«… Θα ‘λέγε κανείς πως το αδιέξοδο της χώρας ήταν στις ψυχές των κατοίκων της ή πως η ψυχή όλων των κατοίκων της δεν ήταν παρά το δικό της αδιέξοδο…» ακούγεται στο θεατρικό κείμενο «Πεθαίνω σαν χώρα» του Δημήτρη Δημητριάδη. Το έργο που έχει γίνει πεδίο αναφοράς, μας κάνει μάρτυρες μιας χώρας που βρίσκεται σε ένα τέλος καιρού, σε μια κρίσιμη ιστορική στιγμή, όπου καμιά γυναίκα δεν φέρνει πια παιδί στον κόσμο. Και αν και γραμμένο στα 1997, σήμερα στην άκρη της πρώτης ανάσας του 2025, βάζει ένα -ανάμεσα στα άλλα- θέμα δημογραφικό που αντιμετωπίζει όλος ο πλανήτης.
Είτε, το αποκαλέσουμε με την παγκόσμια ορολογία ως shifting demographics, είτε ως μεγάλη αλλαγή στα δημογραφικά, η μπλουζ αλήθεια για την ανθρωπότητα παραμένει. Οι χώρες γερνάνε! Η χώρα η δική μας βαδίζει αργά και σαν με ρευματικούς πόνους να της δαγκώνουν τις αρθρώσεις, στην τρίτη ηλικία της με τεράστιες αλλαγές να συμβαίνουν παντού γύρω μας. Το 2024, έφτασαν σε ιστορικό χαμηλό οι γεννήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την τάση μείωσης των γεννήσεων να παρατηρείται πιο έντονα σε Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πολωνία, Φινλανδία και τις χώρες της Βαλτικής, όπου οι γεννήσεις έχουν μειωθεί κατά τουλάχιστον 25% την τελευταία δεκαετία. Όσον αφορά στην Ελλάδα, το 2050, θα είναι και επίσημαη πιο γερασμένη χώρα της ΕΕ. Στην Ιαπωνία ο αριθμός των ηλικιωμένων σπάει ρεκόρ, με την χώρα να κατατάσσεται στην κορυφή της λίστας 200 χωρών και περιοχών ως προς τη γήρανση του πληθυσμού. Όλο αυτό σημαίνει πως οι εργαζόμενοι θα είναι όλο και πιο μεγάλης ηλικίας, οι ασφαλιστικές εισφορές θα μειωθούν, το επίπεδο νοσηλείας και γηριατρικής φροντίδα θα πέσει ακόμα πιο χαμηλά.
Ο υψηλός ρυθμός με τον οποίο οι τεχνολογικές δεξιότητες γίνονται ξεπερασμένες καθιστά δυσκολότερη την εύρεση εργασίας για τους ηλικιωμένους. Έτσι, η δημογραφική γήρανση απαιτεί μεγαλύτερη απασχόληση και καλύτερες συνθήκες εργασίας για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας. Τα δημογραφικά δεδομένα δείχνουν ότι πολλά άτομα άνω των 60 θα πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται για πολλά ακόμη χρόνια, άρα θα πρέπει να καταπολεμήσουν τα στερεότυπα και τις διακρίσεις για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα.
Επιστήμονες, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, οικονομολογοι και γενικά σοφοί επί του δημογραφικού πιστεύουν ότι η μακροχρόνια τάση των Δυτικών χωρών να αποκτούν όλο και λιγότερα μωρά μπορεί να έχει επιδεινωθεί από τις ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή, την πανδημία και το χειρότερο κύμα πληθωρισμού, εδώ και μια γενιά. Οι αντιληπτές αβεβαιότητες, όπως η εργασιακή ανασφάλεια, η αύξηση του κόστους ζωής και των τιμών των κατοικιών και οι πολλαπλές παγκόσμιες κρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας Covid-19, των γεωπολιτικών εντάσεων και της κλιματικής αλλαγής επηρεάζουν αρνητικά τις αποφάσεις για αναπαραγωγή. Οι νέοι δυσκολεύονται, περισσότερο από πριν, να εδραιωθούν στην αγορά εργασίας, στην αγορά κατοικίας και ίσως και στο να κάνουν εκτός ψηφιακού κόσμου, γνωριμίες, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για οικογενειακή ζωή. Ο Γκουιλέμ Αντέμα, ανώτερος οικονομολόγος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης σε δημόσια τοποθέτηση του στον ΟΗΕ, απευθύνθηκε στις κυβερνήσεις των χωρών, τονίζοντας πως θα πρέπει να προετοιμαστούν για ένα μέλλον χαμηλής γονιμότητας και να εξετάσουν μέτρα για την ενίσχυση της μετανάστευσης, της παραγωγικότητας και των επιπέδων συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, ιδίως μεταξύ των γυναικών. Το TESTA, ένα ασφαλές δίκτυο για διασυνοριακές ανταλλαγές ευαίσθητων πληροφοριών μεταξύ δημόσιων φορέων στα κράτη μέλη της ΕΕ, προέτρεψε τις κυβερνήσεις να στηρίξουν τους νέους, ζητώντας μια «προσέγγιση όπου οι νέοι άνδρες και γυναίκες βοηθιούνται σε διάφορους τομείς της ζωής: στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας, στην ψυχική υγεία και στην πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση».
