Υπήρξαν τρελή μόδα, φανατική μανία, θέμα παγκόσμιας συζήτησης, επίκεντρο αναλύσεων και εκτεταμένης αρθρογραφίας, τα τεστ DNA, που έφτασε, ειδικά στην Αμερική, στο αποκορύφωμά της μεταξύ 2017-2019. Ήταν τότε που η AncestryDNA πουλούσε 20 εκατ. τεστ μέσα σε ένα χρόνο και η 23andMe ξεπερνούσε τα 10 εκατ. χρήστες. Το 2019 στις ΗΠΑ τα τεστ DNA, μάλιστα, είχαν ανακηρυχθεί το πιο δημοφιλές χριστουγεννιάτικο δώρο, ξεπουλώντας! Τώρα πια, η κυρίαρχη εταιρεία 23andMe έχει χρεοκοπήσει και από τα 6 δισ. δολάρια βρέθηκε στο απόλυτο μηδέν.
Τα τεστ DNA έγιναν δημοφιλή ως σύμβολο μοντέρνας αυτογνωσίας, ως στοιχείο της μόδας και της κοινωνικής επιρροής. Οι περισσότεροι τα έκαναν, κυρίως, από περιέργεια και μια ανάγκη να ανακαλύψουν τις ρίζες τους, να εντοπίσουν γενεαλογικές συνδέσεις ή να μάθουν περισσότερα για την εθνική και γεωγραφική καταγωγή τους, που στην Αμερική φαντάζει πιο σημαντικό από ότι στην Ευρώπη. Πολλοί ψάχνουν να συμπληρώσουν το οικογενειακό τους δέντρο ή να βρουν ξεχασμένους συγγενείς. Άλλοι ενδιαφέρονται για πληροφορίες σχετικά με την υγεία τους, όπως κινδύνους για κληρονομικές ασθένειες ή τάσεις σε ορισμένες παθήσεις. Τέλος, κάποιοι τα χρησιμοποιήσαν για πρακτικούς λόγους, όπως η επιβεβαίωση συγγένειας ή η εξακρίβωση ιατρικών δεδομένων που μπορεί να επηρεάσουν τις επιλογές υγείας τους. Μα η 23andMe, η μεγάλη εταιρεία γενετικών τεστ, βρίσκεται σε δραματική υποχώρηση μετά από χρόνια οικονομικών δυσκολιών και αποτυχημένων στρατηγικών. Παρά τις προσπάθειες της διευθύνουσας συμβούλου Αν Γουοτζίσκι να διασώσει την επιχείρηση, τελικά η εταιρεία υπέβαλε αίτηση πτώχευσης σύμφωνα με το Κεφάλαιο 11 του αμερικανικού Πτωχευτικού Κώδικα.
Δεν υπολόγισαν πως το προϊόν ήταν μόνο για μια φορά!
Η αίτηση κατατέθηκε στο Πτωχευτικό Δικαστήριο της Ανατολικής Περιφέρειας του Μιζούρι, με την εταιρεία να δηλώνει ότι αυτή είναι η βέλτιστη λύση για τη διατήρηση της αξίας της. Η Γουοτζίσκι παραιτήθηκε από τη θέση της CEO, αν και παρέμεινε στο διοικητικό συμβούλιο. Σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα X, είχε εκφράσει την επιθυμία της να ανακτήσει τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας για την 23andMe, που υπήρξε ένας από τους παγκόσμιους πρωτοπόρους στον τομέα της γενετικής. Όλα πήγαιναν θριαμβικά καλά, αλλά η Γουοτζίσκι και η 23andMe δεν είχαν υπολογίσει πως οι πελάτες χρειάζονται το γενετικό τεστ μόνο μία φορά, με αποτέλεσμα να μην ανανεώνονται τα έσοδα. Βέβαια, η 23andMe προσπάθησε να επεκτείνει τις υπηρεσίες της με συνδρομητικά μοντέλα και συνεργασίες με φαρμακευτικές εταιρείες. Ωστόσο, καμία από αυτές τις πρωτοβουλίες δεν απέφερε σημαντικά κέρδη. Η προσπάθεια της Γουοτζίσκι να αναπτύξει νέα φάρμακα βασισμένα στα δεδομένα της εταιρείας αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες λόγω της αύξησης των επιτοκίων, η οποία μείωσε την προθυμία των επενδυτών να χρηματοδοτήσουν μια τόσο δαπανηρή και χρονοβόρα διαδικασία. Η εταιρεία, που είχε κορυφώσει σε αξία πάνω από 6 δισεκατομμύρια δολάρια μετά το IPO το 2021, σήμερα αξίζει ελάχιστα, με τα διαθέσιμα μετρητά στον ισολογισμό της να αντιστοιχούν σχεδόν στην τρέχουσα κεφαλαιοποίησή της.
