Θα μπορούσαμε να αρχίσουμε με μια σειρά από αφορισμούς σπουδαίων μυαλών, που πέρασαν απ αυτόν τον κόσμο και κατανόησαν αυτό, που ο Μαρσέλ Προυστ έλεγε πρώτος, πριν η σύγχρονη επιστήμη το αποδείξει. Πως, δηλαδή, στην πραγματικότητα, κάθε αναγνώστης είναι, καθώς διαβάζει, αναγνώστης του ίδιου του του εαυτού! Για μας, που φανταζόμαστε τον Παράδεισο, σαν τον Μπόρχες, σα μια τεράστια βιβλιοθήκη!
Μα, έλα που οι εποχές είναι μια φρενίτιδα επιταχυνόμενης τεχνολογίας, αυξανόμενου χρονικού περιορισμού και διάσπασης προσοχής από θελκτικές οθόνες, παντού, σε τηλέφωνα, τηλεοράσεις, λαπτοπ, τάμπλετ, σταθερούς υπολογιστές. Γιατί οι άνθρωποι, να επενδύσουν τον πολύτιμο και δυσεύρετο χρόνο τους σε ένα βιβλίο; Η Μεγάλη Βρετανία έχει 12 εκατομμύρια ενήλικες με δυσκολίες ανάγνωσης, που δεν βλέπουν τον λόγο, αφού όλα είναι εικόνα, να μπουν στον κόπο, να προσπαθήσουν να καταπιαστούν με τις λέξεις, έστω και για ένα βιβλίο το χρόνο. Είναι η πρώτη φορά στα 583 χρόνια από όταν ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος, εκδημοκράτισε την ανάγνωση, διέδωσε τη μάθηση στις μάζες, οδηγώντας στην Αναγέννησης, τον Διαφωτισμό και την επιστημονική επανάσταση, που οι μορφωμένοι της κοινωνίας μας, με την ακριβή κανονιστική γνώση, αναρωτιούνται γιατί να μπουν στον κόπο να διαβάσουν ένα βιβλίο.
Ο εγκέφαλος μας αλλάζει βιολογικά με την λογοτεχνία
Οι Ψυχολόγοι του UW, του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, δηλαδή, χρησιμοποίησαν σαρώσεις εγκεφάλου για να δουν τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι μας όταν διαβάζουμε λογοτεχνικές ιστορίες. Διαπίστωσαν, λοιπόν, πως « οι αναγνώστες προσομοιώνουν νοερά κάθε νέα κατάσταση που συναντάται σε μια αφήγηση». Ο εγκέφαλος συνδυάζει αυτές τις καταστάσεις μαζί με εμπειρίες από τη ζωή του για να δημιουργήσει μια νέα νοητική σύνθεση. Η ανάγνωση ενός βιβλίου ανοίγει στον εγκέφαλο μας, νέα νευρικά μονοπάτια. Η ανακάλυψη ότι ο εγκέφαλός μας αλλάζει βιολογικά από την εμπειρία της ανάγνωσης είναι κάτι που πολλοί από εμάς θα καταλάβουμε ενστικτωδώς, καθώς σκεφτόμαστε τον τρόπο με τον οποίο ένα εξαιρετικό βιβλίο είχε μια μεταμορφωτική επίδραση στον τρόπο που βλέπαμε τον κόσμο. Αυτή η μεταμόρφωση γίνεται μόνο όταν χάνουμε τον εαυτό μας σε ένα βιβλίο, εγκαταλείποντας το θόρυβο του πραγματικού κόσμου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι μελέτες έχουν βρει ότι αυτό το είδος της βαθιάς ανάγνωσης μας εντείνει την ενσυναίσθηση ή όπως το θέτει ο Αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας, Νίκολας Καρ στο βιβλίο The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains που ήταν υποψήφιο για Πούλιτζερ αλλά και στο δοκίμιό του The Dreams of Readers, πως γινόμαστε «πιο προσεκτικοί για τις εσωτερικές ζωές των άλλων, κάνοντας αναγωγές στη δικιά μας»! Αν σκεφτούμε, πως οι πρόσφατες επιστημονικές έρευνες, έχουν καταλήξει στη δραματική πτώση της ενσυναίσθησης μεταξύ των εφήβων στις προηγμένες δυτικές χώρες, οδηγώντας κάποτε και σε ακραίες κατάστασης νεανικής βίας, αποτέλεσμα της βύθισης τους τους στο διαδίκτυο και στον εικονικό, ταχύτατων ρυθμών κόσμο που προσφέρει, θα κατανοήσουμε, αυτό που επιστήμη αποκαλύπτει, ότι ο εγκέφαλός μας αλλάζει από την τεχνολογία και προσφέρει ως λύση -τι άλλο;- τα βιβλία!
