Ιαπωνία! Εκεί, που η ειδυλλιακή ομορφιά της φύσης παραβγαίνει με την hi tech αρχιτεκτονική! Εκεί, που η αυστηρή παράδοση συναντιέται απόλυτα φυσικά, με την τεχνολογική καινοτομία. Εκεί, που η κουλτούρα της υπερεργασίας έως θανάτου από την εξάντληση υπάρχει μαζί με την αναζήτηση τη καθημερινής τελειότητας και η υψηλή τεχνολογική πρακτική με τη καλλιέργεια του πνευματικού βάθους. Εκεί, που η υπέρ – γήρανση του πληθυσμού και η έλλειψη εργατικού δυναμικού βρίσκει διέξοδο στα ρομπότ. Και εκεί, που η καθημερινότητα γινεται ένα εργαστήριο για το πώς αντιδρούν οι κοινωνίες όταν το μέλλον τους… γερνάει.
Η υψηλότερη αναλογία ηλικιωμένων στον κόσμο
Η Ιαπωνία αντιμετωπίζει ένα από τα πιο σοβαρά δημογραφικά προβλήματα στον κόσμο, με τη γήρανση του πληθυσμού της των 123.975.000 κατοίκων και την έλλειψη εργατικού δυναμικού να οδηγούν σε αδιέξοδο. Εδώ και δεκαετίες το οξυμένο ζήτημα, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, οξύνεται, αντί να διορθώνεται. Η Ιαπωνία έχει έναν από τους χαμηλότερους ρυθμούς γονιμότητας στον κόσμο, με τις γυναίκες να κάνουν κατά μέσο όρο λιγότερα από 1,4 παιδιά, πολύ κάτω από το 2,1 που απαιτείται για να παραμείνει σταθερός ο πληθυσμός. Παράλληλα, η χώρα έχει την υψηλότερη αναλογία ηλικιωμένων στον κόσμο, με το 28% του πληθυσμού να είναι άνω των 65 ετών. Οικονομικά, αυτό σημαίνει ότι ολοένα και λιγότεροι εργαζόμενοι πρέπει να στηρίξουν ένα ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό συνταξιούχων. Το εργατικό δυναμικό συρρικνώνεται, ενώ οι ανάγκες σε υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική πρόνοια αυξάνονται. Πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση εργαζομένων, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η γεωργία, η κατασκευή και η φροντίδα ηλικιωμένων. Η κυβέρνηση έχει ανοίξει τις πόρτες σε περισσότερους ξένους εργάτες, αλλά η παραδοσιακή και συντηρητική Ιαπωνία παραμένει προσεκτική σε θέματα μετανάστευσης λόγω πολιτισμικών και κοινωνικών φραγμών.
Γιατί είναι τόσο χαμηλές οι γεννήσεις
Σαν από πίνακα του νωρίς χαμένου εικαστικού Τετσούγια Ισίδα, η καθημερινότητα της νέας γενιάς Ιαπώνων βαραίνει από την απελπισία μιας κοινωνίας, που γερνά και αδυνατεί να ανανεωθεί. Χωρίς ριζικές αλλαγές, η χώρα μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με μια συνεχιζόμενη οικονομική στασιμότητα και μια κοινωνία που δυσκολεύεται να συντηρήσει τον εαυτό της. Οι νέοι μοιάζουν να έχουν συμφωνήσει σε μια σιωπηλή απεργία γεννήσεων. Και το υψηλό κόστος διαβίωσης, τα πανάκριβα ενοίκια, η αβεβαιότητα της αγοράς εργασίας σε συνδυασμό με τις εξαντλητικές εργασιακές ώρες για να διατηρηθεί η θέση και η κουλτούρα της υπερωριακής απασχόλησης αφήνουν ελάχιστο χρόνο και ενέργεια για όνειρα και αποφάσεις για την ευθύνη μιας καινούργιας ζωής ενός παιδιού. Οι γυναίκες, ακόμη, αντιμετωπίζουν την επιλογή ανάμεσα σε καριέρα και οικογένεια, καθώς η κοινωνία έχει παραδοσιακές απόψεις για τους ρόλους των φύλων, αλλά υψηλές απαιτήσεις από αυτές σε όλους τους τομείς. Οι νέοι δυσκολεύονται να βρουν σύντροφο λόγω έλλειψης χρόνου, κοινωνικής αμηχανίας και έλλειψης εμπιστοσύνης στις σχέσεις, ενώ υπέρτατη αξία τους θεωρείται η ατομική ελευθερία και επίτευγμα μόνο ό,τι έχει να κάνει με τον επαγγελματικό στόχο. Η πατρότητα και η μητρότητα μπορεί να μην τους περιμένουν, αλλά δεν τους αφορά κιόλας!