Τελικά η κερδοφορία της εταιρείας «δεν ήταν στο DNA της»!
Οι οικονομικές δυσκολίες οδήγησαν τη 23andMe σε μαζικές απολύσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας περικοπής 40% του προσωπικού τον Νοέμβριο του 2023. Η Γουοτζίσκι προσπάθησε να εξαγοράσει την εταιρεία, αλλά οι προσπάθειές της να εξασφαλίσει χρηματοδότηση απέτυχαν. Το προηγούμενο διοικητικό συμβούλιο παραιτήθηκε ομαδικά το φθινόπωρο του 2023, δηλώνοντας ότι δεν υπήρχαν «αξιοποιήσιμες» προτάσεις εξαγοράς και ότι υπήρχαν διαφωνίες σχετικά με τη στρατηγική της εταιρείας. Το επόμενο συμβούλιο απέρριψε μια πρόσφατη πρόταση εξαγοράς, αφήνοντας την εταιρεία χωρίς εναλλακτικές λύσεις. Παρά τις αποτυχίες, η Γουοτζίσκι παρέμεινε επίμονη, εισάγοντας μια συνδρομητική υπηρεσία αξίας 229 δολαρίων που προσέφερε εξατομικευμένες αναφορές υγείας και συμβουλές τρόπου ζωής. Επίσης, αγόρασε μια εταιρεία τηλεϊατρικής, σε μια προσπάθεια να διαφοροποιήσει τα έσοδα. Ωστόσο, όπως σχολίασαν χρήστες των social media, η κερδοφορία της εταιρείας «δεν ήταν στο DNA της». Στην ανάρτησή της, η Γουοτζίσκι ανέλαβε την ευθύνη για τις προκλήσεις, αλλά τόνισε ότι εξακολουθεί να πιστεύει στο δυναμικό της 23andMe. Ο προσωρινός CEO, Τζο Σέσαλβατζ, ο οποίος διατέλεσε οικονομικός και λογιστικός διευθυντής, ανέλαβε τη διαχείριση της εταιρείας κατά τη διάρκεια της πτωχευτικής διαδικασίας.
Πολύτιμη βάση γενετικών δεδομένων 15 εκατομμύριων ανθρώπων ζητά αγοραστή
Και έτσι, μία από τις μεγαλύτερες βάσεις γενετικών δεδομένων στον κόσμο βρίσκεται τώρα στο σφυρί. Πάνω από 15 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν υποβάλει δείγματα στην εταιρεία, δημιουργώντας έναν ανεκτίμητο γενετικό θησαυρό. Τα οφέλη όποιου την αποκτήσει είναι πολλά καθώς είναι πολύτιμη για βελτιωμένη έρευνα στην ιατρική και τη βιοτεχνολογία, ταχύτερη ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπειών, καλύτερη κατανόηση γενετικών ασθενειών, βελτίωση φαρμακολογικών μελετών και δημιουργία νέων ευκαιριών για εφαρμογές σε δημόσια υγεία, γενετική και αγροτικές καινοτομίες. Άλλωστε τα γενετικά δεδομένα χρησιμοποιούνται ήδη από ερευνητικές εταιρείες, φαρμακοβιομηχανίες, πανεπιστήμια, κρατικούς φορείς και εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης, με την Google μέσω της Verily και την Amazon, να επενδύουν στη βιοπληροφορική. Μεγάλο θέμα είναι πως κυβερνήσεις όπως των ΗΠΑ με τα CDC, NIH, του Ηνωμένου Βασιλείου με τη NHS, της Κίνας και της Ισλανδίας χρησιμοποιούν γενετικά δεδομένα για έρευνα σε ασθένειες, επιδημιολογικό έλεγχο και εξατομικευμένη ιατρική. Επίσης εφαρμόζουν γενετική αναγνώριση σε εγκληματολογικές έρευνες, μετανάστευση και αμυντικά προγράμματα.
