«Αυτός ο καφές πέφτει στο στομάχι και αμέσως γίνεται μια γενική ταραχή» έγραφε ο Ονορέ Ντε Μπαλζάκ, «οι ιδέες αρχίζουν να κινούνται όπως τα τάγματα του Μεγάλου Στρατού στο πεδίο της μάχης»! Ο μέγας Γάλλος μυθιστοριογράφος δήλωνε πως «ο καφές παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή μου» και κατανάλωνε 50 καφέδες την ημέρα! Αλήθεια! Τι θα κάναμε χωρίς καφέ! Αν δεν υπήρχε θα έπρεπε να τον εφεύρουμε! Και αλήθεια είμασταν ποτέ οι άνθρωποι χωρίς αυτό το ερεθιστικό, διεγερτικό, μοσχοβολιστό ρόφημα, που ορίζει την μέρα, το διάλειμμα, την επαφή, την παράταση της ενεργητικότητάς; Μάλλον όχι!
Η ιστορία του καφέ χρονολογείται χιλιάδες χρόνια στην περιοχή Kaffa της Αβησσυνίας, μίας επαρχία της σημερινής Αιθιοπίας. Οι κατά τόπους φυλές συνήθιζαν να αναμειγνύουν άνθη και φύλλα του καφεόδεντρου με ζωικό λίπος και αφού τα έπλαθαν τα κατανάλωναν οι πολεμιστές πριν τις μάχες για να παίρνουν ενέργεια. Οι άνθρωποι πολύ παλιά, έβλεπε τις διεγερτικές ιδιότητες του καφέ και θεωρούσε υπερφυσικές τις δυνατότητες του, συνδέοντας το ρόφημα του με τους σαμάνους της φυλής και τους γιατρούς. Οι Άραβες ήταν οι πρώτοι που καλλιέργησαν καφεόδεντρα και άρχισαν να εμπορεύονται τον καφέ. Από τον 15ο αιώνα συστηματική καλλιέργεια καφέ έχει η Υεμένη και από το 16ο αιώνα είναι διαδεδομένος και δημοφιλής σε Περσία, Αίγυπτο, Συρία και Τουρκία. Ο καφές για τους Άραβες θεωρήθηκε « το κρασί του Θεού » και για κάποιους άλλους έγινε το «ποτό του Σατανά».
Το κρασί του Θεού και οι απαγορεύσεις
Στα 1511, ο καφές είχε απαγορευτεί στη Μέκκα, αφού πίστευαν ότι διεγείρει την σκέψη της αμφισβήτησης. Μα τίποτα δε σταματούσε το κόσμο απ την λατρεία του καφέ. Αρχίσανε να τον πίνουν σε ειδικούς δημόσιους χώρους, ανάλογους με τα σημερινά καφενεία. Οι Βενετοί έμποροι φέρνουν τον καφέ στην Ευρώπη. Και αν σήμερα οι Ιταλοί σήμερα θεωρούνται παγκόσμια ως οι « ειδήμονες » του καφέ Espresso, τον 16ο αιώνα, οι κληρικοί προσπάθησαν να τον απαγορεύσουν ως «σατανικό» και χρειάστηκε να τον δοκιμάσει ο Πάπας Κλήμης VIII, να του αρέσει πάρα πολύ και να τον ευλογήσει. Μετά πολλά καφενεία άνοιξαν γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Απαγορεύσεις δέχτηκε η χρήση του και στην Κωνσταντινούπολη, οπού ο Μουράτ IV, νομοθέτησε όποιος πιάνεται να πίνει καφέ να ξυλοφορτώνεται δημόσια κι αν το επαναλαμβάνει να τον ράβουν μέσα σε έναν δερμάτινο σάκο και να τον ρίχνουν στον Βόσπορο! Και η Σουηδία, όμως απαγόρευσε τον καφέ το 1746, με την αστυνομία της εποχής να μπαίνει σε σπίτια και να κατάσχει τα όλα τα σύνεργα του καφέ, φλιτζάνια, πιατάκια κλπ. Ο Βασιλιάς Γουστάβος ΙΙΙ, μάλιστα, πεπεισμένος πως ο καφές σκοτώνει, διέταξε να ποτίζουν με αυτόν καταδικασμένους δολοφόνους, για να δουν στις πόσες κούπες του καφέ θα πεθάνουν. Όπως καταλαβαίνεται, ο Γουστάβος βουλωμένο γράμμα διάβαζε και οι δολοφόνοι, παίζει να ζουν ακόμη! Σήμερα, ο καφές είναι το δεύτερο σε πωλήσεις προϊόν στη γη αμέσως μετά το πετρέλαιο. Η Βραζιλία είναι με διαφορά πρώτη χώρα σε τζίρο και ακολουθεί η Κολομβία. Ο μεγαλύτερος καταναλωτής σε παγκόσμιο επίπεδο είναι οι ΗΠΑ. Και οι Έλληνες όμως, πίνουμε πάνω από έναν καφέ την μέρα και είμαστε μία από τις χώρες με την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση καφέ στον κόσμο.
