Η έλλειψη κατοικιών στην ελληνική αγορά αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα με σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Αν και τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε αύξηση στην οικοδομική δραστηριότητα, το συνολικό απόθεμα παραμένει ανεπαρκές για να καλύψει τη ζήτηση.
Το φαινόμενο αυτό έχει τις ρίζες του σε ποικίλους παράγοντες, όπως η μειωμένη οικοδομική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της κρίσης, η συσσώρευση ακινήτων στις τράπεζες, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb, και η αλλαγή στον τρόπο ζωής που απαιτεί περισσότερες κατοικίες.
Η οικοδομική κρίση και οι χαμένες δεκαετίες
Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που ξέσπασε το 2009, η οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα κατέρρευσε. Οι άδειες οικοδομής μειώθηκαν δραματικά, με αποτέλεσμα να υπάρξει σημαντική έλλειψη νέων κατοικιών. Τα χρόνια εκείνα, η ανέγερση νέων σπιτιών ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, δημιουργώντας ένα κενό που εξακολουθεί να επηρεάζει την αγορά μέχρι και σήμερα.
Ακόμη και με την ανάκαμψη των τελευταίων ετών, ο αριθμός των νέων κατοικιών παραμένει πολύ χαμηλότερος σε σύγκριση με την περίοδο πριν από την κρίση. Το 2023, για παράδειγμα, εκδόθηκαν άδειες για 35.596 νέες κατοικίες πανελλαδικά, έναντι 103.865 το 2007, κατά την ακμή της κτηματαγοράς.
Η κρίση αυτή άφησε πίσω της έναν ελλιπή αριθμό σύγχρονων κατοικιών, ενώ η ζήτηση για νέα σπίτια παραμένει υψηλή. Ειδικότερα, η ζήτηση επικεντρώνεται σε κατοικίες ηλικίας 5-15 ετών, οι οποίες σχεδόν απουσιάζουν από την αγορά λόγω της μειωμένης οικοδομικής δραστηριότητας κατά τα δύσκολα χρόνια.
Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής
Η αλλαγή στις κοινωνικές και οικογενειακές δομές έχει επίσης αυξήσει τη ζήτηση για κατοικίες. Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου πολλές οικογένειες ζούσαν μαζί κάτω από την ίδια στέγη, σήμερα οι τάσεις δείχνουν αύξηση των μονογονεϊκών νοικοκυριών, καθώς και των ατόμων που ζουν μόνα τους. Αυτός ο μετασχηματισμός δημιουργεί ανάγκη για περισσότερα, μικρότερα σπίτια, την ώρα που η προσφορά δεν επαρκεί για να καλύψει αυτή την αλλαγή.
Το πρόβλημα της εκμετάλλευσης ακινήτων
Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στην έλλειψη κατοικιών είναι η περιορισμένη διάθεση ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση. Πολλοί ιδιοκτήτες προτιμούν να εκμεταλλεύονται τα ακίνητά τους μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων, όπως το Airbnb, καθώς αυτός ο τρόπος προσφέρει υψηλότερες αποδόσεις σε σχέση με την παραδοσιακή ενοικίαση. Εν τω μεταξύ, οι φόβοι για απλήρωτα ενοίκια και η έλλειψη νομικής προστασίας αποτρέπουν άλλους ιδιοκτήτες από το να διαθέσουν τα ακίνητά τους στην αγορά.
Επιπλέον, σημαντικός αριθμός κατοικιών βρίσκεται στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, ως αποτέλεσμα κατασχέσεων και κόκκινων δανείων. Οι τράπεζες κρατούν αυτά τα ακίνητα είτε λόγω νομικών εκκρεμοτήτων είτε επειδή περιμένουν ευνοϊκότερες συνθήκες για να τα πουλήσουν. Υπολογίζεται ότι οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν ακίνητα αξίας άνω των 8 δισ. ευρώ, τα οποία παραμένουν ανενεργά, στερώντας την αγορά από πολύτιμες επιλογές.
Οικονομικές προκλήσεις και στεγαστική ανισορροπία
Η μειωμένη οικοδομική δραστηριότητα συνδυάζεται με την περιορισμένη οικονομική δυνατότητα των νοικοκυριών να αποκτήσουν νέα κατοικία. Πολλοί Έλληνες, ειδικά οι νεότερες ηλικίες, δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα κεφάλαια για την αγορά σπιτιού, ενώ οι τιμές τόσο στις πωλήσεις όσο και στις ενοικιάσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά. Στα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου συγκεντρώνεται μεγάλο μέρος της ζήτησης, το πρόβλημα είναι ακόμη πιο έντονο.
Επιπτώσεις της έλλειψης κατοικιών
Η ανεπάρκεια προσφοράς κατοικιών οδηγεί σε μια σειρά από προβλήματα που επηρεάζουν την κοινωνία και την οικονομία. Οι τιμές των ενοικίων έχουν εκτοξευθεί, δυσχεραίνοντας την πρόσβαση σε προσιτή στέγη για πολλούς πολίτες. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει ιδιαίτερα τους νέους, οι οποίοι δυσκολεύονται να ανεξαρτητοποιηθούν, αλλά και τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, που βρίσκονται αντιμέτωπες με στεγαστική επισφάλεια.
Η υψηλή ζήτηση και η περιορισμένη προσφορά κατοικιών έχουν οδηγήσει και σε άλλες στρεβλώσεις, όπως οι «άτυποι πλειστηριασμοί» για την ενοικίαση κατοικιών, όπου οι ενδιαφερόμενοι προτείνουν υψηλότερα ενοίκια για να εξασφαλίσουν ένα διαμέρισμα.
Την ίδια στιγμή, οι επενδυτές επικεντρώνονται στην κατασκευή πολυτελών κατοικιών και μικρότερων διαμερισμάτων, τα οποία δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της πλειονότητας των νοικοκυριών.
Η τεράστια πρόκληση της απουσίας κατοικιών
Η έλλειψη κατοικιών στην ελληνική αγορά αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την κοινωνία και την οικονομία της χώρας. Οι αιτίες της είναι βαθιές και πολύπλευρες, από την οικοδομική κρίση και τη συγκέντρωση ακινήτων στις τράπεζες, μέχρι τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και τη στροφή στις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Το στεγαστικό πρόβλημα απαιτεί συντονισμένη δράση
Η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί συντονισμένη δράση και τολμηρές πρωτοβουλίες που θα ενισχύσουν την προσφορά κατοικιών και θα εξασφαλίσουν προσιτή στέγη για όλους.
Η στέγαση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά θεμελιώδες δικαίωμα, και η αντιμετώπιση του προβλήματος αποτελεί προτεραιότητα για τη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της βιώσιμης ανάπτυξης.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
