Τετράδια καλλιγραφίας! Παραλληλόγραμμά, με πορτοκαλί ή άσπρα εξώφυλλα και περιποιημένη την φίρμα τους: Διεθνές! Διαφορετικά από τα άλλα, τα μπλε με το πλαστικό εξώφυλλο. Και οι γονείς και οι παππούδες εξπέρ στο είδος πως γράφεται ωραία το Άλφα και πως πρέπει να έχει προσωπικότητά το Ωμέγα για κάθε τέλος. Δεν γινόμασταν καλλιγράφοι δα, όλοι, μα μαθαίναμε να απολαμβάνουμε το γράψιμο στο χέρι. Και οι πένες με τα μελάνια τους. Τα καλοξυσμένα μολύβια. Το φετίχ αφής και ακοής, μαζί. Το καινούργιο χαρτί, η αίσθηση και η μυρωδιά του και μετα το γρατζούνισμα της μύτης του μολυβιού. Και εκεί που μια ανθρώπινη εμπειρία χιλιετιών, πήγαινε να σβήσει εις το όνομα των πληκτρολόγιών… να: είναι και πάλι στον αφρό, ως μόδα!
Όσο οι αντίχειρες των νέων έχουν επιδείξει απίστευτη ταχύτητα και ευελιξία προσαρμοσμένοι στα μικρά πληκτρολόγια των smartophones, τόσο χάνεται η ικανότητα να γράφουν με στοιχειωδώς ευανάγνωστο τρόπο τα γράμματα του αλφαβήτου. Τουλάχιστον αυτό λένε πανευρωπαϊκά οι εκπαιδευτικοί για το 33% των μαθητών. Και οι μεγάλοι, καλά, όχι πως τα πάμε και καλύτερα. Πετάνε τα δάχτυλα στα πληκτρολόγια, για να τελειώσουμε κείμενα, να κάνουμε τη δουλειά μας, να επικοινωνήσουμε εταιρικά ή με φίλους στα social media και ξαφνικά, βλέπουμε πως δεν είμαστε σε θέση να ολοκληρώσουμε μια παράγραφο χειρόγραφη! «Χάνουμε όμως κάτι βαθύ όταν εξαφανίζεται ο γραφικός χαρακτήρας» έγραφε η The Gurdian πρόσφατα, «χάνουμε γνωστικές δεξιότητες και χάνουμε επίσης την ευχαρίστηση της χρήσης των χεριών μας και ενός εργαλείου γραφής σε μια διαδικασία που επί χιλιάδες χρόνια επέτρεπε στους ανθρώπους να κάνουν τις σκέψεις τους ορατές ο ένας στον άλλο. Χάνουμε την αισθητηριακή εμπειρία του μελανιού και του χαρτιού και την οπτική απόλαυση της χειρόγραφης λέξης. Χάνουμε την ικανότητα να διαβάζουμε τα λόγια των νεκρών».
Ελληνικά μέσα ήδη, αναδημοσίευσαν ή προσέγγισαν με την ίδια οπτική το θέμα. Και πιο πριν, άλλα δημοσιεύματα εδώ και αλλού στην Ευρώπη λένε αυτό που η ακαδημαϊκός και ερευνήτρια στο The Reading Centre του Πανεπιστημίου Στάβανγκερ, στη Νορβηγία θέτει τόσο ωραία: ««Η ψηφιοποίηση της γραφής συνεπάγεται ριζικούς μετασχηματισμούς της ίδιας της πράξης της γραφής σε αισθητικοκινητικό, φυσικό επίπεδο και οι επιπτώσεις αυτών των μετασχηματισμών δεν έχουν γίνει καθόλου κατανοητές».
