Η εξόρυξη ορυκτών από τα τεράστια, αχανή βάθη των ωκεανών, αποτελεί ένα πεδίο ολοένα και περισσότερο αυξανόμενου ενδιαφέροντος για πολλές χώρες και επιχειρήσεις, καθώς τα σπάνια μέταλλα και ορυκτά είναι πλέον, εντελώς απαραίτητα για την τεχνολογική και ενεργειακή μετάβαση. Μα οι πολυδάπανες και απίθανα παρεμβατικές στη φύση εξορύξεις στον βυθό της θάλασσας, έχουν τόσο περιβαλλοντολογικό κόστος, ώστε η ανθρωπότητα να πρέπει να αναρωτηθεί αν αξίζει πραγματικά να πάρει αυτό το ρίσκο…
Χώρες και επιχειρήσεις
Η τεχνολογία είναι αδηφάγα για πολλά μεταλλεύματα απαραίτητα για την λειτουργία και την εξέλιξη πολλών επιτευγμάτων της. Οι χώρες και οι επιχειρήσεις οδηγούνται στην αναζήτηση νέων πηγών εξόρυξης, με το αβυσσαλέο βυθό των ωκεανών, που κρύβονται τεράστια αποθέματα πολύτιμων ορυκτών, να αποτελεί την αστείρευτη λύση. Πολλές είναι οι χώρες που εμπλέκονται στις εξορύξεις αχανούς βυθού. Η Νορβηγία, για παράδειγμα, γνωστή για τα πλούσια αποθέματα υδρογονανθράκων της, είχε σχεδιάσει να ανοίξει μεγάλες περιοχές της Αρκτικής για εξόρυξη ορυκτών από τον θαλάσσιο βυθό. Η νορβηγική εταιρεία πετρελαίου Aker BP πραγματοποίησε γεώτρηση εξαιρετικά βαθέων υδάτων στη Βόρεια Θάλασσα, ανοίγοντας το βαθύτερο εξερευνητικό πηγάδι στην υπεράκτια Νορβηγία. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2024, αποφάσισε να σταματήσει τα σχέδια για εξορύξεις στον βυθό της θάλασσας, ύστερα από πιέσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων. Η Κίνα έχει δείξει έντονο ενδιαφέρον για την εξερεύνηση βαθέων υδάτων, πραγματοποιώντας γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη για την εξασφάλιση ενεργειακής ασφάλειας. Η Ινδία πραγματοποίησε την πρώτη της προσπάθεια στην εξερεύνηση βαθέων υδάτων στον Κόλπο της Βεγγάλης, ειδικά στη λεκάνη Krishna-Godavari, με την κρατική εταιρεία Oil and Natural Gas Corporation ή ONGC, να επενδύει πάνω από 10 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη των έργων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω εταιρειών όπως η ExxonMobil, επικεντρώνονται κυρίως στην εξόρυξη υδρογονανθράκων σε βαθιά ύδατα.
Η Οικονομική Διάσταση της Υποθαλάσσιας Εξόρυξης
Η παγκόσμια μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και η τεχνολογική ανάπτυξη αυξάνουν τη ζήτηση για κρίσιμα μέταλλα, όπως το κοβάλτιο, το νικέλιο, το μαγγάνιο, ο χαλκός και το λίθιο. Αυτά τα στοιχεία είναι ζωτικής σημασίας για μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά και ηλεκτρονικές συσκευές. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι η ζήτηση για αυτά τα μέταλλα θα συνεχίσει να αυξάνεται τις επόμενες δεκαετίες. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας ή IEA, η παγκόσμια ζήτηση για λίθιο μπορεί να αυξηθεί πάνω από 40 φορές έως το 2040, ενώ η ζήτηση για κοβάλτιο και νικέλιο μπορεί να πενταπλασιαστεί. Ο χαλκός, που χρησιμοποιείται στις ηλεκτρικές καλωδιώσεις και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αναμένεται να παρουσιάσει 50% αύξηση στη ζήτησή του έως το 2030. Η εξόρυξη από τον βυθό προβάλλεται ως λύση στην έλλειψη πρώτων υλών, αφού οι χερσαίοι πόροι μειώνονται και η περιβαλλοντική επιβάρυνση των εξορύξεων στη στεριά είναι ήδη σημαντική. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, ο βυθός φιλοξενεί αποθέματα 10 δισεκατομμυρίων τόνων πολυμεταλλικών όζων που περιέχουν κρίσιμα μέταλλα, ενώ οι υδροθερμικές αναβλύσεις και οι κρούστες κοβαλτίου μπορούν να παρέχουν ακόμη μεγαλύτερα αποθέματα. Όμως, η εξόρυξη σε τέτοια βάθη ενδέχεται να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον. Οι προβληματισμοί γίνονται κραυγές προειδοποίησης από επιστήμονες και ερευνητές και το ερώτημα προβαίνει συνεχώς και πιο επείγον αν είναι πραγματικά αναγκαία η εκμετάλλευση των θαλάσσιων κοιτασμάτων ή μήπως οι κίνδυνοι υπερτερούν των ωφελειών.
