσα από συγκεκριμένες ψηφιακές πύλες, και αυτές οι πύλες δεν είναι ισότιμα προσβάσιμες ούτε διαχειρίζονται με τον ίδιο τρόπο.
Οι browsers, τα γνωστά προγράμματα περιήγησης όπως Chrome, Safari, Firefox ή Edge, είναι πολύ περισσότερα από απλά εργαλεία πρόσβασης στο διαδίκτυο. Στην πράξη, αποτελούν την είσοδο στον ψηφιακό κόσμο, μέσω της οποίας καθορίζεται τι βλέπει ο χρήστης, με ποια σειρά, από ποιους παρόχους και με ποια αλγοριθμικά κριτήρια. Όταν ένα και μόνο πρόγραμμα περιήγησης κατέχει ποσοστό άνω του 60% παγκοσμίως, τότε η συζήτηση για δεσπόζουσα θέση δεν είναι απλώς θεωρητική, αλλά γίνεται ζήτημα δημοκρατίας, ανταγωνισμού και πληροφόρησης.
Τα τελευταία χρόνια, η τεχνητή νοημοσύνη έχει προσθέσει μια ακόμη διάσταση σε αυτή τη συζήτηση. Οι πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης, όπως αυτές που τροφοδοτούν τα πιο γνωστά συστήματα συνομιλίας και αναζήτησης, βασίζονται σε δεδομένα του διαδικτύου για να παρέχουν απαντήσεις, προτάσεις και περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει πως η πρόσβασή τους σε μηχανές αναζήτησης και ιστοσελίδες δεν είναι απλώς επιθυμητή, αλλά απολύτως αναγκαία για τη λειτουργία τους. Οι εταιρείες που ελέγχουν τις μηχανές αυτές και τους browsers, αποκτούν προβάδισμα όχι μόνο στον παραδοσιακό τομέα της online αναζήτησης, αλλά και στον ανερχόμενο – και ταχύτατα εξελισσόμενο – χώρο της τεχνητής νοημοσύνης.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο ανταγωνισμός δεν διεξάγεται πλέον μόνο με τεχνολογικούς όρους, αλλά και με όρους πρόσβασης. Ποιος θα παρέχει τις πληροφορίες στις πλατφόρμες ΑΙ; Ποια δεδομένα θα θεωρούνται αξιόπιστα; Ποιοι αλγόριθμοι θα προκρίνονται στην ιεράρχηση των αποτελεσμάτων; Η κατοχή ενός browser δεν είναι πλέον εργαλείο διευκόλυνσης. Είναι στρατηγική επιλογή ισχύος.
Δεν είναι τυχαίο ότι στις πρόσφατες αντιμονοπωλιακές παρεμβάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, τίθενται επί τάπητος προτάσεις ακόμη και για αναγκαστική πώληση σημαντικών προϊόντων, όπως browsers ή μηχανές διαφήμισης. Οι αρχές καλούνται να αποφασίσουν αν η σημερινή δομή της αγοράς εξυπηρετεί τον πολίτη ή αν δημιουργεί αθέμιτες συνθήκες, στρεβλώνοντας τον ανταγωνισμό και ενισχύοντας την εξάρτηση από λίγες εταιρείες.
Η πρόκληση, όμως, είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν εμπλέκεται η τεχνητή νοημοσύνη. Οι εφαρμογές AI χρειάζονται δεδομένα και τα δεδομένα αυτά αντλούνται σε πραγματικό χρόνο από το διαδίκτυο. Αν μια εταιρεία διαθέτει browser, μηχανή αναζήτησης και πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης ταυτόχρονα, τότε έχει τη δυνατότητα να κλείσει τον κύκλο: να ελέγχει την πηγή, τη ροή και την επεξεργασία της πληροφορίας. Αυτή η κάθετη ενοποίηση αποτελεί πρόκληση για κάθε αρχή ρύθμισης και προϋποθέτει σοβαρό επανασχεδιασμό των κανόνων λειτουργίας της αγοράς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τον έλεγχο των browsers, πολλές εταιρείες AI εξετάζουν το ενδεχόμενο να δημιουργήσουν και τις δικές τους πλατφόρμες πρόσβασης ή ακόμα και κοινωνικά δίκτυα, προσθέτοντας έναν ακόμη παράγοντα στην εξίσωση. Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, η πληροφορία παύει να είναι ουδέτερη ροή – γίνεται μέρος μιας μάχης ισχύος, όπου όποιος ελέγχει το περιβάλλον, ελέγχει και τον χρήστη.
Οι αντιμονοπωλιακές δίκες που διεξάγονται σήμερα μπορεί να αποδειχθούν καταλύτης για ευρύτερες αλλαγές. Οι επιλογές που θα γίνουν, τόσο από τη δικαιοσύνη όσο και από τις ίδιες τις εταιρείες, θα καθορίσουν το πώς θα λειτουργεί η ψηφιακή πληροφορία τα επόμενα χρόνια. Θα διαμορφώσουν τα όρια ανάμεσα σε θεμιτό ανταγωνισμό και τεχνολογικό μονοπώλιο. Θα απαντήσουν στο ερώτημα αν οι υποδομές πληροφόρησης μπορούν να παραμένουν ιδιωτικές, ή αν απαιτείται νέος δημόσιος έλεγχος για να διασφαλιστεί η διαφάνεια, η προσβασιμότητα και η ουδετερότητα.
Αν κάτι αποδεικνύεται από τις εξελίξεις των τελευταίων ετών, είναι ότι η τεχνολογία δεν είναι ανεξάρτητη από την κοινωνία. Καθορίζει πώς ζούμε, πώς εργαζόμαστε, πώς επικοινωνούμε, πώς μαθαίνουμε. Η ευθύνη όσων ελέγχουν αυτή την τεχνολογία δεν είναι μόνο εμπορική – είναι κοινωνική και πολιτική. Το ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξει τεχνολογική πρόοδος. Το ερώτημα είναι σε ποια κατεύθυνση θα κινηθεί και ποιος θα κρατά το τιμόνι.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
