Κάτι περισσότερο από 10 χρόνια πριν, ήρθαμε για πρώτη φορά σε επαφή με τη λέξη brain drain, τη «διαρροή εγκεφάλων» που στερεί σημαντικά ταλέντα από την ελληνική αγορά εργασίας, αποτελεί όμως τη μοναδική ευκαιρία να δοκιμάσουν την αναζήτηση ενός πιο ευνοϊκού μέλλοντος όσοι πιστεύουν πως οι ευκαιρίες που τους δίνει η χώρα μας είναι περιορισμένες και δεν αξιοποιούν τις ικανότητές τους. Και είναι πραγματικά πολλοί.
Το brain drain κορυφώθηκε, όπως είναι εύλογο, τη μνημονιακή περίοδο, όμως είναι ακόμη παρόν στις ζωές μας και αποτελεί σίγουρα ένα σοβαρό θέμα που εξακολουθεί να προβληματίζει την ελληνική αγορά εργασίας.
Ωστόσο, φαίνεται ότι νέες κρίσεις, οι οποίες έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, έχουν απογοητεύσει ακόμη περισσότερο τους νέους που δεν βλέπουν φως στον ορίζοντα. Σταθεροί μισθοί που δεν ανεβαίνουν, πολύωρη εργασία και εργασιακή εξάντληση, ακρίβεια που φαίνεται να μην έχει τέλος, συνεχείς απογοητεύσεις από την Πολιτεία και τη διαχείριση κρίσεων όπως οι καταστροφικές πυρκαγιές, οι πλημμύρες και άλλα τέτοια φαινόμενα, κάνουν τους περισσότερους να νιώθουν πως «ο κόμπος έφτασε στο χτένι», ακόμη και σήμερα.
Η ψυχική κούραση και η απογοήτευση από τους ρυθμούς ζωής και την αξιοπιστία του κρατικού μηχανισμού κάνουν τους νέους να πιστεύουν ότι «έξω» θα βρουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, καλύτερο μισθό, περισσότερη αξιοκρατία από τη χώρα μας. Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι και οι υποδομές, τη στιγμή που κλάδοι όπως η περίθαλψη, για παράδειγμα, βασική ανάγκη για τον άνθρωπο, που στο εξωτερικό λειτουργεί κανονικά και όχι με ελλείψεις, και άλλες παθογένειες, σύμφωνα με τους ίδιους. Οι νόμοι παραμένουν σταθεροί και οι κανόνες της κοινωνίας δεν αλλάζουν συνεχώς και γενικώς υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας. Και σε ένα μεγάλο μέρος, οι νέοι που υποστηρίζουν όλα αυτά, έχουν δίκιο.
Πόσοι έφυγαν
Αξίζει να δούμε κάποια στοιχεία που έχουν να κάνουν κυρίως με την περίοδο της οικονομικής ύφεσης. Σύμφωνα με ειδική ανάλυση που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο ΕΝΑ, μέσα στα εννέα έτη των μνημονίων (2010-18) εγκατέλειψαν τη χώρα συνολικά 796.191 άνθρωποι που ανήκουν στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Από αυτούς, οι 162.591 ήταν ηλικίας 15-24 ετών, οι 472.657 ηλικίας 25-44 ετών και οι 160.943 ηλικίας 45-64 ετών. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν το 60% των ανθρώπων που μετανάστευσαν στην περίοδο των μνημονίων βρίσκεται στην ενδιάμεση και πιο παραγωγική ηλικιακή κατηγορία των 25-44 ετών.
Αργότερα, στην τετραετία 2019-22, τη χώρα μας άφησαν 283.801 άνθρωποι που ανήκουν στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Οι 71.467 ήταν ηλικίας 15-24 ετών, οι 161.023 ηλικίας 25-44 ετών και οι 51.311 ηλικίας 45-64 ετών. Και πάλι, το 58% ανήκει στην ενδιάμεση ηλικιακή κατηγορία των 25-44 ετών.
Συνολικά, από το 2010 μέχρι το 2022, έχουν εγκαταλείψει τη χώρα 1.079.992 άνθρωποι από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό εκ των οποίων οι 234.058 ήταν ηλικίας 15-24 ετών, οι 633.680 ηλικίας 25-44 ετών και οι 212.254 ηλικίας 45-64 ετών.
Κρίσιμης σημασίας είναι επίσης το γεγονός ότι φεύγει μεγάλο ποσοστό ανθρώπων της δεύτερης κατηγορίας, 25-44 ετών, που είναι ουσιαστικά η παραγωγική ηλικία.
