Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν έναν σημαντικό πυλώνα της παγκόσμιας οικονομίας, και πολλές από αυτές έχουν διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη των τοπικών και διεθνών αγορών.
Και στη χώρα μας εξάλλου, μερικές από τις πιο ισχυρές παρουσίες στην επιχειρηματικότητα έχουν δημιουργηθεί και «τρέχουν» από οικογένειες που το όνομα και τα επίτευγμά τους είναι γνωστά σε όλη τη χώρα.
Εστιάζοντας στο μοντέλο λειτουργείας τους, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, συναντάμε κάποια χαρακτηριστικά που τις κάνουν να ξεχωρίζουν.
Συμμετοχή της Οικογένειας στη Διοίκηση και Ιδιοκτησία: Η βασική διαφορά που εντοπίζεται στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η συμμετοχή της οικογένειας στην ιδιοκτησία και στη διοίκηση της επιχείρησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα μέλη της οικογένειας κατέχουν μερίδιο στις μετοχές και αναλαμβάνουν σημαντικές διοικητικές θέσεις.
Μακροχρόνια Οπτική και Στρατηγική: Οι οικογενειακές επιχειρήσεις συνήθως έχουν μακροχρόνια προοπτική. Τα μέλη της οικογένειας συχνά εστιάζουν στη διατήρηση και ανάπτυξη της επιχείρησης για τις επόμενες γενιές, αντί να επικεντρώνονται μόνο στην βραχυπρόθεσμη κερδοφορία.
Συνοχή και Δέσμευση: Οικογενειακές επιχειρήσεις συχνά χαρακτηρίζονται από υψηλή δέσμευση και αφοσίωση από τα μέλη της οικογένειας. Η προσωπική επένδυση και οι συναισθηματικοί δεσμοί ενδέχεται να ενισχύσουν την συνοχή και την αφοσίωση στην επιχείρηση.
Επιχειρηματική Κουλτούρα και Σχέσεις: Οι οικογενειακές επιχειρήσεις τείνουν να έχουν ισχυρή εσωτερική κουλτούρα, με έμφαση στις οικογενειακές αξίες και τις προσωπικές σχέσεις. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα θετικό εργασιακό περιβάλλον και να ενισχύσει την αφοσίωση των υπαλλήλων.
Διαχείριση Κρίσεων και Προκλήσεων: Η οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να αντιμετωπίσει μοναδικές προκλήσεις, όπως οι συγκρούσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας ή η διαδοχή στην ηγεσία. Η διαχείριση αυτών των κρίσεων απαιτεί ειδικές στρατηγικές και ικανότητες.
Διαφορές από τους υπόλοιπους τύπων επιχειρήσεων
Παρά τη διαχρονική τους παρουσία, οι οικογενειακές επιχειρήσεις διαφέρουν από άλλες μορφές επιχειρήσεων σε πολλούς τομείς. Ας εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά που τις καθορίζουν και τους τρόπους που τις διαφοροποιούν.
Διοικητική Δομή: Σε αντίθεση με τις οικογενειακές επιχειρήσεις, οι μη οικογενειακές επιχειρήσεις συνήθως έχουν πιο τυπική και αυστηρή διοικητική δομή, με ξεχωριστές θέσεις διοίκησης και λιγότερη οικογενειακή επιρροή στις αποφάσεις.
Στρατηγική Ανάπτυξης: Οι οικογενειακές επιχειρήσεις μπορεί να είναι πιο προσανατολισμένες στην διατήρηση της επιχείρησης σε βάθος χρόνου, ενώ οι άλλες επιχειρήσεις συχνά εστιάζουν στην αύξηση της κερδοφορίας και την ταχεία ανάπτυξη.
Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού: Η προσωπική σχέση και η οικογενειακή δέσμευση μπορούν να προσφέρουν στα οικογενειακά επιχειρηματικά περιβάλλοντα ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα στην ανάπτυξη σχέσεων και στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, σε αντίθεση με τις πιο τυπικές και αντικειμενικές πρακτικές άλλων επιχειρήσεων.
Επίλυση Συγκρούσεων: Οι οικογενειακές επιχειρήσεις ενδέχεται να αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις στην επίλυση συγκρούσεων, δεδομένου ότι οι διαφωνίες μεταξύ των μελών της οικογένειας μπορούν να επηρεάσουν τόσο τις προσωπικές όσο και τις επαγγελματικές σχέσεις. Αντίθετα, οι άλλοι τύποι επιχειρήσεων συνήθως έχουν πιο τυποποιημένες διαδικασίες για την επίλυση διαφορών.
Διαδοχή και Μεταβίβαση: Η διαδικασία διαδοχής είναι συχνά ένα κρίσιμο θέμα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, καθώς η μεταβίβαση της επιχείρησης στην επόμενη γενιά μπορεί να προκαλέσει αβεβαιότητα. Σε αντίθεση, οι μη οικογενειακές επιχειρήσεις συχνά έχουν σαφείς διαδικασίες για την αλλαγή ηγεσίας και την αναδιάρθρωση της επιχείρησης.
