Η Λήθη, η Λησμονιά δηλαδή για πάντα, ήταν αδελφή του Θανάτου και του Ύπνου! Μοιάζανε τα αδέλφια και μπλέκονταν το ένα στη δουλειά του άλλου. Λήθη ονομαζόταν και εκείνος ο ποταμός στον Άδη που όταν κάποιος νεκρός έπινε νερό απ’ αυτόν δεν θυμόταν τις προηγούμενες ζωές του, ούτε τις πίκρες τους και τις χαρές τους.
Το να ξεχνάει ο νεκρός, θα είναι -λέμε τώρα! – μάλλον ανακούφιση! Μα οι ζωντανοί, ούτε μπορούν και ίσως πονάει πιο πολύ να ξεχνάνε το άρωμα, ή την αφή, η την απόχρωση των ματιών, εκείνων των αγαπημένων που έχασαν και οι ίδιοι βυθίστηκαν στο πένθος. «Η ζωή και ο θάνατος είναι ένα και ο άνθρωπος δεν μπορεί να χαρεί ή να αγκαλιάσει το ένα από τα δύο, όταν το άλλο απουσιάζει» γράφει ο Χένρι Μίλερ, μα στο καιρό μας κι αυτό δείχνει να μην ισχύει.
Επικοινωνώντας και μετά το θάνατο ή σαν επεισόδιο Black Mirror
Αμέτρητα δημοσιεύματα σε όλο τον κόσμο, επιστήμονες που ερευνούν, πλήθος εταιριών τεχνολογίας που επενδύουν στα chatbot grieftech, ή άλλες που δημιουργούν τεράστια αρχεία ανθρώπινης εμπειρίας για να παρέχουν άνεση και σύνδεση μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Και όλο ακούμε για «ghostbots» ή chatbot AI, τα ονομαζόμενα Replika, που ανακουφίζουν τη μοναξιά με το να γίνονται οι καλύτεροι φίλοι με φωνές, φράσεις και γέλια, που μπορεί να θυμίζουν εκείνους που χάσαμε για πάντα. Η διασταύρωση των μηχανών και της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης εξελίσσεται. Ακόμη και οι τεχνολογικοί γίγαντες βρίσκουν τρόπους για να κερδίσουν χρήματα από τη θλίψη με την Amazon να ανακοινώνει ότι η εικονική βοηθός της, η Alexa, μπορεί σύντομα να μιλά με τη φωνή ενός αγαπημένου προσώπου που έχει πεθάνει – το μόνο που απαιτείται είναι μια σύντομη ηχογράφηση από το άτομο! Πριν λίγα χρόνια στο περιβόητο Black Mirror είδαμε πάνω από δυο επεισόδια για αυτό το θέμα. Πιο πολύ θυμόμαστε το Be Right Back, με θλιμμένη χήρα να καταφεύγει στην τεχνητή νοημοσύνη για να έχει τον σύζυγο της κοντά της μεγαλώνοντας το μωρό τους και σε λίγο διάστημα δεν τον αντέχει σε αυτήν την ψηφιακή ρομποτική εκδοχή. «Η σημερινή επιστημονική φαντασία είναι η αυριανή επιστημονική αλήθεια» έγραφε ο Ισαάκ Ασίμωφ κάπου στην δεκαετία του 1970 και να που, το Black Mirror, είναι για μας, η αλήθεια, είναι ναι, σημερινή, είναι τώρα και είναι αυτή τη στιγμή…
Ο Δρ. Χουσέιν Ραχνάμα, καθηγητής στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Τορόντο και ερευνητικός συνεργάτης του Media Lab του MIT, έχει δημιουργήσει μια πλατφόρμα με την ονομασία Augmented Eternity. Η Επαυξημένη Αιωνιότητα, λοιπόν, επιτρέπει σε κάποιον να δημιουργήσει μια ψηφιακή περσόνα από τις φωτογραφίες, τα κείμενα, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις δημόσιες δηλώσεις και τις καταχωρήσεις σε ιστολογία ενός νεκρού. Η περσόνα αυτή θα μπορεί να αλληλοεπιδρά με συγγενείς και φίλους, μπορεί να λειτουργήσει, σύμφωνα με τον δημιουργό της, στους νεότερους και ειδικά για εκείνους που δημοσιεύουν σχεδόν ό,τι κάνουν στο διαδίκτυο, αλλά όχι και τόσο για τους μεγαλύτερους. Λαμβάνει εκατοντάδες μηνύματα από ανθρώπους, των οποίων κοντινά τους πρόσωπα είναι ετοιμοθάνατα, και ζητούν να κρατήσουν την αίσθηση, την εικόνα, την μνήμη του ζωντανά και ψηφιακά. Αρκετοί είναι οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και της μετά θάνατον αλληλεπίδρασης, όπως ο Τζέιμς Βλάχος της HereAfter AI και η Γιουτζίνια Κουγιούμπα, η οποία συνίδρυσε τις νεοφυείς επιχειρήσεις AI Luka και Replika.
