«Η αλλαγή της ώρας είναι ένα κοινωνικό jet lag που διαταράσσει τον φυσικό ρυθμό του σώματος. Έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη και ψυχικών διαταραχών» – Δρ. Τιλ Ρέννεμπεργκ, Γερμανός χρονοβιολόγος.
Πάμε πάλι, τα ρολόγια μία ώρα μπροστά, από τις 3.00 στις 4.00, την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου, για τη θερινή ώρα! Ναι, ναι! Χάνουμε μία ωρίτσα ύπνου, αλλά έχουμε περισσότερο φως κατά τη διάρκεια της ημέρας. Και βέβαια, ξεχνάμε όλα τα ψηφιακά ρολόγια σε αυτοκίνητα, κουζίνες, φούρνους μικροκυμάτων στη παλιά ώρα, μπερδευόμαστε, κάνουμε υπολογισμούς να βρούμε τι ώρα να ναι, επιτέλους και οι περισσότεροι αγνοούμε και πως να τα φτιάξουμε σωστά. Μα αυτό, δεν είναι το παγκόσμιο πρόβλημα της αλλαγής ώρας, χειμερινής σε θερινή και αντιθέτως…
Η εναλλαγή μεταξύ θερινής και χειμερινής ώρας έχει βρεθεί πολλές φορές στο επίκεντρο της αμφισβήτησης, με πολλούς ειδικούς να ζητούν την κατάργησή της, παρ ότι είναι μια πολύ παλιά ιστορίας. Η ιδέα της αλλαγής της ώρας αποδίδεται αρχικά στον έναν από τους πατέρες του Αμερικανικού έθνους, τον πολυσχιδή Βενιαμίν Φραγκλίνο, ο οποίος, το 1784, πρότεινε την καλύτερη αξιοποίηση του φυσικού φωτός προκειμένου να εξοικονομηθούν ενεργειακοί πόροι. Ωστόσο, η εφαρμογή του μέτρου ξεκίνησε πολύ αργότερα, το 1916, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία υιοθέτησαν την αλλαγή της ώρας για την εξοικονόμηση καυσίμων. Στη συνέχεια, πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Μεγάλης Βρετανίας, ακολούθησαν το παράδειγμα αυτό. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλές χώρες διατήρησαν ή επανάφεραν την αλλαγή της ώρας, θεωρώντας ότι αποτελεί έναν τρόπο αύξησης της παραγωγικότητας και μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης. Σήμερα, περίπου 70 χώρες στον κόσμο εξακολουθούν να εφαρμόζουν την αλλαγή ώρας, αν και πληθαίνουν οι κυβερνήσεις, που συζητούν την πιθανή κατάργησή της.
Στην εποχή μας, οι πιο σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι τα οφέλη της αλλαγής ώρας είναι περιορισμένα, με την εξοικονόμηση ενέργειας να κυμαίνεται από 0,3% έως 1% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ανάλογα με τη χώρα και το κλίμα. Σε παλαιότερες εποχές, η μείωση της χρήσης τεχνητού φωτισμού οδηγούσε σε σημαντική εξοικονόμηση καυσίμων. Σήμερα, όμως, η μεγαλύτερη χρήση συστημάτων ψύξης και θέρμανσης το πρωί ή το βράδυ μπορεί να αντισταθμίσει τα οφέλη. Η δε, επίδρασή της αλλαγής ώρας στην παραγωγικότητα είναι αμφιλεγόμενη, με κάποιες μελέτες να δείχνουν οφέλη και άλλες να αναδεικνύουν αρνητικές συνέπειες. «Ο ύπνος είναι η καλύτερη διαλογή του μυαλού» έλεγε ο Τόμας Έντισον και όπως δείχνουν οι έρευνες, οι μελέτες και οι στατιστικές, η απώλεια ύπνου την άνοιξη μπορεί να μειώσει την παραγωγικότητα κατά 2%-5% τις πρώτες ημέρες μετά την αλλαγή, ενώ οι εργαζόμενοι εμφανίζουν αυξημένη κόπωση και μειωμένη συγκέντρωση, που μπορούν να οδηγήσει σε λάθη και ατυχήματα. Στη πορεία βέβαια, οι άνθρωποι προσαρμόζονται και ειδικά σε επαγγέλματα που γίνονται σε εξωτερικούς χώρους ή βοηθιούνται από το φυσικό φως είναι μπορεί να υπάρξουν αξιοσημείωτα οφέλη.
