Όταν ο ειδικός σε θέματα ηθικής της τεχνολογίας και φιλόσοφος Τρίσταν Χάρις, έκρουσε κώδωνα κινδύνου στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός για το τεράστιο «τσουνάμι τεχνητής νοημοσύνης» που πλησιάζει, δεν μιλούσε μόνο για οικονομικές ή γεωπολιτικές συνέπειες. Ο ανθρώπινος αντίκτυπος αυτής της τεχνολογικής επανάστασης και ιδιαίτερα το πώς επηρεάζει τα παιδιά μας ήταν το ουσιαστικό επίκεντρο της ομιλίας του και το μεγάλο ζήτημα για το μέλλον του κόσμου!
Η ανθρωπότητα πάντα ονειρευόταν μια αυτοματοποιημένη, τεχνολογικά υπέρ-εξελιγμένη κοινωνία και στον καιρό μας χρησιμοποιούμε, καταναλώνουμε μετά μανίας και εξυμνούμε την τεχνολογική καινοτομία. Μα, δεν αναρωτιόμαστε για τις επιπτώσεις της στο ίδιο το μέλλον μας. Και ναι, όλα γύρω μας στροβιλίζονται συνεχώς σε αλλαγές. Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις εφαρμογές γνωριμιών μέχρι την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, η ραγδαία πρόοδος της ψηφιακής τεχνολογίας έχει πυροδοτήσει μια βαθιά πολιτισμική αλλαγή στον τρόπο που αλληλοεπιδρούμε. Το ανθρώπινο δυναμικό απελευθερώνεται και η επικοινωνία βελτιώνεται, μα στις υποφωτισμένες κόχες της φρενιτιώδους αλλαγής, καραδοκεί επικινδυνότητα.
Η ανθρώπινη κλιματική αλλαγή, τα παιδιά και οι έφηβοι
Ο Τρίσταν Χάρις, που έγινε γνωστός μέσα απ το ντοκιμαντέρ του The Social Dilemma, στο Netflix, εξετάζοντας πάντα τις επιπτώσεις των κοινωνικών δικτύων και της τεχνολογίας στη συμπεριφορά και την ψυχική υγεία των ανθρώπων, συντάσσεται με εκείνους που κάνουν λόγο για την απειλή της ανθρώπινης αλλαγής. Έτσι, όπως ακριβώς η κλιματική αλλαγή απαιτεί την άμεση προσοχή μας, έτσι και οι αλλαγές που υφίσταται η ανθρωπότητα λόγω της τεχνολογίας δεν μπορούν να αγνοηθούν. Οι αλγόριθμοι χειραγώγησης, ο εθιστικός σχεδιασμός των εφαρμογών και τα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται στη «βιομηχανία της προσοχής», τελικά μπορεί να μην ενισχύουν το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά να το αποδυναμώνουν. Και οι μεγαλύτεροι χαμένοι σε αυτόν τον αγώνα είναι τα παιδιά. Αναρίθμητες μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά περνούν πλέον περισσότερο χρόνο στον ψηφιακό κόσμο παρά σε δια ζώσης κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αυτό έχει συμβάλει σε μια επιδημία μοναξιάς και στην απώλεια βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, η ανθεκτικότητα και η ικανότητα διατήρησης διαπροσωπικών σχέσεων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι έφηβοι ξοδεύουν κατά μέσο όρο έως και εννέα ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες—σχεδόν πέντε από τις οποίες αφιερώνονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι συνέπειες για την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους είναι βαθιές. Έρευνες του Winston Center δείχνουν ότι η συχνή έκθεση στα social media αυξάνει την υπερευαισθησία των παιδιών στην κοινωνική αποδοχή, εντείνοντας το άγχος τους.
