Μπορεί στην Ελλάδα να έχουμε μάθει να πανηγυρίζουμε για την συνεχόμενη αύξηση της τουριστικής κίνησης στη χώρα μας, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει σοβαρός κίνδυνος όλο αυτό, τελικά, να «γυρίσει» αρνητικά και να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα τόσο στην οικονομία, όσο και στην κοινωνία.
Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας είναι ξεκάθαρα και αποδεικνύουν ότι το 2023 αποτέλεσε μία χρονιά-ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό, ο οποίος κατέγραψε τις υψηλότερες επιδόσεις του σε επίπεδο εισπράξεων αλλά και αφίξεων τουριστών.
Ειδικότερα, την χώρα μας συνολικά επισκέφτηκαν πάνω από 32,7 εκατομμύρια ξένοι τουρίστες, νούμερο κατά 17,6% μεγαλύτερο σε σχέση με το 2022 και κατά 1,4 εκατ. περισσότεροι σε σχέση με το 2019, ενώ, στον τομέα των εισπράξεων, αυτές ανήλθαν σε 20,459 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 15,7% σε σχέση με το 2022. Σημειώνεται ότι ξεπέρασαν και με άνεση και τις επιδόσεις του 2019, όταν είχε σημειωθεί το προηγούμενο ρεκόρ, με 18,178 δισ. ευρώ .
Ακόμα, αύξηση κατά 2.783,4 εκατ. ευρώ (15,7%) παρουσίασαν οι ταξιδιωτικές εισπράξεις, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 20.459,5 εκατ. ευρώ, ενώ αύξηση κατά 520,5 εκατ. ευρώ (27,0%) παρατηρήθηκε και στις ταξιδιωτικές πληρωμές, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 2.445,1 εκατ. ευρώ.
Θα έπρεπε λοιπόν κάποιος να υποστηρίζει ότι η κατάσταση αυτή θα πρέπει να δημιουργεί μεγάλη ικανοποίηση και να αποτελεί εγγύηση για την οικονομία της χώρας και τους πολίτες της. Είναι όμως έτσι;
Έκθεση-καταπέλτης από το ευρωκοινοβούλιο
Το κλίμα ευφορίας που έχει δημιουργεί ήρθε να ταράξει πριν λίγες μέρες μελέτη με την υπογραφή ειδικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία προειδοποιεί για τον κίνδυνο ο τουρισμός στην Ελλάδα να υποστεί κατάρρευση, με σημαντικές συνέπειες, αν δεν πραγματοποιηθούν παρεμβάσεις και αλλαγές.
Στο επίκεντρο φυσικά βρίσκεται το φαινόμενο του υπερτουρισμού, με τη μελέτη να υποστηρίζει ότι η χώρα μας ήδη βιώνει τις συνέπειες μίας υπαρκτής κατάστασης και όχι ενός απλού κινδύνου. Στην έκθεση γίνεται λόγος για ένα μη τουριστικό μοντέλο το οποίο αν συνεχίσουμε να ακολουθούμε είναι ικανό να επιφέρει σημαντικότατα πλήγματα στον τουριστικό τομέα και στην ελληνική οικονομία στα επόμενα 10 χρόνια. Οι λόγοι που θα μπορούσε να συμβεί αυτό σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με τον τρόπο διαχείρισης του νερού και της ενέργειας, τη φροντίδα των πολιτιστικών και ιστορικών τοποθεσιών και τη μη διατήρηση της παράκτιας ζώνης σε καλή κατάσταση.
Μάλιστα η χώρα μας «κατηγορείται» για απουσία οράματος και στρατηγικής από την επιτροπή που συνέταξε την έκθεση, και γίνεται λόγος για ανάγκη να προωθηθεί ένα πραγματικά βιώσιμο μοντέλο για τον τουριστικό τομέα στην Ελλάδα.
