Στο άκρως ανησυχητικό συμπέρασμα ότι οι Έλληνες, παρά τις μισθολογικές διαφορές -εις βάρος τους- που τους χωρίζουν από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, πληρώνουν ακριβότερα τα τυποποιημένα επώνυμα προϊόντα στο σούπερ μάρκετ, σε ποσοστό περίπου 10%, καταλήγει μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος.
Μια μελέτη πάντως, που παρά την αίσθηση που επικρατεί στην πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, κάνει λόγο για βελτίωση της κατάστασης από το 2010 μέχρι και σήμερα, αν και παραδέχεται ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της κατάστασης μέσω παρεμβάσεων οι οποίες θα αυξήσουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών, θα επιφέρουν αλλαγές στη δομή της αγοράς των λιανεμπόρων και θα εκπαιδεύσουν σε βάθος χρόνου τους καταναλωτές.
Ποια αγαθά «καίνε» στην Ελλάδα
Σε πρακτικό επίπεδο πάντως, αναπάντητο μένει το ερώτημα γιατί οι τιμές στα ελληνικά σούπερ μάρκετ είναι αρκετά ακριβότερες σε σχέση με άλλες χώρες της ευρωζώνης. παρά το γεγονός ότι ούτε εμπορικοί περιορισμοί υπάρχουν, ούτε διαφορετικά νομίσματα που θα μπορούσαν να αποδώσουν το φαινόμενο στη διαφορά ισοτιμίας. Μάλιστα η χώρα αποδεικνύεται ότι είναι μία από τις πιο ακριβές σε κατηγορίες όπως τα απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχου και το βρεφικό γάλα.
Δυστυχώς το φαινόμενο δεν περιορίζεται στα συγκεκριμένα είδη, καθώς η σύγκριση σε μία πλήρη γκάμα 41 κατηγοριών τυποποιημένων επώνυμων προϊόντων σουπερμάρκετ αναδεικνύει το χάσμα που χωρίζει τις τιμές στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες εννέα χώρες της ευρωζώνης. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία που προκύπτουν, παρά το γεγονός ότι από το 2011 μέχρι το 2023 η διαφορά στις τιμές μεταξύ της χώρας μας και των υπολοίπων κρατών της ευρωζώνης μειώθηκε, η Ελλάδα είναι ακόμα μια ακριβή χώρα για τους καταναλωτές που θέλουν να αγοράσουν τυποποιημένα επώνυμα προϊόντα σουπερμάρκετ. Μάλιστα, το «χάσμα» μεταξύ της Ελλάδας και άλλων χωρών της ευρωζώνης ανέρχεται κατά μέσο όρο στο εντυπωσιακό -και εξοργιστικό- 10%.
Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτό το φαινόμενο
Τι όμως μαρτυρούν τα συγκεκριμένα στοιχεία και ποιοι είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί; Σύμφωνα λοιπόν με τις αναλύσεις των δεδομένα, οι υψηλές τιμές αποτελούν, επί της ουσίας, αποτέλεσμα του μεγάλου βαθμού συγκέντρωσης που κυριαρχεί στην αγορά των προμηθευτών. Μία αγορά στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι μεγάλες πολυεθνικές οι οποίες προμηθεύουν την αγορά με εισαγόμενα προϊόντα. Ακόμα, επιβαρυντικά επιδρούν διάφορες στρεβλώσεις στην αγορά της λιανικής αλλά και ορισμένες διαφορετικές καταναλωτικές συνήθειες, όπως για παράδειγμα αγορά μικρών συσκευασιών.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον μάλιστα παρουσιάζει το γεγονός ότι, σύμφωνα με την συγκεκριμένη μελέτη, σημαντικές μειώσεις τιμών θα δημιουργούσε η εξομοίωση της δομής της ελληνικής αγοράς και της συμπεριφοράς των καταναλωτών στην Ελλάδα με τα αντίστοιχα επίπεδα της ευρωζώνης. Ειδικότερα, σε περίπτωση που ο συγκεκριμένος στόχος θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, θα οδηγούσε σε μείωση τιμών κοντά στις 17 μονάδες, στα προϊόντα με τις υψηλότερες πωλήσεις στο δείγμα, και σε μειώσεις κοντά στις 30 ποσοστιαίες μονάδες στα προϊόντα που η χώρα μας είναι από τις πιο ακριβές.
