Η γενιά των baby boomers, όσων, δηλαδή, γεννήθηκαν μεταξύ του 1946 και του 1964, αποχωρεί, τώρα, μαζικά από την αγορά εργασίας, αφήνοντας πίσω ένα δυσαναπλήρωτο κενό, ικανό να ανατινάξει ολόκληρους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, αφού δεν περιορίζεται σε μία χώρα ή ήπειρο, αλλά συμβαίνει ταυτόχρονα σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην Ευρώπη, όπου το ποσοστό γήρανσης του πληθυσμού είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, η αποχώρηση των baby boomers δημιουργεί μια χωρίς προηγούμενο πίεση στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του Eurostat, μέχρι το 2030, περισσότεροι από 30 εκατομμύρια Ευρωπαίοι εργαζόμενοι θα έχουν φτάσει στην ηλικία συνταξιοδότησης. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν 1 στους 5 εργαζόμενους σε κρίσιμους τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και οι τεχνικές εργασίες θα πρέπει να αντικατασταθούν. Οι επιπτώσεις είναι, ήδη, εμφανείς. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο τομέας της βιομηχανικής παραγωγής αντιμετωπίζει έλλειψη 400.000 τεχνιτών και μηχανικών, ενώ στην Γαλλία, τα νοσοκομεία αναφέρουν χρόνια κενά σε νοσηλευτικό προσωπικό. Το CEDEFOP, δηλαδή European Centre for the Development of Vocational Training, ήτοι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Επαγγελματικής Κατάρτισης, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη από το 1975, προβλέπει ότι, σε όλη την ΕΕ, οι υπηρεσίες και οι πωλήσεις θα χάσουν πάνω από 12 εκατομμύρια εργαζόμενους μέχρι το 2035, με μόνο ένα μικρό μέρος τους να αναπληρώνεται από νεότερες γενιές.
Οι boomers επιλέγουν νωρίς τη σύνταξη
Οι baby boomers, που ονομάστηκαν έτσι λόγω της έκρηξης των γεννήσεων που ακολούθησε με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και είναι κατά συνέπεια η πιο πολυπληθής γενιά, αποτελούν ένα ιδιαίτερο δημογραφικό φαινόμενο. Χαρακτηρίζονται από το γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και εργάστηκαν σε παγκόσμιες συνθήκες οικονομικής άνθησης, κοινωνικής μεταμόρφωσης και γενικά ευνοϊκότερες σε σύγκριση με τις σημερινές, που καλούνται να επιβιώσουν τα παιδιά τους. Ζώντας σε μια εποχή οικονομικής σταθερότητας, με ευρείες ευκαιρίες απασχόλησης, προσιτά ακίνητα και ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος που τους έδωσε πρόσβαση σε αξιόπιστες συντάξεις και υπηρεσίες υγείας, χαρακτηρίζονται από ευθυμία και αισιοδοξία, την υιοθέτηση της ροκ μουσική και κοινωνικές επαναστάσεις, όπως η σεξουαλική, η αντιπολεμική, ο Μάης του 68 ή οι εξεγέρσεις των Αμερικανικών Πανεπιστημίων. Εργασιακά, διακρίθηκαν για την πίστη τους στη σταθερή απασχόληση, το σεβασμό τους στις ιεραρχίες, την ικανότητα τους να εργάζονται σκληρά και συχνά για δεκαετίες στην ίδια εταιρεία. Μα, και η πολύ προσδοκία πως το μέλλον θα ναι καλύτερο, φέρνει διαψεύσεις και έτσι οι boomers έζησαν τη ταχεία τεχνολογική εξέλιξη και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, που τους έκαναν πολλούς να αισθάνονται ξεπερασμένοι, οδηγώντας τους στη συνταξιοδότηση νωρίτερα από όσο ίσως θα ήθελαν.
