«Πριν από είκοσι χρόνια, κανείς δεν θα φανταζόταν τη διάσταση του τι φέρνει το διαδίκτυο σήμερα στην καθημερινή ζωή. Και θεωρώ ότι το διάστημα είναι σε μια παρόμοια κατάσταση», δήλωσε πρόσφατα ο Γιοζέφ Άσχμπαχερ, γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, δηλαδή της ESA. Και ναι, η διαστημική βιομηχανία μοιάζει από πολυτέλεια και πεδίο εντυπωσιασμού να μετατρέπεται σε θεμέλιο λίθο του ψηφιακού και οικονομικού μας σύγχρονου κόσμου.
Πριν λίγες μέρες η παγκόσμια κοινή γνώμη εκφράστηκε με τεράστια δυσφορία και πολύ αρνητικά σχόλια για τη γυναικεία διαστημική αποστολή της Blue Origin, που αποτελούταν από τις Κέιτι Πέρι, Λόρεν Σάντσεζ, Γκέιλ Κινγκ, Αΐσα Μπόου, Αμάντα Νγκουέν και Κεριάν Φλιν. Υποτίθεται πως η 11λεπτη αποστολή στο διάστημα, ενώ ήθελε να στείλει μήνυμα ενδυνάμωσης των γυναικών, κατάφερε να επικριθεί για το εξωφρενικό της κόστος, τις επιπτώσεις της στο περιβάλλον, αλλά και τις ελιτιστικές, αλλόκοτες, υπερβολικές και εκτός τόπου και χρόνου αντιδράσεις των κυριών, με το που επέστρεψαν κάνα τεταρτάκι αργότερα στις βίλες τους.
«Κάθε ευρώ που επενδύεται στη διαστημική υποδομή, επιστρέφει περίπου πέντε ευρώ στην ευρωπαϊκή οικονομία»
Παρά τις καλές προθέσεις, η κοινή γνώμη θεώρησε την αποστολή «ντροπιαστική», ειδικά εν μέσω κρίσεων που βιώνει η ανθρωπότητα, αλλά τα ίδια φαίνεται να πιστεύει, εδώ και χρόνια για το σύνολο της διαστημικής δραστηριότητας, που θεωρείται αποκλειστικά, παιχνίδι της «λέσχης των δισεκατομμυριούχων». Οι Έλον Μασκ, Τζεφ Μπέζος και Ρίτσαρντ Μπράνσον έχουν προσδώσει μία υπερπολυτελή, σχεδόν ροκ εν ρολ διάσταση στον τομέα, διαστρεβλώνοντας όμως τον θεμελιώδη του ρόλο. Το διάστημα, όμως, δεν είναι προνόμιο. Είναι καθημερινότητα. Και όπως συμβαίνει με κάθε τεχνολογική επανάσταση, η πραγματική της δύναμη κρύβεται όχι στο θεαματικό, υπερβολικό, κραυγαλέο και δραματοποιημένο της παρόν, αλλά στο αόρατο που ετοιμάζεται για το μέλλον. Η λειτουργία του GPS, η δορυφορική μετάδοση δεδομένων, η πρόγνωση καιρικών φαινομένων, η γεωργική παρακολούθηση, ακόμα και η ασφάλεια των τραπεζικών συναλλαγών εξαρτώνται από δορυφόρους και τεχνολογίες που κινούνται σε τροχιά. Όπως εύστοχα αναφέρει ο Άσχμπαχερ, «κάθε ευρώ που επενδύεται στη διαστημική υποδομή, επιστρέφει περίπου πέντε ευρώ στην ευρωπαϊκή οικονομία».
Η οικονομική απόδοση του Διαστήματος
Ο προϋπολογισμός της ESA για το 2024 αγγίζει τα οκτώ δισεκατομμύρια ευρώ. Αν και το ποσό φαίνεται υψηλό, παραμένει συγκριτικά χαμηλό έναντι των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων που διαχειρίζεται η NASA ή των αντίστοιχων κονδυλίων του Διαστημικού Σώματος των ΗΠΑ. Για την μυστικοπάθη Κίνα, ξέρουμε τον ετήσιο προϋπολογισμό της Διαστημικής Υπηρεσίας της, της CNSA, για το 2023 που ανήλθε σε περίπου 18,15 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, ενώ φαίνεται πως έχει αυξήσει από τότε κατά πολύ τα κονδύλια της. Η Κίνα έχει επενδύσει σημαντικά σε διαστημικά προγράμματα, όπως η ανάπτυξη του διαστημικού σταθμού Tiangong, αποστολές εξερεύνησης της Σελήνης και του Άρη, καθώς και σε προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης και παρατήρησης της Γης. Η Ευρώπη κατορθώνει υψηλότατη απόδοση επενδύσεων, όσο και αν τα κεφάλαια της είναι μικρά σε σχέση με αυτά των ΗΠΑ και Κίνας. Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Galileo, για παράδειγμα, προσφέρει την πιο ακριβή παγκόσμια πλοήγηση. Το Copernicus παρέχει τα καλύτερα δεδομένα παρατήρησης της Γης. Από τη διαχείριση φυσικών καταστροφών έως την παρακολούθηση του κλίματος, τα εργαλεία αυτά καθίστανται αδιαμφισβήτητης αξίας για κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Τα προγράμματα αυτά, ακόμη, ενισχύουν τη βιομηχανική δραστηριότητα, δημιουργούν θέσεις εργασίας και ενδυναμώνουν την τεχνολογική ανεξαρτησία της Ευρώπης. Το VEGA-C και το Ariane 6 είναι μόνο η αρχή. Στο μέλλον, η διαστημική αυτονομία θα αποδειχθεί στρατηγική προϋπόθεση για την ανθεκτικότητα της Ένωσης.