Η εφαρμογή HereAfter παίρνει από τους χρήστες της μια συνέντευξη πριν πεθάνουν, καταγράφοντας τις ιστορίες και τις αναμνήσεις που ανακαλούν. Μετά τον θάνατό τους, τα μέλη της οικογένειας μπορούν να κάνουν ερωτήσεις και η εφαρμογή απαντά με τη φωνή του αποθανόντος, χρησιμοποιώντας τις συσσωρευμένες πληροφορίες της συνέντευξης, σχεδόν σαν να συμμετέχει σε μια συζήτηση. Ο Βλάχος διευθύνων σύμβουλος της HereAfter, δήλωσε ότι παρακινήθηκε να ξεκινήσει την εταιρεία αφού δημιούργησε ένα chatbot – ή Dadbot, όπως το αποκαλεί – από περίπου δώδεκα ωριαίες ηχογραφήσεις που έκανε με τον πατέρα του, αφού ο μπαμπάς του διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα σε τελικό στάδιο το 2016. Για παρόμοιο λόγο και η Κουγιούμπα δημιούργησε ένα chatbot του αγαπημένου της φίλου και συγκάτοικου. Σε ένα τους ταξίδι φίλος, είχε σκοτωθεί κι αυτή σκέφτηκε να αξιοποιήσει τα 10.000 μηνύματα που είχαν ανταλλάξει μεταξύ τους, καθώς και κείμενα που είχε στείλει σε άλλους. Αφού έκανε δημόσια διαθέσιμη την εφαρμογή της, της ζητήθηκε να φτιάξει ανάλογα chatbots για άλλα πρόσωπα.
Μια από τις πολλές εταιρείες της αυξανόμενης παγκόσμιας βιομηχανίας «τεχνολογίας θλίψης» είναι η You, Only Virtual, με έδρα την Καλιφόρνια, του Τζάστιν Χάρρισον. Δουλεύει με το Α.Ι. για να αναδημιουργήσουν την άυλη ουσία ενός όχι πια ζωντανού όντος, που το έκανε διαφορετικό από τα άλλα. Την «ψυχή» του, θα μπορούσαμε να πούμε, αν δεν φοβόμασταν τόσο πολύ την λέξη, την φορτωμένη με πάρα πολλές έννοιες και βαρύτητα σε όλες τις εποχές, τις κοινωνίες, τις θρησκείες, τις φιλοσοφίες των ανθρώπων. Τέλος πάντων ο Τζάστιν Χάρρισον προσπαθεί να ανασυνθέσει την ζωντανή εντύπωση νεκρών αγαπημένων προσώπων μέσω του ψηφιακού τους αποτυπώματος. Όλα ξεκίνησαν όταν ο ίδιος επιβίωσε από ένα αιματοβαμμένο, άγριο ατύχημα με μοτοσικλέτα και την ίδια στιγμή, η μητέρα του διαγνώστηκε με καρκίνο σταδίου 4. Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν ήξεραν αν ο Χάρισον θα τα καταφέρει να ζήσει. Τραυματισμένος πολύ άσχημα και μετά το χειρουργείο, απαντούσε στην ίδια ερώτηση που του έκαναν γιατροί και ο πατέρας, λέγοντας ακατανόητα και ασύνδετα πράγματα. Του έκαναν την ίδια ερώτηση ξανά και ξανά και παρόλο που δεν μπορούσε να απαντήσει με νόημα, άρχισε να εκνευρίζεται πολύ για την επανάληψη του ίδιου πράγματος. Τότε κατάλαβαν πως ήταν καλά και θα ανάρρωνε. Αντέδρασε με τον τρόπο, που ήταν χαρακτηριστικά δικός του. Από την άλλη, σε όλη τη διάρκεια της οδυνηρής ασθένειας της μητέρας του, αυτό που τον ένοιαζε ήταν το πώς θα του μιλούσε και αν θα ήταν ο εαυτός της. «Υπάρχουν χιλιάδες εκδοχές μας και όλα εξαρτώνται από εκείνον με τον οποίον μιλάμε κάθε φορά. Και ο καθένας βιώνει μια ελαφρώς διαφορετική εκδοχή του εαυτού μας» συνοψίζει. Κάπως έτσι δημιούργησε το You, Only Virtual (YOV), την startup Harrison’s AI, και το grieftech όπου οι άνθρωποι δεν χρειάζεται ποτέ να αποχαιρετήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα! «Ηθελα κυρίως να μείνω συνδεδεμένος με μητέρα μου» λέει «και νομίζω πως τελικά αυτού του είδους η τεχνολογία θα επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον θάνατο».
