«…Πρέπει να απομακρύνουμε τους ανθρώπους από την πεποίθηση πως αποτελούν ανάγκη τους τα πολυτελή αυτοκίνητα και τα τεράστια σπίτια… Μέρος της νοοτροπίας μας σχετικά με το τι σημαίνει να έχεις μια καλή ζωή, θεωρώ ότι θα είναι εμπόδιο για τα επόμενο 50 χρόνια. Πρέπει να σκεφτούμε διεξοδικά και να επιλέξουμε μια ζωή με νόημα, όπου βοηθάμε ο ένας τον άλλο με τρόπους που πραγματικά βοηθούν τη Γη…» – Έλινορ Κλαιρ Όστρομ, η πρώτη γυναίκα που βραβεύτηκε με Νόμπελ στις Οικονομικές Επιστήμες.
Το παγκόσμιο οξυμένο πρόβλημα της στέγασης
Η Έλινορ Όστρομ αφιέρωσε τη ζωή της στην ανάλυση της οικονομικής διακυβέρνησης, ιδίως των κοινών πόρων, επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα μιας νέας σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον και ενός νέου τρόπου συμπεριφοράς προς αυτό. Στο πλαίσιο αυτό, αν και όχι βέβαια φυσικοί πόροι, περιλαμβάνεται και η κοινωνική στέγαση, με τους ένθερμους υποστηρικτές, ως απόλυτη ανάγκη της εποχής στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Το ζήτημα της στέγασης είναι πιο οξυμένο από ποτέ, με την αρχή να γινεται στη πιστωτική κρίση του 2008, που επέφερε επιδείνωση των στεγαστικών συνθηκών. Οι δύσκολες, παγκοσμίως, οικονομικές συνθήκες στο ζήτημα της στέγασης επιδεινώθηκαν απ την ραγδαία εξάπλωση του φαινομένου ενοικίασης σπιτιών μέσω της εταιρείας Airbnb, που ειδικά στις ιστορικές ευρωπαϊκές πόλεις έχει οδηγήσει σε δυσβάστακτη αύξηση των ενοικίων και στην εξουθενωτική δυσκολία εύρεσης κατοικίας. Ως αποτέλεσμα αυτών των δυσχερειών και την ύπαρξη στεγαστικών αναγκών, έχουν αναδυθεί κοινωνικά εγχειρήματα στην Ευρώπη -αλλά και στις ΗΠΑ- με στόχο την εύρεση της βέλτιστης λύσης για την προάσπιση της κατοικίας ως συλλογικό αγαθό από την εμπορευματοποίηση της. Αναδύθηκαν έτσι διάφορα κινήματα, προτάσεις και ομάδες, όπως οι συνεταιρισμοί κατοικίας ή τα κοινοτικά καταπιστεύματα γης. Μα σε επίπεδο κρατών ως λύση, μοιάζει να υιοθετούνται οι κοινωνικές κατοικίες.
Το llaverazo για τους νέους όλης της Ευρώπης
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, οι τιμές των κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 48,1% την περίοδο 2015-2023. Οι αυξήσεις ήταν ακόμη πιο απότομες στις Κάτω Χώρες της τάξεως του 83,3%, την Πορτογαλία με ολόκληρο 105,8% και την Ουγγαρία που σπάει ρεκόρ με 172,5%. Στην Ισπανία τα δύο τρίτα των νέων ηλικίας 18-34 ετών αδυνατούν να φύγουν από το σπίτι των γονιών τους και η νεολαία έχει κατακλύσει τους δρόμους, διαμαρτυρόμενη εδώ και μήνες. Σε μια κίνηση που έχει ονομαστεί llaverazo, δηλαδή το κουδούνισμα των κλειδιών, οι διαδηλωτές υψώνουν τα κλειδιά τους στον αέρα ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Παρόμοιες διαμαρτυρίες έχουν ξεσπάσει στην Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, όπου ο εξευγενισμός των πόλεων και η κερδοσκοπία στην αγορά ακινήτων έχουν οδηγήσει τον μέσο όρο ηλικίας των νέων που εγκαταλείπουν την πατρική εστία στα 30 έτη, που θα πει τέσσερα χρόνια πάνω από τον μέσο όρο της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ο μέσος όρος είναι τα 26 έτη.