Τεράστια ανησυχία για το που θα καταλήξουν τα γενετικά δεδομένα
Η πιθανότητα πώλησης της βάσης δεδομένων DNA της 23andMe στο πλαίσιο της πτωχευτικής της διαδικασίας έχει προκαλέσει μεγάλες ανησυχίες για την ιδιωτικότητα των χρηστών. Οι κίνδυνοι και τα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από την κατοχή μιας τεράστιας βάσης γενετικών δεδομένων αφορούν κυρίως την προστασία της ιδιωτικότητας και την πιθανή κατάχρηση ευαίσθητων πληροφοριών. Τα γενετικά δεδομένα δεν είναι απλά προσωπικά, αλλά αποκαλύπτουν πληροφορίες για την υγεία, την καταγωγή και ακόμη και τα χαρακτηριστικά των συγγενών ενός ατόμου, χωρίς να μπορούν να αλλάξουν ή να κρατηθούν σε πλήρη ανωνυμία. Υπάρχει ο κίνδυνος εμπορικής εκμετάλλευσης από εταιρείες, πιθανή διαρροή σε τρίτους, όπως σε ασφαλιστικές ή εργοδότες ή ακόμη και χρήση από κυβερνήσεις για παρακολούθηση. Ακόμη, η συγκατάθεση των δωρητών των δειγμάτων συχνά είναι ασαφής, με πολλούς να μην έχουν αντιληφθεί ότι τα δεδομένα τους μπορεί να επαναχρησιμοποιηθούν για έρευνες ή εμπόριο. Τέλος, η πιθανές διακρίσεις βάσει γενετικού προφίλ, μιας και ο γενετικός ρατσισμός δεν αποκλείεται ή η ψυχολογική επίπτωση απροσδόκητων ανακαλύψεων, όπως μια άγνωστη συγγένεια δημιουργούν βαθύτερα ηθικά διλήμματα. Η έλλειψη αυστηρών κανονισμών και διαφάνειας στην αξιοποίηση τέτοιων δεδομένων εντείνει αυτές τις ανησυχίες. Για αυτούς τους λόγους ο Γενικός Εισαγγελέας της Καλιφόρνια, Ρομπ Μπόντα, εξέδωσε ειδοποίηση προς τους πολίτες της πολιτείας, υπενθυμίζοντάς τους το δικαίωμά τους να διαγράψουν τα δεδομένα τους. Η 23andMe τόνισε ότι οποιοσδήποτε μελλοντικός αγοραστής θα πρέπει να συμμορφώνεται με τους νόμους περί προστασίας δεδομένων, αλλά η αβεβαιότητα παραμένει.
Η γενετική αναγνώριση, αν και ένα εργαλείο τεράστιας επιστημονικής και κοινωνικής δυναμικής και δε γινεται να αγνοηθεί, φέρνει στο προσκήνιο την αιώνια αντίθεση μεταξύ προόδου και ηθικής. Σ’ αυτό το τεράστιο ζήτημα, έχει θέση η νόηση του Γιούβαλ Νόα Χαράρι στο Homo Deus και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο Η Θρησκεία των Δεδομένων, που γράφει – περίπου- πως μόλις η τεχνολογία μας δώσει τη δυνατότητα να ανακατασκευάσουμε τον ανθρώπινο σώμα και τον εγκέφαλο μας, ο πολιτικός διάλογος θα πρέπει να επικεντρωθεί όχι μόνο στο ζητούμενο της παραγωγής πλούτου, αλλά κυρίως, στην αναδιανομή της ισχύος και της βιολογικής εξουσίας. Αυτό!
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