«Η γελοιότητα του να προσπαθούμε να σταματήσουμε το θάνατο αγαπημένου, αλλά μόλις τελικά πεθαίνει, αδρανούμε και απλά πρέπει να το συνηθίσουμε»
Το YOV είναι μια πλατφόρμα όπου κάποιος μπορεί να δημιουργήσει ένα «Versona», δηλαδή μια ψηφιακή περσόνα, αναπαράσταση της προσωπικότητας κάποιου χρησιμοποιώντας σύνολα δεδομένων επικοινωνίας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μηνύματα κειμένου, τηλεφωνικές κλήσεις, εικονικές συσκέψεις – οποιαδήποτε φωνητικά δεδομένα ή δεδομένα κειμένου που στη συνέχεια μεταφορτώνονται και αναλύονται. «Αυτό που ψάχνουμε είναι μοτίβα και ένα από τα πράγματα που έχω μάθει σε αυτή τη διαδικασία είναι ότι οι άνθρωποι είναι απίστευτα προβλέψιμοι», εξηγεί ο Χάρρισον. Το αποτέλεσμα είναι μια συγκινητική προσωπική εμπειρία, που ο Χάρρισον πιστεύει ότι θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι θρηνούν. «Βλέπω τη θλίψη και τον ίδιο τον θάνατο ως ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί», λέει ο Τζάστιν Χάρρισον.
Ξοδεύουμε δισεκατομμύρια δολάρια προσπαθώντας να παρακάμψουμε οτιδήποτε σκοτώνει
Είναι απολύτως γελοίο για μένα ότι μέχρι να πεθάνει κάποιος, προσπαθούμε να το σταματήσουμε, αλλά μόλις τελικά πεθαίνει, αδρανούμε λέγοντας πως αυτή είναι η φύση και απλά πρέπει να το συνηθίσουμε».Μετά από χρόνια βασικών και μεταπτυχιακών σπουδών ψυχολογίας, η κατανόηση της θλίψης από τον Χάρισον συνδέεται με το πώς οι άνθρωποι μιλούν για τη συνέχεια και πως η διέξοδος της διάδρασης και της σύνδεσης με τον πεθαμένο αγαπημένο μας πρόσωπο, θα ανακουφίσει λίγο από την τραγωδία της απώλειας.
Όχι μόνο συνομιλίες αλλά και βίντεο
Η StoryFile, με έδρα το Λος Άντζελες, προχωρά την τεχνητή νοημοσύνη συνομιλίας ένα βήμα πιο πέρα χρησιμοποιώντας και βίντεο. Η ιδέα για το StoryFile ξεκίνησε το 2010 όταν οι συνιδρυτές του, η Χέδερ Μέιο και Στέφεν Σμιθ, δημιουργούσαν μια έκθεση με επιζώντες του Ολοκαυτώματος μαζί με το Shoah Center του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια. Η Χέδερ Μέιο Σμιθ συνειδητοποίησε ότι οι φορτισμένες συγκινησιακά στιγμές και η ποιότητα της επικοινωνίας, που είχε η ίδια με τη Ρόζα Σίντλερ, που πέθανε μετά από λίγο καιρό, θα ήταν κάτι που δεν θα μπορούσαν να βιώσουν και να κρατήσουν κομμάτι τους για πάντα, τα εγγόνια της. Επτά χρόνια αργότερα, λοιπόν, φτιάχτηκε το StoryFile, η πλατφόρμα που μετατρέπει το βίντεο σε αμφίδρομες συνομιλίες, και το Conversa AI, τη μηχανή συνομιλίας σε βίντεο. «Έχουμε αξιοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη για να κάνουμε την εμπειρία, όσο το δυνατόν όμοια με τη συνομιλία με το ίδιο το άτομο», λέει ο Στέφεν, ο πρόεδρος του StoryFile. «Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, τώρα είναι η επιφυλακτικότητα του κοινού για την τεχνητή νοημοσύνη λόγω ιστοριών σχετικά με παραισθήσεις που φέρει, την επικινδυνότητα της για ένα μέλλον απόλυτης εξάρτησης από αυτήν και όλες τις αντιδράσεις που δεν σταματούν να εκφράζονται. Επομένως είμαστε πολύ ξεκάθαροι. Τα βίντεο συνομιλίας των αγαπημένων σας προσώπων δεν θα δημιουργήσουν, θα σκηνοθετήσουν νέα πράγματα. Το ηχογραφημένο υλικό γίνεται ουσιαστικά ένα μοναδικό LLM και όταν αλληλοεπιδράσετε με ένα από τα αρχεία μας στο μέλλον, θα αντλήσει μόνο πληροφορίες από αυτό».