Μια μελέτη του 2021 συνέκρινε τη βραχυπρόθεσμη και τη μεσοπρόθεσμη ανάκληση λέξεων που μάθαμε είτε πληκτρολογώντας είτε γράφοντας με το χέρι. Η ανάκληση ήταν καλύτερη όταν είχαν μάθει τις λέξεις με μολύβι και χαρτί. Σε μια άλλη μελέτη, μια μικρή ομάδα ενηλίκων έμαθε νέα σύμβολα από μια γλώσσα ασιατικής προέλευσης, που στη συνέχεια έπρεπε να αναπαράγουν με ένα μολύβι ή ένα πληκτρολόγιο. Όταν ολοκλήρωσαν την εκμάθηση των συμβόλων, δεν υπήρχαν διαφορές στην ανάκληση μεταξύ των δύο μεθόδων, αλλά αυτοί που είχαν χρησιμοποιήσει το πληκτρολόγιο ξέχασαν ένα σημαντικό μέρος από αυτά που είχαν μάθει καθώς περνούσε ο καιρός. Έτσι, οι ειδικοί υποστηρίζουν πως γράφοντας με το χέρι η μάθηση είναι καλύτερη, αφού περιλαμβάνει ένα σύνολο πιο πολύπλοκων αισθητηριοκινητικών διεργασιών, συγκεκριμένο για κάθε γράμμα. Αυτή η πολυπλοκότητα αφήνει ένα πιο ξεχωριστό αποτύπωμα στις αναμνήσεις μας και έτσι, διευκολύνει την απομνημόνευση και την ανάκληση.
Ένα άλλο πλεονέκτημα της γραφής με το χέρι είναι ότι ασκεί λιγότερη πίεση στον εγκέφαλό μας. Η πληκτρολόγηση δημιουργεί περισσότερες απαιτήσεις από τον εγκέφαλό μας, προκαλώντας δυσκολίες όταν πρόκειται για εργασίες απομνημόνευσης λέξεων. Το αυξημένο νοητικό φορτίο οφείλεται στη μεγαλύτερη ταχύτητα με την οποία πληκτρολογούνται οι λέξεις. Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει ότι υπάρχουν περισσότερα μεμονωμένα στοιχεία προς επεξεργασία στη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Η ιδέα της πολυπλοκότητας εμφανίζεται σε άλλες μελέτες για να εξηγήσει παρόμοιες διαφορές όταν γράφουμε σε μια δεύτερη γλώσσα.
Άλλοι ερευνητές έχουν επίσης ισχυριστεί ότι χρησιμοποιούνται περισσότεροι νοητικοί πόροι επειδή η γραφή είναι πιο περίπλοκη όταν γίνεται με το πληκτρολόγιο. Ο τρόπος με τον οποίο γράφουμε μπορεί, ακόμη, να επηρεάσει υψηλότερα επίπεδα επεξεργασίας κειμένου στον εγκέφαλό μας. Θεωρείται ότι ο τύπος της γραφής καθορίζει το ρυθμό της γνωστικής επεξεργασίας – εάν η διαδικασία γραφής είναι αργή και δύσκολη, μπορεί να επηρεάσει τις ανώτερες διαδικασίες από τις οποίες εξαρτάται, με αποτέλεσμα να ξεχάσουμε ιδέες και σχετικές πληροφορίες. Τα πληκτρολόγια, βέβαια, έχουν πολλά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, ορισμένες μετα-αναλύσεις που συνέκριναν χειρόγραφα κείμενα με αυτά που γράφτηκαν σε υπολογιστή βρήκαν ότι τα τελευταία είναι συχνά μεγαλύτερα και καλύτερα συντεθειμένα. Επιπλέον, τα άτομα με προβλήματα αλφαβητισμού, δυσλεξίες ή δυσγραφίες, είναι αυτά που αισθάνονται πιο έντονα αυτά τα οφέλη.