Οι αβάσταχτες επιπτώσεις οικονομικά και κοινωνικά
Η χώρα έχει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ και μέχρι το 2040 θα αντιμετωπίσει έλλειμμα εργατικού δυναμικού 11 εκατομμυρίων, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Recruit Works, όπως σημειώνει το Bloomberg. Σχεδόν το 40% του πληθυσμού της Ιαπωνίας θα είναι ηλικίας 65 ετών και άνω μέχρι το 2065, εκτιμά η κυβέρνηση της χώρας του ανατέλλοντος ηλίου. Η Ιαπωνική κοινωνία έχει λαβωθεί στη δομή της σε βαθμό που να επηρεάζονται τα πάντα, από την οικονομία της μέχρι την καθημερινή ζωή. Οικονομικά, η συρρίκνωση του νεανικού πληθυσμού, σημαίνει έλλειψη χεριών για βασικές θέσεις εργασίας, ιδίως σε τομείς όπως η γηροκομειακή φροντίδα, η γεωργία και οι υπηρεσίες. Το συνταξιοδοτικό σύστημα βρίσκεται υπό τεράστια πίεση, καθώς ολοένα και λιγότεροι εργαζόμενοι πρέπει να συντηρούν του όλο και πιο πολλούς συνταξιούχους. Πολλές μικρές πόλεις και αγροτικές περιοχές ερημώνουν, με τα μαγαζιά και τα σχολεία να κλείνουν λόγω έλλειψης πελατών ή παιδιών. Κοινωνικά, η φθορά των διαπροσωπικών σχέσεων φτιάχνει πραγματικότητες ζοφερές και θλιμμένες, με ηλικιωμένους να ζουν μόνοι και σιωπηλοί και που οι άνθρωποι ζουν ανά μονάδα, βυθισμένοι σε έναν ατομισμό σπαρακτικό. Το ένστικτο της κοινότητας εξασθενεί, καθώς γιορτές, οικογενειακές συναντήσεις, παραδοσιακές εκδηλώσεις, γάμοι, βαφτίσεις, κάθε λογής εορτασμοί είναι πια σπάνιοι. Η έλλειψη νέων γονέων και παιδιών οδηγεί σε κλείσιμο σχολείων και παιδικών σταθμών, δημιουργώντας έναν κύκλο όπου η ανατροφή παιδιών για όσους αποκτούν, να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη. ιαπωνική κοινωνία, μεταμορφώνοντας τη δομή της σε βαθμό που επηρεάζει τα πάντα – από την οικονομία μέχρι την καθημερινή ζωή. Κι αν δεν ανατραπεί αυτή η τάση, η Ιαπωνία κινδυνεύει να μικρύνει σε όλα της. Να έχει οικονομική στασιμότητα. Να οδηγηθεί σε εγκατάλειψη περιοχών. Η κοινωνία να ζει με νέοι που φορτωμένοι με αφόρητες ευθύνες, θα λυγίζουν αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν. Η κυβέρνηση προωθεί μέτρα, οικονομικά κίνητρα, φθηνότερη παιδική φροντίδα, αλλά η αλλαγή μοιάζει πως πρέπει να είναι πολιτισμική για μια νέα ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και προσωπικής ευτυχίας. Μέχρι τότε η Ιαπωνία επενδύει σε ρομποτική και αυτοματοποίηση για να καλύψει τα κενά της, με ρομπότ κάθε είδους, από νοσοκόμους μέχρι αυτόματες πωλήτριες. Κι αυτό ακόμα, αν και βολεύει στη λειτουργία της καθημερινότητας, επιταχύνει την ανθρωποποίηση της καθημερινότητας, με τους ανθρώπους να αλληλοεπιδρούν όλο και λιγότερο μεταξύ τους.
