Ο Οδυσσέας και ο Τηλέμαχος οργανώνουν να ξεκάνουν τους μνηστήρες, «στης ιερής ελιάς τη ρίζα οι δυο τους» στην Οδύσσεια. Και αργότερα ο Όμηρος βάζει ο πολυμήχανο Έλληνα να θυμίζει στη γυναίκα του, γύρω από μια μακρόφυλλη ελιά έφτιαξε σπίτι και αφού «κλάδεψε με επιδέξια τέχνη τον κορμό απ’ τη ρίζα του» και τον πέλεκυσε «με το σκεπάρνι και τον στάθμισε για να ισώσει» έφτιαξε από το δέντρο το συζυγικό κρεββάτι τους. «Ελάαι ερόεσσαι» γράφει και πριν από 2700 χρόνια ο ποιητής Αλκαίος που πίστευε στον Άρη, δηλαδή στον πόλεμο, στον Βάκχο, δηλαδή στο κρασί και στην Αφροδίτη, δηλαδή στον έρωτα και στην ελιές τις ερωτικές που ρέουν το λαδάκι.
Από τότε και νυν και αεί, οι Έλληνες δεμένοι με την ελιά και το λάδι, γράφουν ποίηση, πεζά, αλλά κυρίως ζουν με την ιερότητα του δέντρου, του καρπού και της ουσίας του. Ως και στο νεοφώτιστο μωρό, λαδάκι κάνει το σημείο του σταυρού στο απαλό του δέρμα. Και μοιάζει η ελιά είναι η ρίζα μας και λάδι να κυλάει ακόμα και στις φλέβες μας. Απέραντοι ελαιώνες και γη όλο ελιές και καυτό ήλιο. Κάποτε φώτιζε, μετα έγινε προσευχή στο καντήλι, έφτιαξε σαπούνια, κάνει ξεμάτιασμα -ακόμα σε κάποιες περιπτώσεις-, έμεινε σε συνταγές θεραπειών και πάνω απ όλα ενώνει γεύσεις στην κατσαρόλα και νοστιμίζει όλα εκείνα που θα έμεναν στεγνά χωρίς την ύπαρξη του λαδιού. «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις» είπε ο Οδυσσέας Ελύτης, κάποτε και κλείνει την έννοια της χώρας όσο χιλιάδες αναλύσεις, μελέτες και στατιστικές. Μα στο παράξενο, ψηφιακό, παγκοσμιότητας καιρό που ζούμε, το ιερό λαδάκι μας, φτάνει πανάκριβο σε εμάς από τα ράφια των σούπερ μαρκετ, αλλά κάνει τους ελαιοπαραγωγούς, να στενάζουν, καθώς η τιμή του για αυτούς, έχει φτάσει στο κρίσιμο όριο των 5 ευρώ το κιλό και κινδυνεύει να πάει ακόμα πιο κάτω.
Από την Κρήτη μέχρι τη Χαλκιδική, βέβαια τη Καλαμάτα, το Μεσολόγγι και από την Κέρκυρα έως τη Λέσβο, το ελαιόλαδο είναι ο κοινός παρονομαστής μας, όλων μας, που έχουμε μάθει να ζούμε, να γευόμαστε και να δημιουργούμε μέσα από τη δύναμη του χρυσοπράσινο λαδιού. Υπολογίζεται ότι 700.000 ελληνικές οικογένειες είναι ελαιοπαραγωγικές και ο αριθμός αυτός μοιάζει να έχει ανοδική πορεία γιατί κάθε χρόνο νέα στίγματα προστίθενται στον χάρτη. Νεαρά δέντρα φύονται για να δροσίσουν τη γη σε άνυδρους τόπους όπως η Μύκονος, αλλά και ηφαιστειακούς όπως η Λήμνος. Σχεδόν 150.000.000 ελαιόδεντρα έχουν καταμετρηθεί, χωρίς τις αγριελιές που φύονται όπου κοιτάξουν τα μάτια μας. Με γνώση, παράδοση χιλιετιών, παραγωγή μοναδική σε παρθένο ελαιόλαδο έχουμε να το καυχιόμαστε πως παράγουμε το καλύτερο του κόσμου. Μα, το αγαπημένο λάδι των Ελλήνων, ένα απολύτως απαραίτητο συστατικό του καθημερινού διαιτολογίου, για χιλιετίες θα έλεγε κανείς, μοιραία κατατάχθηκε στην κατηγορία των ειδών πολυτελείας και έγινε σχεδόν απλησίαστο, αν και πια, αρχίζει να γίνεται εμφανής μια τάση αποκλιμάκωσης των τιμών. Έτσι, η τιμή του ελαιόλαδου για τον Νοέμβριο, σύμφωνα και με την ΕΛΣΤΑΤ, ήταν αυξημένη 6,4% σε ετήσια βάση, από 18,1% τον περασμένο Οκτώβριο.