«…Κι όλα μοιάζουν ένα τίποτα και κυκλοφορούν ανύποπτα κι είσαι η λαχτάρα μου ο καφές και τα τσιγάρα μου …»
Τον καφέ οι Έλληνες τον έχουμε κάνει τραγούδι, διαβάζουμε το μέλλον στα κατακάθια του και είναι βασικό μέρος της ψυχαγωγίας μας σε καφενεία και καφέ. Τα τελευταία πια, ειδικά στην Αθήνα είναι αμέτρητα και διαθέτουν specialty coffee. Έχουμε φτιάξει λόγω ζέστης τον φραπέ και ο φρέντο καπουτσίνο, όμως, δε πολυσυνηθίζεται σε άλλους τόπους. Οι περισσότεροι από μας, είμαστε ακλόνητοι στο πίνουμε τον καφέ μας, σα να ναι στοιχείο της προσωπικότητας μας πια ενώ πολλοί κάνουμε γευσιγνωσίας καφέ. Ξέρουμε να αναλύουν τα «κύματά» του, ξεχωρίζουμε ποιος έρχεται από την Αιθιοπία και ποιος απ τη Βραζιλία. Ο καφές είναι παντού γύρω μας και πάει με όλα. Το πρωί, για ένα διάλειμμα, για ραντεβού με φίλους, μετα το φαγητό. Τι λέμε! Ζούμε με έναν καφέ στο χέρι! Και αυτά που εμπειρικά νιώθουμε και κατά βάθος γνωρίζουμε, γενιές τώρα, έρχονται και οι επιστήμονες και τ αποδεικνύουν!
Απροσδόκητοι τρόποι που ο καφές επηρεάζει τη συμπεριφορά μας – ξοδεύουμε περισσότερα, τζογάρουμε πιο πολύ
Ναι! Γνωρίζουμε ότι ο καφές μας κρατά σε εγρήγορση! Πρόσφατες μελέτες, όμως, δείχνουν ότι ο καφές μας επηρεάζει με απροσδόκητους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των αγοραστικών συνηθειών μας και της ανοχής μας στον πόνο! Αναζωογονεί την ψυχή και λίγο αφότου το ρόφημα περάσει από τα χείλη μας, ο εγκέφαλός μας είναι προσεκτικός, η όρασή μας οξύνεται και η κούραση φεύγει. Η καφεΐνη είναι η κύρια χημική ουσία στον καφέ, ένα ψυχοδραστικό φάρμακο που αλλάζει το πώς αισθανόμαστε και συμπεριφερόμαστε. Τα μόρια καφεΐνης μοιάζουν με τα μόρια αδενοσίνης του σώματος, τα οποία συσσωρεύονται στον εγκέφαλο όσο περισσότερο είμαστε ξύπνιοι. Και επειδή η καφεΐνη μοιάζει με αδενοσίνη, μπορεί να μπλοκάρει τους αισθητήρες και να ξεγελάσει τον εγκέφαλο για να μείνει ξύπνιος. Ξέρουμε, σύμφωνα με τις σύγχρονες μελέτες και έρευνες, λοιπόν, πως ο καφές μας κάνει να ξοδεύουμε περισσότερα! Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα έδωσαν στους αγοραστές κανονικό καφέ, ντεκαφεϊνέ ή νερό καθώς έμπαιναν σε ένα κατάστημα. Όσοι έπιναν τον καφέ ξόδεψαν περίπου 50 τοις εκατό περισσότερα χρήματα και αγόρασαν σχεδόν 30 τοις εκατό περισσότερα είδη από τους αγοραστές που είχαν ένα ρόφημα χωρίς καφεΐνη. Επιπλέον, οι λάτρεις του καφέ αφέθηκαν περισσότερο σε παρορμητικές αγορές πραγμάτων που δεν χρειάζονταν πραγματικά. Γενικά ο καφές πάντως, αυξάνει την παρορμητικότητα. Σε μια μελέτη με άτομα εξαρτημένα απ τον τζόγο, οι ερευνητές συνέδεσαν την κατανάλωση καφέ με πιο επικίνδυνα στοιχήματα.