«Τα ρομπότ μας υπηρετούν, αλλά μόνο όσο εμείς θυμόμαστε τι μας κάνει ανθρώπους» – Χαρούκι Μουρακάμι
Μέσα σ’ όλη αυτή την όλο και πιο ασφυκτική πραγματικότητα, οι επιχειρήσεις στον τομέα των υπηρεσιών στην Ιαπωνία, καταφεύγουν όλο και περισσότερο σε ρομπότ, που δεν χρειάζονται επίβλεψη από ειδικούς, αλλά είναι σε θέση να εργάζονται παράλληλα με τους ανθρώπους. Τα ρομπότ εξυπηρέτησης διευκολύνουν τις επιχειρήσεις να απασχολούν ηλικιωμένους ή αλλοδαπούς εργαζόμενους, που είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη του ελλείμματος, βοηθώντας τους να αντιμετωπίσουν τα γλωσσικά εμπόδια ή τους φυσικούς περιορισμούς της ηλικίας και των πολλών ωρών εργασίας. Οι ψηφιακές υπηρεσίες των εστιατορίων επιτρέπουν τις παραγγελίες tablet και να παραδίδονται στους πελάτες από ρομπότ. Η αγορά των ρομπότ εξυπηρέτησης στην Ιαπωνία αναμένεται να αξίζει περισσότερα από 400 δισεκατομμύρια γιεν, δηλαδή 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια, έως το 2030, που είναι σχεδόν τριπλάσια σε μέγεθος από αυτήν του 2024, σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών Fuji Keizai Co. Η παγκόσμια αγορά προβλέπεται να φθάσει τα 2,57 τρισ. γιεν, δηλαδή στα 17,2 δισ. δολάρια φέτος, από τα 1,35 τρισ. γιεν το 2021. Τα ρομπότ υπηρεσιών χρησιμοποιούνται ακόμη, όλο και πιο πολύ στον τομέα της φροντίδας ηλικιωμένων, καθώς η κυβέρνηση προβλέπει έλλειμμα 570.000 εργαζόμενων μέχρι το δημοσιονομικό έτος 2040. Ενώ τα βιομηχανικά ρομπότ υπάρχουν από τη δεκαετία του 1960, τα ρομπότ υπηρεσιών εμφανίστηκαν μόλις τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Είναι φθηνότερα από τα βιομηχανικά ρομπότ και συχνά έχουν χειριστές άτομα χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις. Περίπου 1.000 εταιρείες παγκοσμίως κατασκευάζουν σήμερα ρομπότ εξυπηρέτησης, σύμφωνα με τον Βέρνερ Κράους, επικεφαλής της έρευνας αυτοματισμού και ρομποτικής στο Fraunhofer Institute for Manufacturing Engineering and Automation IPA.
Πόσο κοστίζει ένα ρομπότ
Τα ρομπότ εξυπηρέτησης και τα βιομηχανικά ρομπότ έχουν σημαντικά διαφορετικές τιμές λόγω των διακριτών λειτουργιών και τεχνολογιών τους. Έτσι τα ρομπότ εργασίες σε εστιατόρια, ή ξενοδοχεία, ή φροντίδας ηλικιωμένων είναι φθηνότερα, με τιμές από λίγες χιλιάδες, σα να αγοράζει ένα αυτοκίνητο, έως δεκάδες χιλιάδες ευρώ, σα να αγοράζεις ένα πάρα πολύ καλό αυτοκίνητο. Ένα απλό ρομπότ παράδοσης αγαθών, για παράδειγμα, μπορεί να κοστίζει από 10.000 έως 30.000 ευρώ, ενώ ένα υψηλότερης τεχνολογίας ρομπότ που λειτουργεί ως συνοδός ηλικιωμένων, που απαντά σε ερωτήσεις, θυμίζει ραντεβού, εντοπίζει πτώσεις και καλεί βοήθεια αν χρειαστεί, παίζει μουσική και κάνει ασκήσεις μνήμης θυμίζει φάρμακα και μετρά πίεση, κάνει βιντεοκλήσεις με οικογένεια και γιατρούς, μπορεί να ξεπερνά τις 50.000 ευρώ. Τα βιομηχανικά ρομπότ, απ την άλλη, που κάνουν εργοστασιακές εργασίες είναι κατά πολύ ακριβότερα λόγω ακριβούς μηχανολογίας και λογισμικού, με τιμές που ξεκινούν από δεκάδες χιλιάδες ευρώ και φτάνουν τις εκατοντάδες. Για παράδειγμα τα ρομπότ βιομηχανικής χρήσης της Fanuc ή KUKA, οι λεγόμενοι «ατσάλινοι εργάτες», που φτιάχνουν οτιδήποτε παράγουν οι βιομηχανίες, από κινητά μέχρι αεροπλάνα, ξεκινούν από τις 50.000 και συχνά ξεπερνούν τις 200.000 ευρώ, ανάλογα με το μέγεθος και τις δυνατότητες. Τα ρομπότ εξυπηρέτησης είναι φθηνότερα αλλά λιγότερο ακριβή, ενώ τα βιομηχανικά είναι βαρύτερα και εξειδικευμένα και απαιτούν μεγαλύτερες επενδύσεις σε υποδομές και εκπαίδευση. Τα ρομπότ εξυπηρέτησης αναπτύσσονται ραγδαία λόγω της Ιαπωνίας και της Κίνας, ενώ τα βιομηχανικά κυριαρχούν σε εργοστάσια παγκοσμίως.