Όταν την περίοδο του 2022-2023, η Ελλάδα βρέθηκε, από κάποια εύνοια της φύσης, σε καλύτερη μοίρα συγκριτικά με την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία, όπου η παραγωγή λαδιού ισοπεδώθηκε από την ξηρασία, θα μπορούσε, λένε οι ειδικοί, να αναπτύξει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη παγκόσμια ζήτηση του ελαιόλαδου. Ήταν η Τουρκία, όμως, που το ίδιο διάστημα διέβλεψε εγκαίρως την ευκαιρία και μπήκε επιθετικά στην αγορά. Ο Ναγκίμπ Ερντογάν έδωσε προσωπικά, εντολή να αρθεί το εμπάργκο για την εξαγωγή χύμα ελαιόλαδου. Πλέον επιτρέπονται οι εξαγωγές απ την Τουρκία, που έδωσαν τη δυνατότητα σε περίπου σε 300.000 τόνους να μπουν στην αγορά παντού στον κόσμο. Το αποτέλεσμα; Η Τουρκία κατέκτησε τη δεύτερη θέση μεταξύ των μεγαλύτερων ελαιοπαραγωγών κρατών στον κόσμο!
Και έτσι τους τελευταίους 12 μήνες η τιμή του λαδιού για τους παραγωγούς στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 39%-45%. Το Μπάρι στην Ιταλία, τα Χανιά στην Ελλάδα και η Χαέν στην Ισπανία είναι οι πιο αντιπροσωπευτικές αγορές ελαιόλαδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ καλύπτουν περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας παραγωγής. Οι τιμές σε αυτές τις τρεις χώρες, ιδίως στην Ισπανία, έχουν αντίκτυπο στις άλλες χώρες παραγωγής και κυρίως στα ελαιόλαδα που προτίθενται να εξάγουν. Το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιόλαδου για το διάστημα 25/11 έως 1/12, στην Ισπανία έδωσε το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο στα 530 ευρώ ανά 100 κιλά με μείωση 28,9% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου καλλιεργητικού έτους. Οι τιμές του ραφιναρισμένου ελαιόλαδου διαμορφώθηκαν στα 474 ευρώ ανά 100 κιλά, μειωμένες κατά 33,7% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου καλλιεργητικού έτους. Στο Μπάρι της Ιταλίας, το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο διατήρησε πολύ υψηλότερη τιμή, στα 915 ευρώ ανά 100 κιλά σημειώνοντας άνοδο +1,7% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου καλλιεργητικού έτους. Και στα Χανιά το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο διαμορφώθηκε στα 495 ευρώ ανά 100 κιλά σημειώνοντας πτώση -28,3% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου καλλιεργητικού έτους.
Από τα 9,5 ευρώ για τον παραγωγό η τιμή του λαδιού κατακρημνίστηκε στα 5 ευρώ, πράγμα που θα μειώσει στις τιμές και στα ράφι των super market κάποια στιγμή στο άμεσο -ελπίζουμε- μέλλον. Μειώθηκε και η κατανάλωση, η οποία πριν ένα χρόνο είχε φτάσει σχεδόν 40%, άρα υπάρχει υπερπροσφορά πρώτης ύλης και οι ανάγκες της αγοράς είναι μικρότερες. Φέτος σημειώθηκε, ακόμα, η διπλάσια παραγωγή από ό,τι πέρσι, που ήταν περιορισμένη σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Η τιμή αυτή είναι ιδιαιτέρα χαμηλή για τον παραγωγό και αν πέσει κι άλλος θα είναι ολέθριο. Όσο η τιμή είναι πάνω από τα πέντε ευρώ καλύπτεται το κόστος παραγωγής και βγάζουν οι παραγωγοί και ένα κέρδος. Η καλύτερη, όπως εκτιμούν, θα ήταν στα έξι ευρώ. Οι παραγωγοί προσδοκούν άνοδο της τιμής από την πλευρά των εμπόρων – τυποποιητών και περιμένουν να ολοκληρωθεί η συγκομιδή, η οποία θα τελειώσει αρχές Ιανουαρίου, για να δουν πώς θα διαμορφωθεί η κατάσταση.
Εν τω μεταξύ, εμείς συνεχίζουμε να μαγειρεύομε με διάφορα φυτικά έλαια, που έως και το λάδι καρύδας, που το είχαμε μόνο ως αντηλιακό, το μάθαμε και στην μαγειρική και εξαπολυθούμε τους πειραματισμούς με λαδάκι του Θεού -ήτοι ελαιόλαδο- και σπορέλαιο σε ποσοστά τυχαία κυρίως. Και βλέπουμε. Και θυμόμαστε τους στίχους «το λάδι έφεγγε μέσα μας, βαθιά, την καλοσύνη» αλλά «κι η ελιά γλυκιά στα στόματα, καθώς το φως στα μάτια» του Άγγελου Σικελιανού από το ποίημα του «Δείπνος».
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