Επιδεικνύοντας ανθεκτικότητα σε δύσκολες εποχές
Ένα από τα χαρακτηριστικά που επιδεικνύουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι ότι καταφέρνουν να επιβιώνουν ακόμα και σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πανδημία του COVID-19 η οποία είχε δραματικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία. Όμως, την ίδια ώρα, οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποδείχθηκαν ανθεκτικές και προσαρμοστικές. Σύμφωνα με την έρευνα Family Business Index της EY και του Πανεπιστημίου St. Gallen, οι 500 μεγαλύτερες οικογενειακές επιχειρήσεις παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων και ελληνικών εταιρειών, παρουσίασαν συνολικά έσοδα ύψους 7,28 τρισ. δολαρίων, απασχολώντας 24,1 εκατομμύρια άτομα σε 45 χώρες.
Για να το καταφέρουν αυτό επέδειξαν προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες, ενώ ορισμένες επιχείρησαν την αλλαγή του προσανατολισμού τους, παράγοντας κρίσιμα αγαθά όπως μάσκες προστασίας και αναπνευστήρες. Άλλες παρείχαν οικονομική υποστήριξη σε άλλες επιχειρήσεις, δείχνοντας ισχυρή δέσμευση για καινοτομία και κοινωνική ευθύνη. Η ανθεκτικότητα των οικογενειακών επιχειρήσεων προήλθε από την ικανότητά τους να επικεντρωθούν στη μακροχρόνια ανάπτυξη και στην ευελιξία. Τα μέλη της οικογένειας, με τη βαθιά γνώση της επιχείρησης και της αγοράς, συνέβαλαν στη διαχείριση των κρίσεων με προσαρμοστικότητα και δημιουργικότητα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως προκύπτει από την συγκεκριμένη έρευνα, η προσοχή στις πολιτικές ποικιλομορφίας και ένταξης (D&I) καθώς και στις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διακυβερνητικές ευθύνες (ESG) γίνεται ολοένα και πιο έντονη στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Το μέσο όρος ηλικίας των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων είναι 61 έτη, ενώ μόνο το 20% έχουν μέλη κάτω των 40 ετών. Η ενσωμάτωση νεότερων γενιών και η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνογνωσίας είναι κρίσιμες για την παραμονή στην αγορά.
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην αναφορά ESG, με το 53% να υποβάλλουν επίσημες αναφορές ESG. Από αυτές, το 51% προέρχεται από την περιοχή Ευρώπης, Μέσης Ανατολής, Ινδίας και Αφρικής, ενώ ακολουθούν οι αμερικανικές επιχειρήσεις (30%) και οι επιχειρήσεις της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού (19%). Η υιοθέτηση των δεικτών ESG συμβάλλει στην ενίσχυση της εταιρικής εικόνας και στην προσέλκυση νέων ταλέντων και πελατών.
Σύμφωνα με άλλες έρευνες που έχουν δημοσιευτεί, οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα όλων των επιχειρήσεων παγκοσμίως, ενώ η συνεισφορά τους στην παγκόσμια οικονομία είναι τεράστια, καθώς από αυτές προέρχεται τουλάχιστον το 70% του παγκόσμιου ΑΕΠ, την ώρα που οι ίδιες παρέχουν από το 50% έως και το 80% των θέσεων εργασίας σε πολλές χώρες.
Όπως σημειώνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Οικογενειακών Επιχειρήσεων (European Family Businesses Organization) οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 60% έως και 90% όλων των εταιρειών σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και το 40% με -50% της ιδιωτικής απασχόλησης στην περιοχή.
Τέλος, αναφορικά με τη χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ), περισσότερες από 8 στις 10 ελληνικές επιχειρήσεις είναι οικογενειακές. Μάλιστα, συνεισφέρουν συνολικά στα δύο τρίτα του ΑΕΠ της χώρας αλλά και στις θέσεις εργασίας.
Η έννοια της «κληρονομιάς»
Ένα ακόμα πολύ σημαντικό στοιχείο στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η λεγόμενη έννοια της «κληρονομιάς», η οποία δεν περιορίζεται απλώς σε παραδόσεις και ιστορικές αξίες, αλλά επεκτείνεται σε έναν ζωντανό, δυναμικό μηχανισμό που συνδυάζει το παρελθόν με την καινοτομία και τη βιωσιμότητα για τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος. Η πρόσφατη έκθεση “Global Family Business” από την KPMG Private Enterprise και το STEP Project Global Consortium ανέδειξε πώς οι επιτυχημένες οικογενειακές επιχειρήσεις καταφέρνουν να προσεγγίσουν την κληρονομιά τους με μία μακροπρόθεσμη προοπτική, συνδυάζοντας παράδοση και καινοτομία για να δημιουργήσουν μια ισχυρή και διαρκή επιχείρηση.