Οι ανησυχίες, οι αντιρρήσεις, η γκρίνια και τα αντεπιχειρήματα
Ναι! Υπάρχουν μεγάλες ηθικές ανησυχίες σχετικά με το grieftech. Μια απ αυτές αφορά στο γεγονός πως δεν υπάρχει συναίνεση από το νεκρό άτομο. Μια άλλη ανησυχία σχετίζεται με το ότι η «διατήρηση επαφής» θα μπορούσε να επηρεάσει την ψυχική υγεία στο μέλλον. Η συνέχιση της σύνδεσης και της αλληλεπίδρασης με ένα αγαπημένο πρόσωπο μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να προσφέρει μια κάποια παρηγοριά, αλλά μπορεί και να επιδεινώσει το πένθος. Πολλοί είναι αυτοί που εκφράζουν την πεποίθηση πως με αυτό τον τρόπο η απώλεια βιώνεται ξανά και οδυνηρά. Απ την άλλη, οι θεραπευτές που ασχολούνται με το πένθος καλούν τους θεραπευόμενούς τους να γράψουν στους αγαπημένους τους που έχασαν ή να συνομιλήσουν μαζί τους σα να τους ακούνε, πραγματικά. Άρα, αν αξιοποιηθεί κατάλληλα η ψηφιακή πραγματικότητα, ίσως να βοηθήσει στην επούλωση του τραύματος της απώλειας. Ίσως, όμως να δημιουργήσει μια ψευδαίσθηση, μέσα στην οποία θα εγκλωβιστεί ο άνθρωπος που πονάει. Σ αυτά και πολλά άλλα, οι Σμιθ απαντούν πως οι άνθρωποι έχουν διατηρήσει την κληρονομιά των αγαπημένων προσώπων με διαφορετικούς τρόπους από την αρχή της ιστορίας. Κάποτε το έκαναν λέγοντας ο ένας στον άλλο ιστορίες, στα σπήλαια, νύχτα, γύρω από τη φωτιά. «Κανείς δεν λέει στους ανθρώπους πόσο συχνά να ξεφυλλίζουν ένα άλμπουμ φωτογραφιών ή να ακούν αυτό το τελευταίο φωνητικό μήνυμα που έχουν κρατήσει στο τηλέφωνό τους» επιχειρηματολογούν και συνεχίζουν τονίζοντας πως «εξαρτάται από τους ανθρώπους να αποφασίσουν πώς να χρησιμοποιήσουν τα βίντεο τους. Μερικοί μπορεί να αποφασίσουν να μην έχουν πρόσβαση σε αυτό για μήνες ή χρόνια μετά το θάνατο του αγαπημένου προσώπου. Όμως, πόσο σημαντικό είναι να μπορείς να βλέπεις ξανά και ξανά τις ιστορίες, τα αστεία, τις εκφράσεις, τα βλέμματα αυτού που αγαπάς και λείπει. Έτσι, δεν είναι χαμένος για πάντα». Οι ιδρυτές και οι επιστήμονες του StoryFile, πιστεύουν ότι η ιστορία κάθε ατόμου αξίζει να υπάρχει για πάντα και πως η εταιρεία τους, θα μπορεί να η κιβωτός των εκείνων που πέρασαν απ τον κόσμο και έζησαν και αγάπησαν και υπήρξαν μοναδικά. «Πιστεύουμε, πως στο άμεσο μέλλον» λένε οι Σμιθ «ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα έχουν δημιουργήσει βίντεο συνομιλίας τεχνητής νοημοσύνης που θα γίνει για όλη την ανθρωπότητα, μια πολύ ανθρώπινη βάση δεδομένων εμπειριών. Δεν ήρθαμε από τη Silicon Valley για να το κάνουμε αυτό και είμαστε στυγνοί τεχνοκράτες με στόχο μας την καινοτομία που θα φέρει χρήμα. Είμαστε Ιστορικοί, Θεολόγοι, δημιουργοί ντοκιμαντέρ. Είμαστε εδώ γιατί αναγνωρίζουμε τη σημασία της συνέχειας, της απάλυνσης της θλίψης, της παρηγοριάς απ την απώλεια».