The Anxious Generation και τα παιδιά που δεν αντέχουν να κοιτούν στα μάτια
Ο κοινωνικός ψυχολόγος Τζόναθαν Χάιντ, συγγραφέας του βιβλίου The Anxious Generation, προειδοποιεί ότι η υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών καθιστά τους νέους λιγότερο συγκεντρωμένους και πιο ανέτοιμους να διαχειριστούν τις προκλήσεις της πραγματικής ζωής. Και δε μιλάμε για κάτι που θα συμβεί σε ένα μακρινό μέλλον, αλλά για κάτι που είναι, ήδη, εδώ! Οι εργοδότες στις ΗΠΑ δηλώνουν ολοένα και πιο απρόθυμοι να προσλάβουν εργαζομένους της γενιάς Ζ, λόγω έλλειψης δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, αδυναμίας συγκέντρωσης, δυσκολιών στην επικοινωνία και ανικανότητας να διαχειριστούν την κριτική. Σε συνεντεύξεις για δουλειά, πολλοί νέοι δυσκολεύονται να κοιτούν στα μάτια ως αποτέλεσμα μιας γενιάς που έχει μάθει να επικοινωνεί κυρίως μέσω οθονών.
Η συνειδητοποίηση της ανάγκης για δράση τώρα
Όχι μόνο ειδικοί επιστήμονες, ψυχολόγοι, βιολόγοι ή γιατροί, αλλά και εκπαιδευτικοί, πολιτικοί, κυβερνήσεις ολόκληρες κατανοούν την ανάγκη για δράση, πριν η κατάσταση επιδεινωθεί. Η αλλαγή των ατομικών συνηθειών δεν είναι λύση, αλλά απαιτείται συνολική κοινωνική και παγκόσμια προσπάθεια. Η καθυστέρηση της χρήσης smartphone και social media μέχρι την ηλικία των 16 ετών μπορεί να έχει τεράστια θετική επίδραση στην ψυχική υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών. Η Νορβηγία και η Αυστραλία το έχουν ήδη νομοθετήσει, με την Μεγάλη Βρετανία να ακολουθεί. Τα σχολεία στις περισσότερες χώρες του κόσμου, απαγορεύουν τα κινητά τηλέφωνα στις εγκαταστάσεις τους. Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές, που δεν έχουν πρόσβαση σε τηλέφωνα κατά τη διάρκεια του σχολείου αποδίδουν καλύτερα ακαδημαϊκά, έχουν καλύτερη συγκέντρωση και βιώνουν λιγότερο άγχος.
Η Online Safety Act στο Ηνωμένο Βασίλειο και η Digital Services Act στην Ε.Ε.
Ειδικές νομοθεσίες θεωρείται πως πρέπει να επεκταθούν και να καλύψουν και τους κίνδυνους της τεχνητής νοημοσύνης και να υιοθετηθούν και από άλλα κράτη. Ένας τέτοιος νόμος είναι το Online Safety Act στο Ηνωμένο Βασίλειο, που ψηφίστηκε το 2023 και στοχεύει στο να προστατεύει ιδιαίτερα τα παιδιά, από επιβλαβές περιεχόμενο στο διαδίκτυο. Ο νόμος επιβάλλει στους πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες να αναλάβουν ευθύνη για την καταπολέμηση περιεχομένου όπως η παραπληροφόρηση, η κακοποίηση, η εξαπάτηση, η βία και η σεξουαλική εκμετάλλευση. Οι πλατφόρμες υποχρεούνται να εφαρμόζουν μέτρα για την αναγνώριση και την απομάκρυνση τέτοιου περιεχομένου, ενώ αν δεν συμμορφωθούν, κινδυνεύουν με βαριά πρόστιμα. Ο νόμος έχει επικριθεί για πιθανές επιπτώσεις στην ελευθερία του λόγου και την ιδιωτικότητα. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2024 προχώρησε στην εφαρμογή του Digital Services Act ή DSA με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης και επιβλαβούς δραστηριότητας στο διαδίκτυο, όπως η διάδοση ψευδών ειδήσεων, διαφημίσεων, που στοχεύουν παιδιά αλλά και η πώληση επικίνδυνων και απαγορευμένων προϊόντων. Οι πλατφόρμες υποχρεούνται να εφαρμόζουν μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, να διασφαλίζουν τη διαφάνεια των αλγορίθμων τους και να επιτρέπουν στους χρήστες να αναφέρουν προβληματικό περιεχόμενο. Οι μεγάλες πλατφόρμες, με περισσοτέρους από 45 εκατομμύρια χρήστες στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπόκεινται σε αυστηρότερους κανόνες και επιβλέπονται άμεσα. Η μη συμμόρφωση τους, μπορεί να οδηγήσει σε βαριά πρόστιμα, που φτάνουν στο 6% του παγκόσμιου εισοδήματος μιας εταιρείας.