Επουλώνεται σταδιακά η πληγή;
Παρά τους απογοητευτικούς αριθμούς, το τελευταίο διάστημα έχει έρθει στο προσκήνιο η αντίστροφη έννοια, αυτή του brain gain. Το γεγονός δηλαδή ότι η Ελλάδα κερδίζει πίσω τα ταλέντα που έχασε. Τι ισχύει όμως πραγματικά; Όντως, ως έναν βαθμό, από την απόλυτη φυγή, παρατηρείται μία τάση Ελλήνων μεταναστών που επιστρέφουν, ή άλλους που θέλουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα περίπου 350.000 Έλληνες από εκείνους που είχαν μετακομίσει στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021, ενώ όπως αποκαλύπτει έρευνα της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, που διεξήχθη από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Ιανουάριο 2024 με τίτλο «Θα επέστρεφα αν…», το 50% των συμμετεχόντων δήλωσε επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα, με το 21% εξ αυτών να δηλώνει ότι θέλει να επιστρέψει μέσα σε ένα χρόνο.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί μία σημαντική ελπίδα τόσο για τον εργασιακό κλάδο αλλά και για το δημογραφικό πρόβλημα, αφού ο ελληνικός πληθυσμός συνεχώς γερνάει. Να θυμίσουμε ότι σύµφωνα µε τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), το 2022 καταγράφηκε ιστορικό αρνητικό ρεκόρ στον αριθµό των γεννήσεων, καθώς έπεσαν για πρώτη φορά κάτω από τις 80.000 και ήταν 76.095 από 85.346 το 2021.Έλληνες που επιστρέφουν στη χώρα τους, και μάλιστα σε παραγωγικές ηλικίες, σημαίνει περισσότερες πιθανότητες για γεννήσεις και ανανέωση του πληθυσμού. Όμως το πρόβλημα υπάρχει ακόμη σε σημαντικό βαθμό και δεν θα πρέπει να το ξεχνάμε.
Έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα περίπου 350.000 Έλληνες από εκείνους που είχαν μετακομίσει στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021.
Ποιοι είναι αυτοί που θέλουν να γυρίσουν
Με βάση τα ευρήματα της προαναφερθείσας έρευνας της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, η πλειονότητα των Ελλήνων που έχουν μεταναστεύσει ζει και εργάζεται κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία.
Οι περισσότεροι Έλληνες του εξωτερικού είναι άνω των 35 ετών, παραμένουν περισσότερα από έξι χρόνια στο εξωτερικό, ενώ το 70% εξ αυτών διαθέτει μεταπτυχιακό τίτλο. Το 18% έχει διδακτορικό ή μεταδιδακτορικό τίτλο.
Είναι σημαντικό να δούμε και τους τομείς απασχόλησής τους, περιλαμβάνουν την τεχνολογία (19%), την ακαδημαϊκή κοινότητα (10%) και τον χώρο της υγείας (10%). Όπως είναι λοιπόν λογικό, όσοι θέλουν να επιστρέψουν συνήθως έχουν υψηλή εξειδίκευση και σημαντική επαγγελματική εμπειρία.
Οι μεγαλύτερες ανάγκες
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, 6 στις 10 νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν μεταξύ του τρίτου τριμήνου του 2019 και του τρίτου τριμήνου του 2023 ήταν σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης και η τεχνολογία και η πληροφορική αποτελούν τους βασικούς πυλώνες προσέλκυσης νέων εργαζομένων. Ιδιαίτερα οι κλάδοι της κυβερνοασφάλειας και της τεχνητής νοημοσύνης χτυπούν «κόκκινο» όσον αφορά στις ανάγκες, που είναι συνεχώς αυξανόμενες, δεδομένων και των στόχων για ψηφιοποίηση και χρήση τεχνολογίας αιχμής (συμπεριλαμβανομένης και της Τεχνητής Νοημοσύνης) από τις εταιρίες κατά 75% έως το 2030.
Υπάρχει ελπίδα
Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με έρευνα της ManpowerGreece, ο κλάδος της Πληροφορικής καταγράφει τη μεγαλύτερη αύξηση για πρόθεση προσλήψεων, διαθέτοντας μάλιστα τις υψηλότερες προοπτικές απασχόλησης που έχουν καταγραφεί από το πρώτο τρίμηνο του 2022 και σημειώνοντας άνοδο κατά 32% από το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 37% από το 2ο τρίμηνο του 2023. Αυτό το στοιχείο από μόνο του δίνει μία ελπίδα και ένα κίνητρο αξιολόγησης μίας πιθανής επιστροφής. Προθέσεις προσλήψεων καταγράφουν και οι κλάδοι των Υπηρεσιών Επικοινωνίας, της Υγείας και Βιο-επιστημών αλλά και τα Χρηματοοικονομικά και Κτηματομεσιτικά.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση έχει θέσει σε εφαρμογή κίνητρα για την προσέλκυση εξειδικευμένων Ελλήνων όπως οι νέοι κανονισμοί σχετικά με το ωράριο εργασίας και τη γονική άδεια, καθώς και χαμηλότεροι φορολογικοί συντελεστές. Ταυτόχρονα, το επαγγελματικό περιβάλλον παρουσιάζει γενικότερη βελτίωση σε σχέση με την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ενώ πολλοί νιώθουν την ανάγκη να προσφέρουν στην ανάπτυξη της χώρας μας αλλά βέβαια και να επιστρέψουν στον τόπο και τους δικούς τους ανθρώπους. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε όμως το γεγονός ότι η τεράστια οικονομική αβεβαιότητα, η ακρίβεια που ταλανίζει καθημερινά τα ελληνικά νοικοκυριά, οι για χρόνια στάσιμοι μισθοί, η γραφειοκρατία και οι αλλεπάλληλες κρίσεις που συνεχίζονται, από πυρκαγιές μέχρι άλλα φαινόμενα που συνοδεύονται από προβληματική διαχείριση από την Πολιτεία, αποτελούν καταλυτικούς παράγοντες που αποτρέπουν μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων να επιστρέψουν στην πατρίδα.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