Οι αιτίες για την μαζική και βεβιασμένη φυγή
Αν εικόνα που έχουμε για τους συνταξιούχους είναι παππούδες με μαγκούρες και λευκά μαλλιά, εμείς… ε… οι boomers είναι κοτσονάτοι, νέοι σχετικά, γυμνασμένοι, καλοζωισμένοι και καλοντυμένοι. Παρά τη σχετική ευημερία που βίωσαν, η απόφασή τους να αποσυρθούν μοιάζει να είναι αποτέλεσμα φοβιών και κοινωνικοπολιτικών αλλαγών. Νιώθουν να βαραίνουν από τη κούραση χρόνων απαιτητικής και ανταγωνιστικής εργασίας. Έχουν, ειδικά μετά την πανδημία, μεγάλες ανησυχίες για την υγεία τους και κυρίως αγωνία και άγχος, μήπως τα συντάξιμα δικαιώματά τους μειωθούν στο μέλλον τους ωθούν. Ταυτόχρονα, η γενιά αυτή βλέπει τα παιδιά και τα εγγόνια της να αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, μειωμένες ευκαιρίες και μια πιο αβέβαιη αγορά εργασίας, κάτι που ενισχύει τις ενοχές ότι, παρά τις δικές τους δυσκολίες, πρόλαβαν και έζησαν σε πιο χαλαρή και ευνοϊκή εποχή. Η μαζική αποχώρησή τους από την αγορά εργασίας αφήνει κενά σε κρίσιμους τομείς, αλλά και ερωτήματα σχετικά με το πώς θα ανταπεξέλθουν οι κοινωνίες στη μεταβατική αυτή περίοδο, όπου οι παλιές εργασιακές αξίες συναντούν τις νέες πραγματικότητες.
ΗΠΑ: χάνοντας ολόκληρες ειδικότητες
Σύμφωνα με την Bureau of Labor Statistics, ή BLS, 10.000 Αμερικανοί baby boomers συνταξιοδοτούνται κάθε μέρα! Ο καταιγιστικός αυτός ρυθμός, προβλέπεται πως θα διατηρηθεί τουλάχιστον μέχρι το 2030! Αυτή η μαζική αποχώρηση πλήττει ιδιαίτερα τους τομείς της υγείας, των κατασκευών και της μεταποιητικής βιομηχανίας. Στο υγειονομικό σύστημα, για παράδειγμα, η έλλειψη νοσηλευτών και γιατρών έχει φτάσει σε τόσο κρίσιμο σημείο, με πολιτείες, όπως η Φλόριντα ή η Καλιφόρνια να αναφέρουν κενά 20 με 30% σε νοσοκομειακό προσωπικό. Παράλληλα, στον τομέα των κατασκευών, η έλλειψη ηλεκτρολόγων, υδραυλικών και ξυλουργών οδηγεί σε μεγάλη αύξηση του κόστους και καθυστερήσεις έργων.
Η Ελλάδα στους ρυθμούς της συνταξιοδότησης
Στην Ελλάδα, η φυγή των baby boomers από την αγορά εργασίας είναι εξίσου εμφανής με την υπόλοιπη Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αν και σε μικρότερη κλίμακα. Τα τελευταία χρόνια, οι αιτήσεις συνταξιοδότησης έχουν φτάσει σε ρεκόρ, με 212.151 αιτήσεις το 2021 και 197.228 το 2024. Αυτή η μαζική αποχώρηση δημιουργεί ιδιαίτερες πιέσεις σε ήδη υποστελεχωμένους τομείς, όπως η υγεία και η εκπαίδευση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του CEDEFOP, οι υπηρεσίες και οι πωλήσεις στην Ελλάδα θα χάσουν 700.000 εργαζόμενους μέχρι το 2035, ενώ ο τομέας της υγείας και της εκπαίδευσης θα δει 540.000 αποχωρήσεις. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τους τεχνίτες, όπου 240.000 εργαζόμενοι θα φύγουν, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό θα αντικατασταθεί.
Επαγγέλματα και ειδικότητες που ερημώνουν από εργαζομένους
Η φυγή των baby boomers από την αγορά εργασίας και η απροθυμία των νεότερων γενεών να αναπληρώσουν κρίσιμες θέσεις εργασίας δημιουργεί μια δημογραφική και οικονομική αναστάτωση με μακροπρόθεσμες συνέπειες. Στην Ευρώπη, όπου η γήρανση του πληθυσμού επιταχύνεται, προβλέπεται έλλειψη 1,8 εκατομμυρίων εργαζομένων στον κλάδο των κατασκευών και 4,1 εκατομμυρίων στον τομέα της υγείας μέχρι το 2035, σύμφωνα με στοιχεία του Eurostat και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, με 1,2 εκατομμύριο κενά σε νοσηλευτικό προσωπικό και ετήσια ανάγκη για 1 εκατομμύριο νέους τεχνίτες, ωστόσο μόνο το 30% αυτής της ζήτησης καλύπτεται. Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα έντονη σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και οι τεχνικές εργασίες. Συγκεκριμένα, το 45% των γιατρών και το 60% των εκπαιδευτικών έχουν ξεπεράσει την ηλικία των 55 ετών, ενώ στον αγροτικό τομέα, ο οποίος έχει, ήδη, υποστεί σημαντική συρρίκνωση, περισσότερες από 150.000 θέσεις εργασίας κινδυνεύουν να μείνουν κενές, λόγω έλλειψης επαγγελματιών. Οι τεχνίτες, από ηλεκτρολόγους μέχρι ξυλουργούς, αντιπροσωπεύουν μια εξαφανιζόμενη γενιά, καθώς λιγότερο από το 10% των νέων επιλέγουν τέτοια επαγγέλματα, σύμφωνα με έρευνες της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
Οι λόγοι που οι νεότεροι δεν θέλουν τα επαγγέλματα που αφήνουν πίσω τους οι boomers
Στο γιατί νέες γενιές αποφεύγουν να ασχοληθούν με τις παραπάνω εργασίες, υπάρχουν πολλοί λόγοι να οριστούν. Πολλοί αποφεύγουν τις χειρωνακτικές εργασίες λόγω κοινωνικού στιγματισμού και της αντίληψης ότι πρόκειται για επαγγέλματα χαμηλής κοινωνικής αναγνώρισης. Παράλληλα, οι απαιτητικές συνθήκες εργασίας σε τομείς όπως η υγεία και η εκπαίδευση, με υπερωρίες, υψηλό στρες και συχνά ανεπαρκείς απολαβές, ωθούν τους νέους επαγγελματίες προς καριέρες με μεγαλύτερη σταθερότητα και ευελιξία. Η έλλειψη συστηματικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και η ταχεία τεχνολογική εξέλιξη έχουν δημιουργήσει ένα χάσμα μεταξύ των δεξιοτήτων, που προσφέρει η αγορά και αυτών που απαιτούνται. Στο μεγαλύτερο μέρος τους προτιμούν τις δουλειές στον τομέα της τεχνολογίας λόγω των σημαντικών οικονομικών οφελών, καθώς οι θέσεις σε tech εταιρείες προσφέρουν υψηλούς μισθούς που ξεπερνούν κατά πολύ αυτούς των παραδοσιακών κλάδων, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν ευελιξία μέσω της δυνατότητας για απομακρυσμένη εργασία. Η τεχνολογία με τη συνεχή εξέλιξη της, παρέχει μεγάλες ευκαιρίες καριέρας με γρήγορη ανάδειξη, παγκόσμια ζήτηση, δυνατότητες για μεγάλες απολαβές ή και τεράστιο πλουτισμό, συνθήκες εργασίας με έμφαση στη δημιουργικότητα, την καινοτομία και πλεονεκτήματα όπως ευέλικτα ωράρια και πρόσθετα οφέλη, εκτός του μισθού. Η κοινωνική αναγνώριση και το κύρος που αποκτούν οι επαγγελματίες της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την ευκολία πρόσβασης σε εκπαιδευτικό υλικό και την απουσία αυστηρών ακαδημαϊκών προϋποθέσεων, καθιστούν τις δουλειές σ αυτόν τον τομέα ελκυστικότατες. Παράλληλα, η τεχνολογία προσφέρει μελλοντική ασφάλεια, αφού οι σχετικές δεξιότητες είναι λιγότερο ευάλωτες στην αυτοματοποίηση και επιτρέπουν εργασία για διεθνείς αγορές. Και όσοι νέοι δεν διαλέγουν να εργαστούν στη τεχνολογία, αποφεύγοντας την υπερβολική ανταγωνιστικότητα και τον κίνδυνο τεχνολογικής εξάντλησης, πάλι προτιμούν ανθρωποκεντρικούς τομείς που τους προσφέρουν διαφορετικούς τύπους επαγγελματικής ικανοποίησης και όχι τα επαγγέλματα που αφήνουν κενά οι boomers.
Πριν το αδιέξοδο
Οικονομολόγοι, δημογράφοι και εργασιακοί εμπειρογνώμονες, από τον ΟΟΣΑ και το CEDEFOP, μέχρι τους πανεπιστημιακούς φορείς και ερευνητές προειδοποιούν ότι η μαζική συνταξιοδότηση των boomers, χωρίς στρατηγική προσαρμογής θα οδηγήσει σε κρίσιμες ελλείψεις εργατικού δυναμικού, υποβάθμιση υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης και οικονομική στασιμότητα λόγω μειωμένης παραγωγικότητας. Η πρόβλεψη του αδιεξόδου είναι σχετικά διαχειρίσιμη, καθώς τα δημογραφικά δεδομένα είναι ξεκάθαρα, αλλά οι λύσεις είναι πολύπλοκες.
Η αυτοματοποίηση, η επανεκπαίδευση νέων, οι μεταναστευτικές πολιτικές και τα κίνητρα για παραμονή ηλικιωμένων στην αγορά εργασίας, συντονισμένα και άμεσα θα δώσουν αποτελεσματικές λύσεις. Αρκεί να συμβούν!
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