Το δυσεπίλυτο ελληνικό στεγαστικό πρόβλημα
Τα ενοίκια στην Αθήνα έχουν αυξηθεί κατά 55,9% τα τελευταία εννιά χρόνια, φτάνοντας σε νέα υψηλά το 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις από μεγάλες μεσιτικές εταιρείες και ειδικούς αναλυτές. Οι χαμηλόμισθοι για διαμέρισμα ενός δωματίου πρέπει να διαθέσουν το 72,2% του μισθού τους. Η άνοδος των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb, η έλλειψη νέων κατασκευών και οι χαμηλοί μισθοί έχουν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό περιβάλλον για όσους αναζητούν προσιτή κατοικία. Τα νεαρά ζευγάρια και οι νέοι επαγγελματίες αναγκάζονται να επιστρέψουν στα πατρικά τους σπίτια, ενώ η αυξανόμενη ζήτηση για κατοικίες στην πρωτεύουσα εντείνει την κρίση. Μόλις, την τελευταία 5ετία το κόστος απόκτησης ή ενοικίασης στέγης τρέχει με πολλαπλάσιο ρυθμό από τον αντίστοιχο αύξησης των εισοδημάτων, ενώ η ζήτηση για κατοικίες αυξάνεται ταχύτερα από την προσφορά. Το 30% του πληθυσμού που δεν έχουν δική τους ιδιοκτησία και 3 στους 10 ζουν στο ενοίκιο, ενώ ψάχνουν εναγωνίως να βρουν ένα ακίνητο που να πληροί τις προϋποθέσεις του νοικοκυριού και να μην κοστίζει παραπάνω από έναν μισθό! Σημειώνεται πως η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που δεν διαθέτει προγράμματα κοινωνικής κατοικίας, ενώ δεν υπάρχει και ένας φορέας άσκησης στοχευμένων στεγαστικών παρεμβάσεων. %. Υπενθυμίζουμε πως η χώρα έμεινε πολύ πίσω μετά την κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας το 2012 και δεν υπάρχει, πλέον, τίποτα για να καλύψει το τεράστιο κενό της απόφασης αυτής.
Η Εκκλησία προσφέρει ακίνητα της για ανακούφιση του στεγαστικού προβλήματος
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος πρόσφατα επανάφερε το θέμα της κοινωνικής κατοικίας, προσφέροντας ακίνητα της Εκκλησίας για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος των νέων οικογενειών και των φοιτητών. Η Εκκλησία, διαθέτει τη μεγαλύτερη ακίνητη περιουσία στην Ελλάδα που περιλαμβάνει από ξενοδοχεία και εμπορικά καταστήματα, 200 διαμερίσματα, μέχρι νησιά και βραχονησίδες και εκτάσεις 1.300.000 στρεμμάτων με αξία να ανέρχεται πάνω από 14 δισεκατομμύρια ευρώ. Από το 2023 ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος έχει τοποθετηθεί δημοσίως, αναφέροντας ότι «η εναπομείνασα εκκλησιαστική περιουσία θα πρέπει να αξιοποιηθεί σε συνεργασία µε την ελληνική Πολιτεία, καθώς ο βασικός στόχος παραμένει η αφιέρωσή της προς όφελος του λαού µας». Ο Αρχιεπίσκος επιθυμεί να βοηθήσει ώστε να δοθεί μια ανάσα στο δυσβάσταχτο στεγαστικό πρόβλημα, προσφέροντας ένα μέρος των ακινήτων της Εκκλησίας για προσιτή στέγη. Μάλιστα, ήδη η Εκκλησία έχει καταρτίσει μία λίστα με οικόπεδα που έχει στη διάθεσή της και προτίθεται να διαθέσει στο κράτος, έτσι ώστε αυτό να χτίσει μικρές εστίες ή και διαμερίσματα για νέα ζευγάρια που έχουν οικονομικές δυσκολίες. Η πολιτεία απ την πλευρά της, δεν έχει απαντήσει ακόμα, αν και φαίνεται να έχει ως προτεραιότητα, εκτός από τα μέτρα που έχουν παρθεί για τη στεγαστική κρίση και το πρόγραμμα της κοινωνικής αντιπαροχής, που κινείται με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, να αποκτήσει η χώρα και κοινωνική κατοικία.