Ο καφές επηρεάζει την φιλανθρωπία, τη συνεργασία και την ευρηματικότητα μας
Ο καφές γινεται να επηρεάσει ακόμη και τη δοτικότητα μέσω της θερμοκρασίας του. Στο Πανεπιστήμιο του Yale ερευνητές, με επικεφαλής τον ψυχολόγο Τζον Μπάρχ μελέτησαν ανθρώπους στην επιλογή αν θα δώσουν ένα καλό δώρο σε φίλο που γιόρταζε ή αν θα το κρατήσουν για τον εαυτό του. Όσοι γεύονταν και κρατούσαν εκείνη την στιγμή ένα ζεστό καφέ ήταν πιο γενναιόδωροι και έδωσαν το δώρο, αλλά εκείνοι που κρατούσαν ένα κρύο μαξιλάρι το κράτησαν για τους εαυτού τους! Μια άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο διαπίστωσε ότι ομάδες που έπιναν καφέ πριν συζητήσουν ένα αμφιλεγόμενο θέμα βαθμολογούσαν την απόδοση της ομάδας τους καλύτερα από εκείνες που έπιναν ντεκαφεϊνέ. Εκείνοι που λάμβαναν καφεΐνη, ακόμη, μίλησαν περισσότερο, τους ήταν πιο εύκολο να παραμείνουν στο θέμα και δήλωσαν ότι θα ήταν πρόθυμοι να συνεργαστούν ξανά με την ομάδα τους σε σύγκριση με εκείνους που δεν είχαν καφεΐνη! Οι ερευνητές αποδίδουν αυτή τη συνεργατική ατμόσφαιρα στην αυξημένη εγρήγορση από τον καφέ. Σε μια Τρίτη έρευνα, κατέληξαν οι επιστήμονες πως η καφεΐνη βοηθά στην επίλυση προβλημάτων και στην εύρεση λύσεων.
Ο καφές μας δίνει αντοχή, καίει λίπος, βελτιώνει αθλητικές αποδόσεις
Εκτός από το να ακονίζει το μυαλό, ο καφές φαίνεται να αυξάνει την ανοχή στον πόνο. Ο ψυχολόγος Μπάρελ Γκόουντιν από το Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν προϊόντα με καφεΐνη μπορούν να αντέξουν καλύτερα στο σωματικό στρες. Οι δρομείς και όσοι ασχολούνται με την ταχύτητα, με την καφεΐνη παρουσιάζουν λιγότερη ευαισθησία στη θερμότητα και τη μηχανική πίεση. Οι αθλητές που πίνουν καφέ πριν την άσκηση τείνουν να πετυχαίνουν καλύτερες επιδόσεις. Έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας έδειξε ότι η κατανάλωση ενός δυνατού καφέ μισή ώρα πριν από την άσκηση μπορεί να επιταχύνει την καύση λίπους. Μόνο να, εδώ, ένα προβληματάκι! Οι μακροχρόνιοι πότες καφέ αναπτύσσουν ένα επίπεδο ανοχής στην καφεΐνη, που αναιρεί τα οφέλη της! Δε βαριέσαι! Ας πιούμε εμείς το καφεδάκι μας και ας έχουμε και κάνα παχάκι, βρε αδελφέ!