Μα είσοδος στο ηλικιακό προσκήνιο και στην εμπορική δυναμική της Gen Z προκαλεί αλλεπάλληλες σεισμικές δονήσεις αλλαγών στο λιανικό εμπόριο. Οι πιτσιρικάδες της Gen Z και νεαροί Millennials, θα αντιπροσωπεύουν το 39% του συνόλου των δαπανών λιανικής έως το 2030. Μιλάμε όμως, για την εντελώς ψηφιακή γενιά, που δεν ξέρει αν υπάρχει ζωή, αλλιώς και που βγήκε πρωταγωνίστρια στο προσκήνιο. Ζώντας μέσα απ τις οθόνες, αυτοί οι πιτσιρικάδες θα συνεχίσουν και θα γιγαντώσουν κι άλλο το ψωνίζουν πρώτα μέσα απ τα κινητά, έχοντας πρόσβαση σε όλα τα κανάλια πωλήσεων, παντού στον πλανήτη. Η υψηλή ψηφιακή τους γνώση και εξοικείωση, δεν αφήνει περιθώρια στις εμπορικές λιανικές επιχειρήσεις απ το να προσαρμοστούν σε αυτούς ώστε να αλληλοεπιδρούν μαζί τους. Η άνοδος των κινητών τηλέφωνων στη διαδικασία αγοράς, έχει σε μεγάλη εξέλιξη όλη την διαδικασία περιήγησης, έρευνα και αγορά. Έχει επίσης οδηγήσει στην ανάπτυξη του εμπορίου μέσω social media, όπου οι αγορές πραγματοποιούνται μέσα από τις δημοφιλέστερες στις ηλικίες του πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, η Έκθεσή της Shopify για το 2024, Holiday Retail, απέδειξε πως το 55% των αγοραστών Gen Z αγοράζουν μέσω Instagram και το 51% μέσω του TikTok. Μόλις το 20% αυτής της γενιάς πραγματοποιεί αγορές μέσω Facebook, σε σχέση με το 26% του προηγούμενο έτους, αφού άλλωστε αποτελεί αγαπημένο κοινωνικό πεδίο των μεγαλύτερων ηλικιών. Οι εμπορικές εταιρείες λιανικής, λοιπόν, επικεντρώνονται στην στόχευση στις πλατφόρμες στις οποίες αρέσει να συχνάζει η Gen Z, με διαφημίσεις μελετημένου περιεχομένου και δυνατότητα, γρήγορης και εύκολης αγοράς. Έκπληξη όμως, αποτέλεσε η έρευνα του Shopify που κατέγραψε το 47% της Gen Z, να θέλει να επισκέπτεται καταστήματα, να ανακαλύπτει τα είδη, να βλέπει από κοντά τα προϊόντα και να αλληλοεπιδρά και με άλλους αγοραστές.
Με αυτές τις προοπτικές μπροστά μας και με την βεβαιότητα πια, πως μάλλον θα δουλεύουμε για πάντα, κλείνουμε με ένα απόσπασμα και πάλι του απ το «Πεθαίνω σαν χώρα», ως αισιόδοξη έκφραση -ελπίζουμε: «…Βρισκόμαστε στην κίνηση ενός μηχανισμού ο οποίος δεν θα σταματήσει παρά μόνο όταν θα έχει ολοκληρώσει την τροχιά του. Μέσα σε όλο αυτό υπάρχει και πολλή ζωή γύρω μου. Και θα νικήσει στο τέλος…»… Μακάρι!
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