Ευρωπαϊκές πόλεις – πρότυπα κοινωνικής κατοικίας και προσφοράς στους κατοίκους τους
Στην Αυστρία και στην Ολλανδία το 30% του αποθέματος κατοικιών αφορά κοινωνική κατοικία. Η Βιέννη έχει το 60% του πληθυσμού της να ζει σε σπίτι που υποστηρίζει η Πολιτεία. Με τον τρόπο αυτόν αποτρέπεται η δημιουργία γκέτο, η πόλη διασφαλίζει ότι άτομα όλων των εισοδημάτων ζουν μαζί και η πόλη διακρίνεται από αρχιτεκτονική και αισθητική συνέχεια, αποφεύγοντας τη δημιουργία συνοικιών με κακή φήμη και εικόνα. Για αυτό ίσως η Βιέννη είναι από τις ωραιότερες πόλεις του κόσμου! Στη Στοκχόλμη υπάρχει η συνοικία Hammarby Sjostad, που ενώ ήταν μια εγκαταλελειμμένη και παρηκμασμένη βιομηχανική περιοχή, σήμερα έχει μεταμορφωθεί σε μια «πράσινη» συνοικία, με οικιστικές χρήσεις μεικτών εισοδημάτων, που περιλαμβάνουν και προσιτές κατοικίες. Η περιοχή αυτή στεγάζει 25.000 κατοίκους σε βιοκλιματικά σπίτια, προάγοντας την ενεργειακή αποδοτικότητα και την περιβαλλοντική προστασία, ταυτόχρονα με την κοινωνική συνοχή, κάνοντας εφικτή τη διαμονή ανθρώπων με διαφορετικό εισοδηματικό υπόβαθρο. Στο Αμβούργο το παλιό λιμάνι της πόλης έχει μετατραπεί σήμερα στη συνοικία Hafen City, που φιλοξενεί ταυτόχρονα εταιρείες, χώρους πολιτισμού και περίπου 16.000 κατοίκους, διπλασιάζοντας την προσφορά κατοικίας στο κέντρο της πόλης. Σε γενικές γραμμές οι ευρωπαϊκές χώρες κατάφεραν να απορροφήσουν σε μεγάλο βαθμό τους κραδασμούς στην κτηματαγορά, βελτιώνοντας το μερίδιο της κοινωνικής κατοικίας στο 20%-30.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να επιλύσει το στεγαστικό πρόβλημα εκατομμυρίων πολιτών της
Στις αρχές αυτού του μήνα, του Φεβρουαρίου του 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τη δημιουργία νέας ειδικής ομάδας για τη στέγαση, με στόχο να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων των Ευρωπαίων πολιτών σε οικονομικά προσιτή και βιώσιμη κατοικία. Όπως επισήμανε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στις πολιτικές κατευθύνσεις της τρέχουσας Επιτροπής, η στεγαστική κρίση αποτελεί μία από τις πλέον επείγουσες προκλήσεις για εκατομμύρια πολίτες, με ιδιαίτερη έμφαση στις οικογένειες και τους νέους. Στο πλαίσιο αυτό, η νέα ειδική ομάδα αναλαμβάνει να υποστηρίξει το έργο του Επιτρόπου Στέγασης -ενός νέου χαρτοφυλακίου που δημιουργείται για πρώτη φορά-, προκειμένου να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί ένα πανευρωπαϊκό σχέδιο προσιτής κατοικίας. Στις αρμοδιότητες της ομάδας περιλαμβάνεται η χάραξη αποτελεσματικών ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αιτίων της στεγαστικής κρίσης. Παράλληλα, θα δοθεί έμφαση στην κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της οικονομικά προσιτής και βιώσιμης στέγασης, ενώ θα εξεταστούν και άλλες κρίσιμες πτυχές του ζητήματος, όπως η καταπολέμηση της έλλειψης στέγης.
Η Ελλάδα, απ την άλλη, καλείται να χτίσει από το μηδέν τον θεσμό της κοινωνικής κατοικίας, με παρεμβάσεις όπως η κοινωνική αντιπαροχή, τα επιδοτούμενα στεγαστικά δάνεια και τα άνοιγμα χιλιάδων κλειστών διαμερισμάτων με πριμοδότηση των εργασιών ανακαίνισής τους.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