Κι όμως μας κάνει να ζούμε περισσότερο και μόνο η μυρωδιά του βοηθά τον εγκέφαλο μας για πολύπλοκες πράξεις!
Κοίτα φίλε μου, που μελέτες δείχνουν ότι όσοι πίνουν καφέ τείνουν να ζουν περισσότερο! Όσοι προτιμούν τον καφέ λοιπόν, παρουσιάζουν χαμηλότερο κίνδυνο για πολλαπλές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, του διαβήτη και ορισμένων μορφών καρκίνου!
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα ένα προστατευτικό χαρακτηριστικό της καφεΐνης που δρα βαθιά μέσα στα κύτταρα του σώματός μας: Ενισχύει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων. Τα μιτοχόνδρια είναι οι λεγόμενες «ηλεκτρικές μονάδες» του κυττάρου που παράγουν ενέργεια. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η καφεΐνη προστατεύει τα καρδιαγγειακά κύτταρα από βλάβες. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η καφεΐνη καταπολεμά τις επιδράσεις των προφλεγμονωδών μορίων που συσσωρεύονται στο σώμα καθώς γερνάει. Τα αναζωογονητικά αποτελέσματα του καφέ μπορούν να επηρεάσουν το μυαλό και τη συμπεριφορά μας χωρίς να πιούμε ούτε μια γουλιά. Μια μελέτη που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο διαπίστωσε ότι τα άτομα που εκτέθηκαν απλώς σε συνθήματα καφέ – βλέποντας ένα φλιτζάνι καφέ ή ένα κατάστημα Starbucks – έγιναν πιο προσεκτικά και προσεκτικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα σημάδια του καφέ επηρέασαν περισσότερο τους συμμετέχοντες από δυτικούς πολιτισμούς από εκείνους όπου ο καφές κυριαρχεί λιγότερο στις κοινωνίες. Η μπιχιβορίστρια ψυχολόγος Αντριάνα Μαντζάροφ του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Stevens πραγματοποίησε έρευνα ζητώντας στους συμμετέχοντες να λύσουν προβλήματα άλγεβρας σε ένα δωμάτιο χωρίς άρωμα καφέ και σε ένα μοσχοβόλαγε με φρεσκοψημενο ρόφημα. Όσοι εργάζονταν με το ευχάριστο άρωμα του καφέ είχαν καλύτερες επιδόσεις. Με βάση αυτά τα ευρήματα, Η Μαντζάροφ προτείνει σε εργοδότες και εμπορικούς χώρους να χρησιμοποιούν ως αρώματα για τα μέρη τους αυτά του καφέ, ώστε να πετυχαίνουν τα μέγιστα.