Ποια είναι τα κρίσιμα μεταλλεύματα, που είναι απαραίτητα και πως γίνεται η εξόρυξη τους
Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες ορυκτών κοιτασμάτων στον ωκεάνιο πυθμένα. Η πρώτη περιλαμβάνει τους πολυμεταλλικούς όζους, που αποτελούνται κυρίως από μαγγάνιο, νικέλιο, χαλκό και κοβάλτιο. Βρίσκονται διάσπαρτοι στον πυθμένα, σε βάθη 4.000 έως 6.000 μέτρων. Είναι απαραίτητα συστατικά για την παραγωγή χάλυβα και μπαταριών λιθίου -μαγγανίου, για τουρμπίνες αεροσκαφών, για ηλεκτρικά καλώδια, κυκλώματα, ημιαγωγούς και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως οι ανεμογεννήτριες. Η δεύτερη ζωτική κατηγορία αφορά στα υδροθερμικά κοιτάσματα, όπου μέταλλα όπως ο χαλκός, ο ψευδάργυρος και ο χρυσός εναποτίθενται από θερμά υγρά που αναδύονται από τον πυρήνα της Γης. Τα υδροθερμικά κοιτάσματα είναι κρίσιμα για την ηλεκτρονική, τις τηλεπικοινωνίες, την πράσινη ενέργεια, τη διαστημική βιομηχανία και τη νανοτεχνολογία. Υπάρχουν ακόμη οι κοβαλτιούχες κρούστες, που προσκολλώνται σε υποθαλάσσια βουνά και περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις κοβαλτίου, νικελίου και πλατίνας. Όλα αυτά είναι θεμελιώδη υλικά για ηλεκτρικά οχήματα, smartphones, laptops, αποθήκευση ενέργειας, υπερκράματα για κινητήρες αεροσκαφών και πυραύλων, για μαγνήτες υψηλής απόδοσης σε ηλεκτρικά μοτέρ και γεννήτριες ανεμογεννητριών, για αυτοκίνητα και βιομηχανικές εφαρμογές πράσινης ενέργειας, για καταλύτες για μείωση ρύπων σε αυτοκίνητα και εργοστάσια και για αισθητήρες υψηλής ακρίβειας. Η εξόρυξη γίνεται με τηλεχειριζόμενα ρομπότ που συλλέγουν τα κοιτάσματα και τα μεταφέρουν στην επιφάνεια μέσω σωλήνων. Μια εναλλακτική μέθοδος είναι η χρήση «αιωρούμενων» μηχανών, που μειώνουν την αναμόχλευση ιζημάτων. Ωστόσο, και οι δύο προσεγγίσεις ενέχουν κινδύνους.