Φαντάσου ένα δυστοπικό κόσμο σα το βιβλίο -φυσικά!- Φαρενάιτ 451
Εντάξει, λοιπόν! Όλοι γνωρίζουμε ότι η ανάγνωση είναι ο θεμέλιος λίθος της εκπαίδευσης μας, άρα ένα ουσιαστικό υπόβαθρο της οικονομίας της γνώσης. Επομένως, η ανάγνωση είναι –ή πρέπει να είναι– υπόθεση δημόσιας πολιτικής. Αλλά, ακόμη πιο σημαντικός, φαίνεται να είναι ο συναισθηματικός ρόλος των βιβλίων, ως αφετηρία για προσωπικά ταξίδια, σε απόλυτα ιδιωτική σφαίρα, ευχαρίστησης και κυρίως ανάπτυξης. Τα βιβλία μπορούν να ανοίξουν συναισθηματικά, ευφάνταστα και ιστορικά τοπία που ισοδυναμούν και επεκτείνουν τους διαδρόμους του εγκεφαλικού μας ιστού. Μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία και την ενίσχυση της αίσθησης του ίδιου μας του εαυτού. Εάν η ανάγνωση συρρικνωνόταν, έως εξαφανιζόταν θα άλλαζε την ίδια τη φύση του είδους μας. Ένας κόσμος δυστοπικός, σα εκείνον στο βιβλίο του Ρέι Μπράντμπερι, Φαρενάιτ 451, φαντάζει κοντινός. Γιατί και εκεί, τα βιβλία ήταν μισητά και καίγονταν, όχι γιατί αυτό απαιτούσε το κυβερνητικό mind control, αλλά επειδή είχαν εκτοπιστεί από την εικόνα και από τις κοινωνικές ομάδες που λογόκριναν ό,τι ήταν αντίθετο στις πεποιθήσεις τους. Στην ταινία πάλι, «Το βιβλίο του Ίλαϊ», ο κόσμος έχει καταστραφεί και οι τελευταίοι άνθρωποι νοιάζονται μόνο για επιβίωση και κυριαρχία. Κάπου όμως, σε μια προφυλαγμένη γωνία της γης, οι άνθρωποι έχουν μια τυπογραφική μηχανή τυπώνουν και σώζουν βιβλία. Φτιάχνουν μια κιβωτό για ιδέες, λέξεις, σκέψεις, συναισθήματα, που είναι πίστη, ελπίδα και επανεκκίνηση από το μηδέν. Εάν, στο μέλλον, λοιπόν, παραμείνουμε καλωδιωμένοι σε ψηφιακά μονοπάτια μοναχικά σε στοχασμούς, φιλίες, σεξουαλικές εκτονώσεις και δημιουργική σκέψη, θα είμαστε αλλοιωμένοι, μικρότεροι, πιο μίζεροι ως είδος. Και μόνο τα βιβλία μπορούν να μας σώσουν…
Ας αγωνιούμε για το μήνυμα, αλλά όχι για το μέσο.
Η σύγχρονη έρευνα, λοιπόν, δείχνει ότι αν σταματήσουμε να διαβάζουμε, θα γίνουμε λιγότερο άνθρωποι
Ας είμαστε αισιόδοξα πλάσματα, όσο και αν αγαπάμε τον Μιλάν Κούντερα και το βιβλίο του Το Αστείο, που στην ουσία μας έλεγε πως «η αισιοδοξία είναι το -πραγματικό- όπιο του λαού» . Ας πούμε πως η τεχνολογία φέρνει τόσες λύσεις, όσες και προκλήσεις και ας επιστρατεύσουμε τη κοινότοπη θυμοσοφία, πως για κάθε πόρτα που κλείνει, μια άλλη ανοίγει και -ναι, ναι!- το ποτήρι δεν μισοάδειο, αλλά μισογεμάτο! Έτσι, θα δεχτούμε, πως η δυνατότητα, που προσφέρουν συσκευές όπως smartphone και tablet, να έχουμε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη, κόμπακτ στις παλάμες μας, είναι μια καταπληκτική ευκαιρία. Κάθε νέο κομμάτι της τεχνολογίας μπορεί να ενσωματώσει την ανάγνωση, την σοφία, την τέχνη, την ποιότητα, την σκέψη των ανθρώπων στην καθημερινότητα μας. Και ας αγωνιούμε για το μήνυμα, αλλά όχι για το μέσο. Το Διαδίκτυο, απ την άλλη, με τις απίστευτες ικανότητες του, μπορεί να ενημερώνει τους αναγνώστες και τους πιθανούς αναγνώστες για όλα τα νέα βιβλία που εκδίδονται κάθε χρόνο και να θυμίζουν όλον εκείνο το πλούτο, τη σοφία, την ομορφιά, την πίστη, τη γνώση, την ελπίδα, την υψηλή τέχνη, την ίδια την ουσία της ανθρωπότητας των κλασσικών εκδόσεων.
Η σύγχρονη έρευνα, λοιπόν, δείχνει ότι αν σταματήσουμε να διαβάζουμε, θα γίνουμε λιγότερο άνθρωποι. Δεν θα είμαστε περίπλοκοι, ενσυναίσθητοι, ενδιαφέροντες, έξυπνοι, ευφάνταστοι, πολυεπίπεδοι. Δύσκολα μπορεί να υπάρξει καλύτερος λόγος για να παλέψουμε για την προστασία του μέλλοντος του βιβλίου!
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