Η κατάσταση σε ορισμένες περιοχές έχει βγει τόσο εκτός ελέγχου που υπάρχει ανάγκη για διακοπή της παροχής νερού και ρεύματος τους καλοκαιρινούς μήνες και ενώ οι θερμοκρασίες πολλές ημέρες ξεπερνάνε τους 40 βαθμούς κελσίου. Ακόμα, σοβαρά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μόνιμοι κάτοικοι στην προσπάθειά τους να ζήσουν στον τόπο τους, αφού βασικές ανάγκες, όπως η στέγη, δεν είναι πλέον εύκολο να καλυφθούν σε ορισμένους προορισμούς, ενώ, σύμφωνα με την έκθεση, «η παράκτια ζώνη και η κοινή χρήση της απειλούνται ολοένα και περισσότερο από την απερίσκεπτη, και μερικές φορές αυθαίρετη, τουριστική ανάπτυξη».
Δραματική η κατάσταση στη Σαντορίνη
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μέρους που έρχεται αντιμέτωπο με τις σημαντικές επιπτώσεις του υπερτουρισμού είναι η Σαντορίνη. Το νησί των Κυκλάδων, με τους 15.500 μόνιμους κατοίκους, έχει φτάσει στο σημείο να υποδέχεται κάθε χρόνο 2 εκατ. τουρίστες. Παρά το γεγονός λοιπόν ότι τα ετήσια έσοδά του από τον τουρισμό υπολογίζονται κοντά στο 1 δισ. ευρώ, ο αυξανόμενος αριθμός επισκεπτών έχει ασκήσει σοβαρή πίεση στους πολιτιστικούς, ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους της χώρας.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του μηνύματος που δημοσίευσε εκλεγμένος δημοτικός σύμβουλος του νησιού και ζητούσε από τους κατοίκους να… περιορίσουν τις μετακινήσεις τους, εξαιτίας του γεγονότος ότι αναμένονταν 17.000 επισκέπτες εκείνη την ημέρα (23/7) από τις κρουαζιέρες, παρά τις εξαγγελίες για περιορισμό στον αριθμό των επιβατών κρουαζιερόπλοιων που επισκέπτονται το νησί.
Ενδεικτικό είναι και το πρόσφατο ρεπορτάζ της Deutsche Welle, το οποίο περιέγραφε την κατάσταση που επικρατεί. Ειδικότερα, σύμφωνα με το γερμανικό Μέσο, οι κάτοικοι της Οίας κρεμούν σε πολλά σοκάκια πινακίδες με την επιγραφή “Respect”, παρακαλώντας τους τουρίστες να σεβαστούν το χωριό. Όμως ελάχιστοι δίνουν σημασία.
«Πριν από 70 χρόνια», συνεχίζει η DW, «η Σαντορίνη ήταν ένα από τα φτωχότερα νησιά του Αιγαίου, όμως στη συνέχεια ήρθαν οι παραθεριστές. Σήμερα η Σαντορίνη είναι κάτι σαν ναυαρχίδα του ελληνικού τουρισμού. Ο τουρισμός έχει κάνει τη Σαντορίνη πλούσια, όμως υπάρχουν μειονεκτήματα: κυκλοφοριακή συμφόρηση στους στενούς δρόμους και ξεχειλισμένες χωματερές. Η παροχή νερού και το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας φτάνουν συνεχώς στα όριά τους το καλοκαίρι.
Η Σαντορίνη δέχεται τις περισσότερες επισκέψεις από κρουαζιερόπλοια από κάθε άλλο νησί. Πέρυσι υπήρξαν 686 αφίξεις, 94 περισσότερες από το έτος ρεκόρ 2019. Όταν το 2018, ο τότε δήμαρχος του νησιού επεδίωξε να περιορίσει τον αριθμό των επισκεπτών κρουαζιερόπλοιων, σε 8.000 ημερησίως, την επόμενη χρονιά έχασε τις εκλογές».
Στην Ελλάδα, ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 25% του ΑΕΠ και σε όλη την έκθεση δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου τουριστικού μοντέλου για το μέλλον, καθώς οι ανάγκες της «κοινωνίας των πολιτών» πρέπει να εξισορροπούνται με «το πραγματικό οικονομικό όφελος» του τουρισμού.