Μα, όμως, όταν πληκτρολογούμε είναι λιγότερο συνολικά σωματική η επαφή με την γραφή και λειτουργούμε με ελάχιστη αισθητηριακή συμμετοχή. Όταν γράφουμε με το χέρι πάνω στο χαρτί, το γνωστικό μας σύστημα αντιδρά διαφορετικά ανάλογα με τις κινητική και αισθητηριακή εισροή πληροφοριών που έχουμε, αλλά και νιώθουμε.
Μ’ αυτά και με άλλα περισσότερα, όχι μόνο στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και στη Γερμανία το γράψιμο στο χέρι έγινε trendy. Η Deutsche Welle ήδη, απ το 2017, είχε κάνει αφιερώματά για την τάση των Γερμανών, να γράφουν στο χέρι όχι μόνο συλλυπητήρια ή προσκλητήρια γάμων και σημαντικών εκδηλώσεων, όπως, ακόμα γινεται στον κόσμο όλο, αλλά και πινακίδες και καταλόγους στα καλά καταστήματα και στα καφέ. Ακόμα οι προτάσεις στα βιβλιοπωλεία, οι εκδηλώσεις στις βιβλιοθήκες, οι εκθέσεις στις γκαλερί και στις πινακοθήκες γράφονται πια με το χέρι, μαρτυρώντας μια αποστροφή για τα πανομοιότυπα γράμματα των υπολογιστών και το πάτημα του κουμπιού στον εκτυπωτή. Οι κατασκευαστές γραφικής ύλης δείχνουν επίσης να είναι ευχαριστημένοι με την νέα τάση της μόδας που αποκαλείται «handlettering» και με την άνοδο των πωλήσεων πένας. «Δέχομαι αιτήματα από καταστήματα, φούρνους, fast-food εστιατόρια με μπέργκερ για να σχεδιάσω πάνω στους πίνακες τους. Η ευαισθησία για τη γραφή επανέρχεται σιγά-σιγά», αναφέρει η Ανίκα Ζάουερμπορν, η Γερμανίδα συγγραφέας που έχει γράψει βιβλία σχετικά με το «handlettering», δηλαδή πολύχρωμο παιχνίδι με γράμματα, συχνά τα γράμματα έχουν διαφορετικό μέγεθος και σχήμα ή είδος γραφής, με διακόσμηση και σύμβολα.
Η Faber-Castell πάλι διατράνωσε το 2019, πως «ο ξεχωριστός προσωπικός γραφικός χαρακτήρας εκφράζει για τον δέκτη υψηλή εκτίμηση, έτσι ώστε οι προσωπικές ευχετήριες και προσκλητήριες κάρτες καθώς και οι καρτ-ποστάλ γνωρίζουν μια ασυνήθιστη αναβίωση». «Παλιότερα οι πένες ήταν για χρόνια κάτι οπισθοδρομικό» φιλοξενούσε η Deutsche Welle την άποψη του επικεφαλής Βιομηχανικού Συνδέσμου Γραφής και Σχεδίου ISZ της Νυρεμβέργης, που επεσήμαινε πως: «από το 2012 έως το 2016 αυξήθηκε η ετήσια γερμανική παραγωγή πένας από 40 σε 47 εκατομμύρια ευρώ». Ο νέος ενθουσιασμός, κυρίως για τις πένες, ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια και μάλιστα απ τους νέους. Γίνονται συλλέκτες, αγοράζουν ειδικά μελάνια, πολυτελή χαρτιά και λατρεύουν να γράφουν με τη πένα τους. Υπάρχει μια οικονομική άνθηση στον κλάδο των πενών, των μολυβιών και των ωραίων χαρτιών, ενώ αναζητούνται εκδόσεις για handlettering.
Το γράψιμο στο χέρι βοηθά τους ανθρώπους να βυθιστούν στον διαλογισμό και τη δημιουργικότητα, ενώ βοηθά να συνεχίσουμε αυτό που, νιώθουμε οικεία σωματικά να κάνουμε ως ανθρώπινη εμπειρία, εδώ και χιλιετίες.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