Η έκθεση «The pathway to good: Sustaining family business legacy for wellbeing» αποκαλύπτει ότι πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις καταφέρνουν να υπερκεράσουν το «παράδοξο της κληρονομιάς» — δηλαδή τη διαχείριση της κληρονομιάς ως πηγή έμπνευσης αλλά και πιθανής τροχοπέδης για την καινοτομία. Οι επιχειρήσεις που καταφέρνουν να συνδυάσουν τη σεβαστή παράδοση με τη σύγχρονη καινοτομία και ευελιξία, επιτυγχάνουν εξαιρετικά αποτελέσματα και απολαμβάνουν υψηλές επιδόσεις και βιωσιμότητα.
Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας, το 45% των οικογενειακών επιχειρήσεων έχει δημιουργήσει μια «ισχυρή κληρονομιά», με ταυτόχρονα σημαντικές επιχειρηματικές επιδόσεις. Επιπλέον, το 53% των επιχειρήσεων αυτών κατέγραψε υψηλές βαθμολογίες στη βιωσιμότητα. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η κληρονομιά από μόνη της δεν αρκεί για τη μακροχρόνια επιτυχία. Η ικανότητα συνδυασμού της παράδοσης με σύγχρονες επιχειρηματικές στρατηγικές είναι αυτή που οδηγεί στη βιωσιμότητα και την επιτυχία.
Ποιο είναι το «κλειδί» της εξέλιξης
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη διαγενεακή επιχειρηματικότητα ως κινητήριας δύναμης για τη διατήρηση και την εξέλιξη των οικογενειακών επιχειρήσεων. Η κληρονομιά δεν είναι απλώς το τελικό αποτέλεσμα, αλλά μια διαδικασία που διαμορφώνεται συνεχώς από τις συνεισφορές και τις προοπτικές των νέων γενιών. Η συνύπαρξη των διαφορετικών γενεών στην επιχείρηση μπορεί να γεφυρώσει τα κενά και να ενισχύσει τη συνολική κληρονομιά. Η ενσωμάτωση των νέων γενιών στις διαδικασίες και τις στρατηγικές της επιχείρησης δημιουργεί νέες δυνατότητες για καινοτομία και εξέλιξη. Οι νεότερες γενιές, με τη δική τους οπτική για τη βιωσιμότητα και τις σύγχρονες αξίες, μπορούν να συμβάλλουν στην αναμόρφωση και την εξέλιξη της επιχείρησης, επηρεάζοντας θετικά την επιχειρηματική κληρονομιά.
Ξ κληρονομιά θα πρέπει να αντιμετωπίζεται κυρίως ως δομικό στοιχείο του μέλλοντος και όχι ως απλό αναχρονιστικό απομεινάρι. Η συνεχής αναβάθμιση της κληρονομιάς, ενσωματώνοντας τις σύγχρονες αξίες και στρατηγικές, είναι κρίσιμη για την παραμονή της επιχείρησης ανθεκτικής και ανταγωνιστικής. Στην Ελλάδα, η ισχυρή σύνδεση της οικογένειας με την επιχείρηση από μικρή ηλικία καλλιεργεί συναισθηματική σύνδεση και μεταβίβαση αξιών. Ωστόσο, η ισχυρή προσωπικότητα του ιδρυτή μπορεί να επισκιάσει την δυναμική της νέας γενιάς. Οι επιτυχημένες οικογενειακές επιχειρήσεις εστιάζουν στην ενίσχυση της συμμετοχής της νέας γενιάς, υιοθετούν αλλαγές και προσφέρουν ευκαιρίες για ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών ιδεών.
Στις οικογενειακές επιχειρήσεις συναντάμε μία μοναδική συνύπαρξη οικογενειακών και επιχειρηματικών αξιών
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις παρουσιάζουν μια μοναδική συνύπαρξη οικογενειακών και επιχειρηματικών αξιών που τους προσφέρει πλεονεκτήματα, αλλά και προκλήσεις. Οι διαφορές τους με άλλους τύπους επιχειρήσεων σχετίζονται με τη διοικητική δομή, τη στρατηγική ανάπτυξης, και την διαχείριση κρίσεων και ανθρώπινου δυναμικού. Η κατανόηση αυτών των χαρακτηριστικών μπορεί να βοηθήσει στην εκτίμηση της σημασίας και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις στον σύγχρονο επιχειρηματικό κόσμο.
Η στρατηγική για το μέλλον πρέπει να επικεντρώνεται στη δημιουργία και διατήρηση μιας ισχυρής, δυναμικής κληρονομιάς που να ανταγωνίζεται τις εξελίξεις της εποχής, διασφαλίζοντας έτσι την επιτυχία και τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη της οικογενειακής επιχείρησης.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