Τριπλασιασμός των τουριστών από το 2009
Φυσικά η κατάσταση δεν αφορά μόνο τη Σαντορίνη αλλά οι συνέπειες «αγγίζουν» όλη την Ελλάδα. Και πώς άλλωστε να γίνει διαφορετικά όταν το 2009 η χώρα μας είχε 12 εκατ. αφίξεις και τα 11 δισ. έσοδα και σήμερα φτάνουμε σε σχεδόν 33 εκατ. αφίξεις και 20,5 δισ. έσοδα.
Μάλιστα όλα αυτά συμβαίνουν ενώ, στο ίδιο διάστημα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ο αριθμός των ξενοδοχείων της χώρας έχει σημειώσει οριακή αύξηση κατά 5% και ο αριθμός των δωματίων κοντά στο 16%. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι περισσότεροι «επιπλέον» τουρίστες επιλέγουν την βραχυχρόνια μίσθωση με τους μόνιμους κάτοικους να μη μπορούν να βρουν σπίτια να μείνουν ή οι τιμές τους να είναι απαγορευτικές.
Μεγάλο πρόβλημα ακόμα αντιμετωπίζει η Αθήνα, ειδικά στην Ακρόπολη, η Νάξος, η Μύκονος, αλλά και outsider όπως η Σέριφος και η Φολέγανδρος.
Γιατί λοιπόν δεν αντιδρούμε;
Αρχικά, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν πολλές χώρες, καθώς ο τουρισμός, ειδικά μετά την πανδημία, έχει παρουσιάσει έκρηξη. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Βαρκελώνη οι κάτοικοι πυροβόλησαν με… νεροπίστολο τους τουρίστες που έτρωγαν σε εστιατόρια της περιοχής, ενώ άλλες ευρωπαϊκές πόλεις όπως η Πράγα ή το Άμστερνταμ έρχονται αντιμέτωπες με τεράστιες τουριστικές ροές.
Άρα, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι δε μιλάμε για ένα απλό και εύκολα αντιμετωπίσιμο πρόβλημα. Ειδικά για την Ελλάδα, καθώς ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 25% του ΑΕΠ και η οικονομία της χώρα μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτόν. Ακόμα, σημαντικό είναι το αποτύπωμα στις θέσεις εργασίας που δημιουργεί ο τουριστικός κλάδος, Ενδεικτικό είναι ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία από την ΕΡΓΑΝΗ, τον Μάιο πραγματοποιήθηκε ρεκόρ για την τελευταία εικοσαετία, αφού πραγματοποιήθηκαν 375.153 νέες προσλήψεις. Οι απολύσεις και οι οικειοθελείς αποχωρήσεις έφθασαν τις 248.493, ενώ το καθαρό έφθασε 126.660 επιπλέον θέσεις εργασίας.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι δεν είναι τόσο εύκολο για τη χώρα μας να «κλείσει τα σύνορα» και να απαρνηθεί τον τουρισμό. Είναι όμως άμεση ανάγκη να αποτινάξει την εξάρτηση από το τρίπτυχο «mouzaka, souvlaki, tzatziki»και να στραφεί σε πιο εκλεπτυσμένες λύσεις. Άλλωστε, μόνο μέσα από βιώσιμες λύσεις, σύμφωνα και με την έκθεση του ευρωκοινοβουλίου, θα αποφύγουμε τον κίνδυνο να καταστούν μη ελκυστικοί οι τουριστικοί μας προορισμοί. Ακόμα, δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ανάγκες της «κοινωνίας των πολιτών» πρέπει να εξισορροπούνται με «το πραγματικό οικονομικό όφελος» του τουρισμού.
H Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τα σπουδαία πλεονεκτήματά της
Η Ελλάδα έχει την «τύχη» να διαθέτει απίστευτη φυσική ομορφιά και ανθρώπους που γνωρίζουν τον τουρισμό. Όμως, οφείλει να αποκτήσει ένα οργανωμένο εναλλακτικό σχέδιο, προκειμένου να καταστεί πάροχος υψηλών υπηρεσιών και όχι «γκαρσόνι» των επισκεπτών της.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