Άραγε, πόσο η ανθρωπότητα να αντέχει να διαχειριστεί την ψηφιακή αναπαραγωγή της
Οι άνθρωποι πάντα αποζητούσαν την επαφή με τους αγαπημένους τους μετά από το θάνατό τους. Εδώ και αιώνες, οι άνθρωποι προσπαθούν να έρθουν σε επαφή με τους νεκρούς, φωτογραφίζοντας ή ζωγραφίζοντας για παράδειγμα τα αποθανόντα τους παιδιά, πραγματοποιώντας τελετουργίες ακόμη και διατηρώντας ένα πτώμα στο σπίτι. Κάποιοι τρέχουν σε μέντιουμ και λογιών, τάχα, μεταφυσικών δυνατοτήτων άτομα για να έχουν κάποιο υποτίθεται, μήνυμα απ εκείνους που αγάπησαν και είναι πια πίσω απ το πέπλο της ύπαρξης. Έχουμε πια, βρεθεί κοντά στο να φέρουμε τους νεκρούς πίσω στη ζωή, έστω και σαν ολογράμματα. «Το να διατηρούν μια σύνδεση με κάτι που αγαπούσαν, είναι κάτι πολύ θεμελιώδες για τους ανθρώπους» δήλωσε στο Newport News ο Σέρμαν Λιι, αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Christopher Newport. Μπορεί, όμως, στην πραγματικότητα, η ανθρωπότητα να διαχειριστεί την ψηφιακή μας αναπαραγωγή; Ήταν το 2020, όταν μια κορεατική ομάδα του ντοκιμαντέρ «Meeting You», κάλεσε στην εκπομπή της μια μητέρα που είχε χάσει την 7χρονη κόρη της, από ανίατη, ξαφνική, μόλις μιας εβδομάδας, ασθένεια. Οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ δημιούργησαν μια ψηφιοποιημένη αναπαράσταση του παιδιού, που η απαρηγόρητη μητέρα μπορούσε να δει μέσω ενός headset εικονικής πραγματικότητας, μαζί με το τηλεοπτικό κοινό. Η εικονική εκδοχή του κοριτσιού, η Να γιόν, εμφανίζεται πίσω από μια στοίβα ξύλων να τρέχει προς τη μητέρα της, φωνάζοντάς της «Μαμά! Μαμά!». Η μητέρα ξεσπάει σε δάκρυα, λέγοντας: «Μου έλειψες τόσο πολύ!». Η τηλεθέαση χτύπησε κόκκινο και το βίντεο στο διαδίκτυο έχει σημειώσει περισσότερες από 20 εκατομμύρια προβολές. Αν και η εμπειρία ήταν οδυνηρή, η μητέρα δήλωσε στους Korean Times ότι θα το έκανε ξανά και ξανά αν μπορούσε και πως, επιτέλους, είχε την ευκαιρία να αποχαιρετήσει το κοριτσάκι της.
Μπορούσε να καταλάβει πως δεν ήταν βέβαια, το ίδιο της το παιδί, αλλά και έτσι, ακόμα, χάρηκε που μπόρεσε να αισθανθεί έναν ελάχιστο αντίλαλο της Να γιόν. Κι αν ακόμα δεν είναι έτσι, για όλους, τώρα, πια, μάλλον δεν υπάρχει επιστροφή και περάσαμε όλοι μέσα απ τον Black Mirror, σα να παίζουμε, σε ήδη παλιό επεισόδιο.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