Ρομπότ… γάτες!
Η Skylark Holdings Co, η μεγαλύτερη αλυσίδα εστιατορίων της Ιαπωνίας, χρησιμοποιεί πλέον χιλιάδες ρομπότ με μορφή γάτας, σε 2.000 εστιατόρια σε όλη τη χώρα. Τα ρομπότ – γάτες είναι εξοπλισμένα με τρισδιάστατους αισθητήρες και δεκάδες εκφράσεις προσώπου, μπορούν να μεταφέρουν ακόμα και πολύ βαριά πιάτα, προσφέροντας μια λύση, που αν μη τι άλλο εντυπωσιάζει, στο πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού. Η εταιρεία, ακόμη, έχει αυξήσει σημαντικά την απασχόληση ηλικιωμένων εργαζομένων άνω των 65 ετών, οι οποίοι πλέον ξεπερνούν τους 4.000, ενώ έχει αυξηθεί και ο αριθμός των αλλοδαπών, που αποτελούν τώρα το 3,3% του προσωπικού μερικής απασχόλησης. Κάπως έτσι η Skylark έχει μειώσει δραστικά το εργατικό της κόστος, ρίχνοντας το στο 32,6% των εσόδων το 2024, από 40,2% το 2021! Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα ρομπότ – γάτες εξοικονομούν στην εταιρεία περίπου 5 δισεκατομμύρια γιεν ετησίως. Τώρα, το γιατί η Skylark επέλεξε να δώσει στα ρομπότ της τη μορφή γάτας είναι αποτέλεσμα μεγάλης μελέτης σε ψυχολογικούς, πολιτισμικούς και πρακτικούς τομείς. Στην Ιαπωνία, οι γάτες είναι σύμβολο καλής τύχης και αγαπημένες κοινωνικές φιγούρες. Μη ξεχνάμε το γούρι τους, τα εκατομμύρια μανεκί-νέκο, που θα πει «τυχερή γάτα» και είναι τα διάσημα ιαπωνικά γλυπτά γατάκια, που με το σηκωμένο ποδαράκι τους, φέρνουν καλή τύχη και πελάτες. Τα ρομπότ με ανθρώπινη μορφή, θεωρείται πως μπορεί να προκαλέσουν uncanny valley, σα να λέμε δυσφορία στους πελάτες, ενώ οι γάτες είναι γλυκές και μη απειλητικές, ιδανικές για αλληλεπίδραση. Η Skylark, ακόμη, κατέληξε στα ρομπότ – γάτες φτιάχνοντας ένα σήμα κατατεθέν, που τη διαφοροποιεί από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία, θυμίζοντας το Hello Kitty της Sanrio. Επιπλέον η μικρή, στρογγυλή μορφή βοηθά στη εύκολη κίνηση ανάμεσα στους πελάτες, χωρίς να τρομάζει ή να μπλοκάρει χώρους. Οι εκφράσεις προσώπου, όπως το χαμόγελο ή το κλείσιμο των ματιών ενισχύουν την σύνδεση της ψηφιακής παρουσίας με το συναίσθημα των πελατών. Η επιλογή ζώου αντί ανθρώπινης μορφής αποφεύγει και την ανταγωνιστική αίσθηση με τους πραγματικούς σερβιτόρους. Επίσης, θυμίζει και τον Doraemon, τον αγαπημένο ρομποτόγατο της Ιαπωνίας!
Οι όμορφου σχήματος γάτες – ρομπότ που χαμογελούν και κλείνουν τα ψηφιακά ναζιάρικα μάτια τους είναι χαριτωμένες και δύσκολα συνδυάζονται με την φράση της πολυαγαπημένης των Ιαπώνων Μπανάνα -ναι, ψευδώνυμο είναι, γιατί η μπανάνα της κάνει «γλυκιά και αντισυμβατική»- Γιοσιμότο, κόρης του θρυλικού φιλοσόφου Τακάακι Γιοσιμότο πως «η τεχνολογία είναι η σύγχρονη μας μυθολογία και τα ρομπότ, οι δαίμονές της».
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
