Για πολλές δεκαετίες, η απόκτηση κατοικίας αποτελούσε για τον Έλληνα κάτι πολύ περισσότερο από μια επένδυση ή ένα πρακτικό ζήτημα στέγασης. Ήταν σύμβολο ασφάλειας, ανεξαρτησίας, κοινωνικής καταξίωσης και σταθερότητας. Από την εποχή της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης έως και τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, η ιδιοκτησία ενός σπιτιού δεν ήταν απλώς επιθυμία· ήταν στόχος ζωής, βαθιά ριζωμένος στην κουλτούρα της ελληνικής οικογένειας. Η έννοια της «προίκας» σε ακίνητο, η αγορά διαμερίσματος για τα παιδιά, η πολυκατοικία που στέγαζε τρεις γενιές, είναι στοιχεία που χαρακτήρισαν τη νεοελληνική πραγματικότητα.
Αυτή η βαθιά σχέση με το ακίνητο άφησε ισχυρό αποτύπωμα μέχρι και σήμερα. Ακόμα και μέσα από οικονομικές κρίσεις και μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, η κατοχή ενός σπιτιού συνεχίζει να εκλαμβάνεται από πολλούς ως βασική ανάγκη και δείγμα προσωπικής επιτυχίας. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Focus Bari, το 68% των Ελλήνων δηλώνουν ιδιοκτήτες ακινήτων, παρά τις δυσκολίες. Ωστόσο, αυτό το ποσοστό αρχίζει να διαφοροποιείται σημαντικά όταν εξετάσουμε τις νεότερες γενιές, για τις οποίες η πρόσβαση στην ιδιοκτησία μοιάζει ολοένα και πιο μακρινή.
Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες των τελευταίων ετών έχουν φέρει σημαντικές αλλαγές. Οι νέοι καλούνται να χτίσουν τη ζωή τους σε ένα τοπίο που χαρακτηρίζεται από χαμηλούς μισθούς, υψηλό κόστος ζωής, ασταθή επαγγελματική προοπτική και δυσθεώρητο κόστος στέγασης. Ενώ οι παλαιότερες γενιές μπορούσαν να οραματιστούν την απόκτηση κατοικίας ως εφικτό στόχο σε σχετικά νεαρή ηλικία, σήμερα οι περισσότεροι νέοι είτε ζουν με τους γονείς τους, είτε νοικιάζουν – και συχνά με όρους που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν οικονομικά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, το 35% των πολιτών ζει σε ενοίκιο, με το ποσοστό να είναι σαφώς αυξημένο στις νεαρές ηλικίες και στα χαμηλότερα εισοδήματα. Την ίδια στιγμή, το 33% των πολιτών δηλώνει ότι τα εισοδήματά του δεν επαρκούν για την κάλυψη των βασικών του αναγκών, ενώ το 50% ζει οριακά, «τα φέρνει βόλτα ίσα-ίσα». Μόνο ένας στους επτά αισθάνεται οικονομικά επαρκής. Το υψηλό κόστος ενοικίων – το οποίο η πλειοψηφία των πολιτών κρίνει ως υπερβολικό σε σχέση με τα εισοδήματα – και η δυσκολία στην εξασφάλιση και αποπληρωμή δανείου, δημιουργούν ένα ασφυκτικό περιβάλλον που καθιστά την απόκτηση κατοικίας όλο και πιο δύσκολη.
Παρά αυτές τις δυσκολίες, η κατοχή ακινήτου παραμένει όνειρο και στόχος. Ένας στους πέντε πολίτες σκέφτεται την αγορά ακινήτου μέσα στα επόμενα ένα με δύο χρόνια, είτε για ιδιοκατοίκηση είτε για επένδυση. Ταυτόχρονα, όμως, η αίσθηση του ρίσκου έχει ενισχυθεί. Μόνο ένας στους τρεις βλέπει την κατοικία ως «σίγουρη» επένδυση. Οι υπόλοιποι την κατατάσσουν είτε ως μέσου είτε ακόμα και υψηλού ρίσκου επενδυτική επιλογή, ενώ ένα μικρό ποσοστό δηλώνει ότι δεν τη θεωρεί επένδυση καθόλου.
Η αξία του ακινήτου, ωστόσο, δεν είναι μόνο οικονομική. Για τους περισσότερους Έλληνες, εξακολουθεί να έχει έντονη συναισθηματική αξία. Το 35% δηλώνει ότι δεν θα πουλούσε το ακίνητό του, ακόμα και αν η τιμή του ανέβαινε κατά 20%, ακριβώς επειδή έχει συναισθηματική αξία. Αυτό το στοιχείο αποκαλύπτει πως, πέρα από αριθμούς και επενδύσεις, η σχέση των Ελλήνων με την κατοικία είναι σχέση ταυτότητας, μνήμης και ρίζας.
Την ίδια στιγμή, η διατήρηση και αξιοποίηση των υπαρχόντων ακινήτων αποτελεί βασικό εργαλείο ενίσχυσης του οικογενειακού εισοδήματος. Αν και μόνο το ένα τρίτο των ιδιοκτητών αξιοποιεί την περιουσία του εισοδηματικά, εκείνοι που το κάνουν δηλώνουν μεγαλύτερη οικονομική άνεση. Η ανακαίνιση, ειδικά τα τελευταία πέντε χρόνια, φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση των εσόδων από ακίνητα, όπου με ανάλογες παρεμβάσεις τα κάνουν πιο δελεαστικά στα μάτια των ενοικιαστών.
Η σημερινή πραγματικότητα δημιουργεί, επομένως, ένα παράδοξο: από τη μία η ιστορικά βαθιά ριζωμένη ανάγκη του Έλληνα για ιδιοκτησία, και από την άλλη οι αυξανόμενες αντικειμενικές δυσκολίες για την απόκτησή της, ιδίως από τους νέους. Το ακίνητο παραμένει ζητούμενο, αλλά όχι πάντα εφικτό. Παραμένει επένδυση, αλλά όχι πάντοτε αποδοτική. Παραμένει σύμβολο ασφάλειας, αλλά συχνά χωρίς τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι προσδοκίες, οι αγωνίες και οι στρατηγικές επιλογές των ελληνικών νοικοκυριών επανακαθορίζονται, αντανακλώντας όχι μόνο τις οικονομικές συνθήκες, αλλά και το βαθύτερο νόημα που εξακολουθεί να έχει για τον Έλληνα το «δικό του σπίτι».
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