Character.AI και TikTok και βία, αυτοτραυματισμοί, ακόμα και θάνατοι παιδιών
Για πολλούς όμως, οι ίδιοι οι τεχνολογικοί κολοσσοί, που ευημερούν στον καιρό μας και δημιουργούν δισεκατομμυριούχους οφείλουν να αναλάβουν ευθύνη. Η καινοτομία δεν μπορεί να γίνεται εις βάρος της ασφάλειας των παιδιών. Θεωρητικά, το ζητούμενο είναι εταιρείες, που αποτυγχάνουν να προστατεύσουν τους ανήλικους χρήστες τους οφείλουν να βρίσκονται αντιμέτωπες με σοβαρές νομικές επιπτώσεις ανά τον πλανήτη. Μα δε συμβαίνει έτσι, φυσικά! Μεγάλη συζήτηση έχει σημειωθεί για την Character.AI, τη πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης, που επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν και να αλληλοεπιδρούν με ψηφιακούς χαρακτήρες, που μπορούν να συζητήσουν, να παίξουν ρόλους ή να προσφέρουν συμβουλές. Η πλατφόρμα χρησιμοποιεί προηγμένα μοντέλα γλώσσας για να προσομοιώνει ανθρώπινες συνομιλίες. Η Character.AI έχει κατηγορηθεί ότι έβλαψε παιδιά, καθώς έχει καταγγελθεί πως η πλατφόρμα επέτρεψε την ανάπτυξη ανάρμοστου ή επιβλαβούς περιεχομένου, όπως σεξουαλικά μηνύματα ή συμπεριφορές που προωθούν βία ή αυτοτραυματισμό. Ακόμα χειρότερα, η TikTok έχει συνδεθεί με τραγικούς θανάτους παιδιών σε διάφορες περιπτώσεις, κυρίως λόγω επικίνδυνων challenges, σα να λέμε προκλήσεων ή τάσεων, που διαδίδονται μέσω της πλατφόρμας. Για παράδειγμα το blackout challenge, το οποίο παρακινούσε σε ασφυξία προκάλεσε το θάνατο τουλάχιστον 20 παιδιών και πολλούς αυτοτραυματισμούς σε ΗΠΑ, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο. Η TikTok αντιμετωπίζει αγωγές από οικογένειες θυμάτων, οι οποίες κατηγορούν την πλατφόρμα ότι δεν έλαβε επαρκή μέτρα για την αποτροπή ή την καταπολέμηση τέτοιων επικίνδυνων περιεχομένων. Οι οικογένειες ισχυρίζονται ότι η εταιρεία δεν προστάτευσε επαρκώς τα παιδιά, παρά την ύπαρξη τεχνολογιών και πολιτικών ελέγχου. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καταδίκη της TikTok.
Για να κλείσουμε, όπως περίπου ξεκινήσαμε με τον Τρίσταν Χάρις, που ανάμεσα σ άλλα υπήρξε και σχεδιαστής της Google, υπογραμμίζουμε τη φράση του από το The Social Dilemma πως «πρέπει να χτίσουμε το ανοσοποιητικό σύστημα της επόμενης γενιάς, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτού του ψηφιακού κόσμου. Αν δεν δράσουμε τώρα, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για την ψυχική υγεία και την ευημερία των μελλοντικών γενιών».
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