Οι επικείμενες οικολογικές καταστροφές
Η υποθαλάσσια εξόρυξη μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές σε οικοσυστήματα που δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι περιλαμβάνουν την καταστροφή οικοτόπων, αφού τα κοιτάσματα φιλοξενούν μοναδικά είδη, όπως θαλάσσια σκουλήκια, αστερίες και κοράλλια, που μπορεί να εξαφανιστούν. Θεωρείται πως τα βαρέα μέταλλα που θα απελευθερωθούν ενδέχεται να δηλητηριάσουν το θαλάσσιο οικοσύστημα. Μεγάλη είναι ανησυχία για την αλλοίωση του κύκλου του άνθρακα, μιας και ο βυθός παίζει ρόλο στη δέσμευση άνθρακα. Η εξόρυξη μπορεί να επηρεάσει τις διαδικασίες που ρυθμίζουν το κλίμα. Οι υποβρύχιες επιχειρήσεις θα παράγουν συνεχείς ήχους και φως, επηρεάζοντας την επικοινωνία και την αναπαραγωγή των θαλάσσιων ειδών. Ειδικά η Ζώνη Κλαριόν – Κλίππερτον, ή CCZ, μια έκταση 6 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων μεταξύ Χαβάης και Μεξικού, είναι εξαιρετικά ευαίσθητη. Η περιοχή φιλοξενεί πάνω από 20 είδη φαλαινών και δελφινιών που κινδυνεύουν από τον διαρκή υποβρύχιο θόρυβο.
Αντιδράσεις και αντιπαραθέσεις
Η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιου Βυθού, ή ISA είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση της εξόρυξης σε διεθνή ύδατα. Έχει εκδώσει 31 άδειες εξερεύνησης σε 22 εταιρείες, με τις περισσότερες να υποστηρίζονται από την Κίνα, τη Ρωσία και τη Νότια Κορέα. Μα οι αντιδράσεις πληθαίνουν. Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα της The Gurdian, χώρες όπως η Γαλλία, ο Καναδάς και η Ελλάδα υποστηρίζουν μορατόριουμ, ενώ μεγάλες εταιρείες και ανάμεσα τους οι BMW, Google, Samsung και Volkswagen, ζητούν άμεση διακοπή των σχεδίων. Το 2023, η ISA αποφάσισε ότι η εμπορική εξόρυξη δεν μπορεί να ξεκινήσει χωρίς πλήρεις κανονισμούς. Παρόλα αυτά, η καναδική εταιρεία Metals Company σκοπεύει να υποβάλει αίτηση το 2026.
Χρειαζόμαστε πραγματικά αυτά τα σπάνια μέταλλα;
Οι υποστηρικτές της εξόρυξης υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη ζήτηση για ηλεκτρικά οχήματα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απαιτεί νέες πηγές μετάλλων. Όμως, πολλές μελέτες δείχνουν ότι η ανακύκλωση μπορεί να καλύψει σημαντικό μέρος των αναγκών. Ακόμη οι νέες τεχνολογίες μειώνουν τη χρήση μετάλλων, για παράδειγμα οι μπαταρίες LFP δεν χρειάζονται κοβάλτιο, όπως όλες οι άλλες. Τονίζεται ακόμη, πως η στροφή στις δημόσιες μεταφορές μειώνει τη συνολική ζήτηση μπαταριών. Το Συμβούλιο Ενεργειακής Μετάβασης, Energy Transitions Commission ή ETC, φτιαγμένο από ηγέτες της βιομηχανίας, των οικονομικών, της έρευνας και της πολιτικής, που έχουν ως στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης προς μια καθαρή, αξιόπιστη και οικονομικά βιώσιμη ενεργειακή οικονομία, εκτιμά ότι η ζήτηση για κοβάλτιο, νικέλιο και λίθιο μπορεί να μειωθεί κατά 30% έως το 2050, αν αυξηθεί η ανακύκλωση και βελτιωθεί η απόδοση των μπαταριών.
Κρίσιμη απόφαση τώρα
Λοιπόν; Ναι, η υποθαλάσσια εξόρυξη αποτελεί οικονομική ευκαιρία, αλλά οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι. Η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί ότι οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές και η α απόφαση πρέπει να ληφθεί τώρα. Θα προχωρήσουμε σε ένα βήμα χωρίς επιστροφή ή θα επενδύσουμε σε λύσεις που προστατεύουν τόσο το περιβάλλον όσο και την οικονομία;
Η προφητεία, πάντως, από υπάρχει τους αυτόχθονες Αμερικανούς Κρι της Βόρειας Αμερικής. «Μόνο όταν το τελευταίο δέντρο κοπεί, το τελευταίο ποτάμι δηλητηριαστεί και το τελευταίο ψάρι πιαστεί, θα συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να φάμε τα χρήματα».
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