Το Διάστημα ως Αντικείμενο Δημόσιας Πολιτικής και Διπλωματίας
Η συμμετοχή 23 κρατών-μελών στην ESA υπογραμμίζει την ευρωπαϊκή διάσταση του εγχειρήματος. Καθεμία από αυτές τις χώρες επενδύει, αλλά και απολαμβάνει οφέλη ανάλογα με τη συνεισφορά της. Οικονομίες κλίμακας δημιουργούνται, θέσεις εργασίας διατηρούνται εγχώρια, και η τεχνολογική ανάπτυξη αποκτά γεωπολιτικό πρόσημο. Η διαστημική διπλωματία έχει γίνει πλέον ένα από τα πιο κρίσιμα πεδία σύγκλισης και αντιπαράθεσης. Από τη συνεργασία με τη NASA στον τομέα της ηλιακής παρακολούθησης, με το πρόγραμμα Vigil, έως τη συζήτηση γύρω από τον έλεγχο τροχιακής κυκλοφορίας και την απορρύπανση του διαστημικού περιβάλλοντος, η ESA τοποθετεί την Ευρώπη στο κέντρο μιας νέας, παγκόσμιας γεωτεχνολογικής σκακιέρας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη διαμορφώνει νομοθετικά και επενδυτικά εργαλεία με στόχο τη διαμόρφωση ενός ενιαίου, ανταγωνιστικού και βιώσιμου διαστημικού τομέα, που ενσωματώνει τις αρχές της Πράσινης Συμφωνίας και της Ψηφιακής Δεκαετίας.
Το Οικοσύστημα των νεοφυών Επιχειρήσεων και η ιδιωτική κεφαλαιακή έκρηξη
Την τελευταία δεκαετία, η διαστημική βιομηχανία ζει μεγάλες στιγμές, ύστερα από μια μεγάλη περίοδο μαρασμού. Η παραδοσιακή κρατική κυριαρχία πλαισιώνεται πλέον από μια πληθώρα ιδιωτικών φορέων, καινοτόμων startup και θεσμικών επενδυτών. Το λεγόμενο New Space Economy είναι γεγονός. Από το Λουξεμβούργο μέχρι τη Λισαβόνα, και από την Στοκχόλμη μέχρι την Αθήνα, ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις εργάζονται πάνω σε μικροδορυφόρους, πλατφόρμες δεδομένων, λογισμικά τροχιακής πρόβλεψης και συστήματα καθαρής εκτόξευσης. Venture Capitals, πανεπιστημιακά κέντρα και εταιρικές θερμοκοιτίδες επενδύουν σε τεχνολογίες που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν επιστημονική φαντασία. Σύμφωνα με στοιχεία της Euroconsult, οι επενδύσεις σε διαστημικές startup στην Ευρώπη ξεπέρασαν τα 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023. Η πρόβλεψη για την επόμενη πενταετία δείχνει εκθετική αύξηση, καθώς τα δεδομένα παρατήρησης της Γης αποκτούν εμπορική αξία σε τομείς όπως η γεωργία, οι μεταφορές, η ασφάλιση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ο διαστημικός ανθρωπισμός και η έμπνευση για τους επόμενους
Πέρα από την τεχνολογία και τα οικονομικά μεγέθη, το διάστημα διατηρεί μία υπαρξιακή και πολιτισμική διάσταση για την ανθρωπότητα. Εμπνέει, ενώνει, προκαλεί τη φαντασία. Όπως η προσσελήνωση του Απόλλων 11 το 1969 πυροδότησε αύξηση στις σπουδές Φυσικών Επιστήμων, Αστρονομίας, Τεχνολογίας, Μηχανικής και Μαθηματικών και ανάδειξε νέους τομείς όπως η πληροφορική, έτσι και οι σύγχρονες διαστημικές αποστολές δημιουργούν τη βάση για ένα νέο κύμα διεύρυνσης της ανθρώπινης γνώσης. Ο Τομά Πέσκε, ο αστροναύτης, που έχει περάσει 396 ημέρες στο διάστημα και έχει πραγματοποιήσει έξι διαστημικούς περιπάτους συνολικής διάρκειας σχεδόν 40 ωρών, αναδείχθηκε πέμπτος πιο δημοφιλής Γάλλος στην ιστορία, δείχνοντας πως η διαστημική επίδοση μπορεί να λειτουργήσει ως κοινωνικό κεφάλαιο. Όταν μια χώρα ή μια ήπειρος επενδύει στο διάστημα, επενδύει ταυτόχρονα στην επιστροφή των ταλέντων, στην παιδεία, και στην ελπίδα. Το διάστημα δεν είναι, λοιπόν, το μέλλον, αλλά το παρόν και όποιος δεν το κατανοεί, κινδυνεύει να μείνει αδιόρθωτα πίσω.
Όπως είπε ο Άρθουρ Κλαρκ, «οποιαδήποτε αρκετά προχωρημένη τεχνολογία δεν διακρίνεται από τη μαγεία». Το διάστημα σήμερα, είναι ακριβώς αυτό: μια αόρατη μαγεία, που κινεί τα πάντα. Και πολύ σύντομα, κανείς δεν θα ζει χωρίς αυτό, όπως, ακριβώς, σήμερα κανείς δεν ζει χωρίς τεχνολογία.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