Γιατί οι φιλελεύθεροι πίνουν καφέ με γάλα;
Μια μελέτη του περιβόητου Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια διαπίστωσε ότι οι Αμερικανοί δημοκράτες είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να πίνουν καφέ με γάλα, από ότι οι ρεπουμπλικάνοι. Η αγάπη μας, τέλος, για τον καφέ μπορεί να βρίσκεται στα γονίδιά μας. Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους μερικοί άνθρωποι δεν αγαπούν τον καφέ. Ο ένας έχει να κάνει με τη γλώσσα και ο άλλος με το συκώτι. Το 25 % των ανθρώπων είναι «υπεργευστικοί», έχουν δηλαδή αυξημένη ευαισθησία στις χημικές ουσίες που δίνουν στα τρόφιμα και τα ποτά τη γεύση τους. Γενετικές παραλλαγές στα λεγόμενα γονίδια TAS2R επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις διαφορετικές γεύσεις. Οι υπεργευστικοί αισθάνονται τις πικρές χημικές ουσίες στον καφέ, όπως η καφεΐνη και η κινίνη. Υπάρχουν και εκείνοι με το γονίδιο CYP1A2 που παράγει ένα ηπατικό ένζυμο, το οποίο διασπά την καφεΐνη. Τα άτομα που έχουν μια άλλη εκδοχή του γονιδίου, το CYP1A2*1F, δεν επεξεργάζονται την καφεΐνη γρήγορα, η οποία παραμένει ενεργή στον οργανισμό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προκαλώντας τρέμουλο και ναυτία. Τα άτομα αυτά μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή και υπέρταση όταν καταναλώνουν υπερβολική ποσότητα καφεΐνης.
Νευρολογία και καφές και αλήθεια, ελληνικός ή τούρκικος είναι;
Όπως και να χει, το άρωμα ενός φρεσκοψημένου καφέ, η πρώτη του γουλιά, η μοναδικότητα της γεύσης του στις αισθητηριακές μας εμπειρίες, ξυπνά συναισθήματα, αναμνήσεις, επηρεάζει, ακόμη και τη διάθεσή μας. Επίσημα και επιστημονικά τώρα, η καφεΐνη πυροδοτεί τα επίπεδα ενέργειας του σώματός μας και βελτιώνει τη συγκέντρωση διεγείροντας την απελευθέρωση ντοπαμίνης – ενός νευροδιαβιβαστή που συχνά συνδέεται με συναισθήματα ευχαρίστησης και ικανοποίησης. Είναι η ντοπαμίνη που αποτελεί τη νευρολογική ραχοκοκαλιά της αγάπης μας για τον καφέ. Αυτή η απελευθέρωση μπορεί να ανεβάσει τη διάθεσή μας, να ενισχύσει τη νοητική μας λειτουργία και ακόμη και να προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση από την κούραση, σφυρηλατώντας μια ισχυρή, θετική σχέση με ένα φλιτζάνι καφέ. Πολιτισμός μας πάλι και η εμπειρία μας, μας κάνουν να βρίσκουμε στον καφέ την αίσθηση οικειότητας και άνεσης και με την κοινωνική αλληλεπίδρασης που προσφέρουν οι καφετέριες ενισχύουν τους θετικούς συσχετισμούς για το ρόφημα στο μυαλό μας. Μα ένα φλυτζάνι καφέ στο χέρι έως και κοινή συλλογική ταυτότητα, αποκτούμε. Σε όλες τις κοινωνίες, τους πολιτισμούς και τις γενιές, η κατανάλωση καφέ έχει γίνει μια παγκόσμια εμπειρία, ενισχύοντας τις κοινοτικές συνδέσεις. Μη ξεχνάμε τον τσαμπουκά μας, πάντα με τους γείτονες για τον αν ο καφές στο μπρίκι λέγεται ελληνικός ή τούρκικος -ελληνικός βέβαια! Συμπερασματικά, η ψυχολογία της αγάπης μας για τον καφέ είναι μια πλούσια σύνθεση αισθητηριακών ενδείξεων, νευροχημικών αντιδράσεων, συμβολικών συσχετισμών, μοτίβων και κοινών εμπειριών.
Είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό ποτό – είναι μια θερμή διαβεβαίωση που σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας ημέρας, την ικανοποίηση μιας εργασίας που ολοκληρώθηκε ή απλώς μια δικαιολογία για ένα διάλειμμα καλωσορίσματος. Αυτός είναι ο λόγος που αγαπάμε τον καφέ – δεν αφορά μόνο το χτύπημα της καφεΐνης, αλλά τις μυριάδες ανθρώπινες εμπειρίες που στροβιλίζονται σε κάθε φλιτζάνι και στη μοσχοβολιά του που μας γεμίζει τον χώρο και την ύπαρξη μας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