Προς μεγάλη συζήτηση είναι όμως, το ότι η αλλαγή της ώρας, η νυχτερινή εργασία και το jet lag επηρεάζουν τον κιρκαδικό ρυθμό, δηλαδή το βιολογικό ρολόι του ανθρώπου, το οποίο ρυθμίζεται από το φως και το σκοτάδι και συνδέεται με τον κίνδυνο διαφόρων παθήσεων. Ο κιρκαδίκος μας ρυθμός ελέγχει λειτουργίες όπως τον ύπνο και την εγρήγορση, τη θερμοκρασία του σώματος, την παραγωγή ορμονών, όπως η μελατονίνη, που βοηθά στον ύπνο και τον μεταβολισμό και την πέψη. Έτσι λοιπόν, μελέτες δείχνουν ότι τις ημέρες μετά τη μετάβαση στη θερινή ώρα, η συχνότητα εμφραγμάτων αυξάνεται κατά 24%, με την έστω και μιας ώρας ξαφνική αλλαγή στη διάρκεια του ύπνου να επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα. Άλλες έρευνες δείχνουν, πως με την αλλαγή της ώρας την άνοιξη συσχετίζεται η αύξηση των θανατηφόρων τροχαίων κατά 6% στις πρώτες ημέρες. Ακόμα, οι αλλαγές στον κιρκαδικό ρυθμό μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων, ενώ έχει παρατηρηθεί αυξημένη τάση για αυτοκτονικές συμπεριφορές. Δεν λείπουν οι επιστημονικές έρευνές που συνδέουν την αναντιστοιχία μεταξύ της ηλιακής ώρας και του βιολογικού ρολογιού με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνους, όπως της λευχαιμίας, του μαστού, των πνευμόνων και του στομάχου. Οι κάτοικοι των δυτικών περιοχών μιας χρονικής ζώνης, όπου η ανατολή του ήλιου καθυστερεί, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης αυτών των νόσων.
Λοιπόν, τα τελευταία χρόνια, αρκετές χώρες έχουν καταργήσει την αλλαγή της ώρας. Η Ρωσία, για παράδειγμα, το 2011 αποφάσισε να διατηρήσει μόνιμα τη θερινή ώρα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εξετάσει το ενδεχόμενο να καταργήσει την αλλαγή από το 2019, χωρίς ωστόσο να έχει καταλήξει σε οριστική απόφαση. Σε άλλες χώρες η Λευκορωσία ακολούθησε το παράδειγμα της Ρωσίας το 2011 και κατάργησε και αυτή την αλλαγή ώρας, η Ισλανδία δεν αλλάζει ποτέ ώρα, το ίδιο και η Ινδία. Η Κίνα κατήργησε την αλλαγή της ώρας το 1991, αλλά η Ιαπωνία είχε προηγηθεί όλων, κάνοντας το από το 1951. Τέλος η Αργεντινή και η Βραζιλία κατήργησαν την αλλαγή ώρας τα τελευταία χρόνια λόγω αμφίβολων ενεργειακών οφελών.
Η Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής του Ύπνου, ή AASM, αλλά και ειδικοί της British Sleep Society, ή BSS, γιατροί, ερευνητές, ψυχολόγοι υπογραμμίζουν ότι ο ύπνος είναι κρίσιμος παράγοντας για την υγεία και προτείνουν τη διατήρηση μιας σταθερής χρονικής ζώνης. Ένα μοντέλο σταθερής ώρας θα μπορούσε να βελτιώσει την υγεία του πληθυσμού, να μειώσει τον κίνδυνο τροχαίων ατυχημάτων και να αυξήσει τη συνολική ευημερία.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