Ένα ακόμα σημείο-«κλειδί» αποτελεί η δημιουργία αυξημένου ανταγωνισμού μεταξύ των προμηθευτών (και όχι πχ οι πρακτικές καρτέλ), καθώς μια τέτοια εξέλιξη θεωρείται δεδομένο ότι θα είχε άμεση επίδραση στη μείωση των τιμών στη συντριπτική πλειοψηφία των προϊόντων που εξετάστηκαν στη μελέτη. Αξίζει άλλωστε να σημειωθεί ότι για όλες τις κατηγορίες προϊόντων, ο προμηθευτής με ηγετική θέση στην ελληνική αγορά εκπροσωπείται με μεγαλύτερο μερίδιο από αυτού που έχει στην ευρωζώνη. Άλλος ένας παράγοντας που θα μπορούσε να δράσει επικουρικά στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι η μεγαλύτερη διείσδυση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
Τέλος, σχετικά με την αγορά των σούπερ μάρκετ, προς την κατεύθυνση της μείωσης των τιμών αναμένεται να οδηγούσαν κινήσεις όπως η αύξηση του τοπικού ανταγωνισμού ως προς τον καταναλωτή αλλά και η δημιουργία ενώσεων λιανεμπόρων (buying groups) ως προς τους προμηθευτές, έτσι ώστε να αντισταθμίζονται οι ολιγοπωλιακές πρακτικές των πολυεθνικών και να επιτυγχάνονται καλύτερες τιμές χονδρικής.
Σε ποια προϊόντα είμαστε φτηνοί
Το μεγάλο μερίδιο ευθύνης που έχουν οι πολυεθνικές στην κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, γίνεται αντιληπτό από το γεγονός ότι, μία σειρά προϊόντων τα οποία θεωρούνται εξίσου σημαντικά για τους καταναλωτές, όπως τα μη επεξεργασμένα είδη διατροφής, τα οποία παράγονται στην συντριπτική τους πλειοψηφία στην Ελλάδα, η χώρα μας είναι μεταξύ των χωρών με τις χαμηλότερες τιμές. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι οι μικροί τοπικοί παραγωγοί ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές τιμολόγησης από εκείνες που έχουν υιοθετήσει οι μεγάλες πολυεθνικές που παράγουν μία σειρά από επώνυμα προϊόντα.
Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έχει μειωθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες, μεταξύ άλλων και στα είδη διατροφής, σε συντριπτικό βαθμό, που αγγίζει το 80%, παραμένει εισαγόμενος.
Αρκούν τα πρόστιμα που επιβάλλονται;
Αυτό που η μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας περιγράφει με πιο… εκλεπτυσμένο τρόπο, η επικαιρότητα το σκιαγραφεί στην πραγματική του διάσταση. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Ανάπτυξης, υποστηρίζει ότι έχει εντατικοποιήσει τους ελέγχους στην αγορά, με σκοπό να ανακαλύψει φαινόμενα αισχροκέρδειας και να επιβάλει πρόστιμα στους παραβάτες.
Στο πλαίσιο αυτό, αρκετές πολυεθνικές έχουν βρεθεί στο μικροσκόπιο της Διϋπηρεσιακής Μονάδας Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ). Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι τα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί για αισχροκέρδεια από τον Ιανουάριο του 2023 μέχρι τον Μάιο του 2024 φτάνουν στα 19,65 εκατομμύρια ευρώ.
Ανάμεσα στη λίστα των παραβατών βρίσκονται εταιρείες όπως η Jacobs, στην οποία καταλογίστηκε πρόστιμο συνολικού ύψους 1 εκατ. ευρώ για παραβίαση του άρθρου 54 του ν. 5045/29-07-2023, σχετικά με την περιστολή φαινομένων αθέμιτης κερδοφορίας.
Ακόμα, έχει επιβληθεί πρόστιμο συνολικού ύψους 1.672.000 ευρώ στην Johnson & Johnson και στην Colgate, ενώ στις 2 Νοεμβρίου 2023 το υπουργείο Ανάπτυξης επέβαλε δύο πρόστιμα, ύψους 1 εκατ. ευρώ το καθένα, στις εταιρείες «ΠΡΟΚΤΕΡ & ΓΚΑΜΠΛ ΕΛΛΑΣ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.» και «ΕΛΑΪΣ UNILEVER HELLAS AE» ύστερα από διαπίστωση των αρμόδιων υπηρεσιών ότι παραβιάζεται ο νόμος του πλαφόν στο περιθώριο μικτού κέρδους, καθώς υπερβαίνει το αντίστοιχο περιθώριο μικτού κέρδους προ της 31ης Δεκεμβρίου 2021.
Φυσικά, όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη, κάποιες από τις εταιρείες που δέχονται τα συγκεκριμένα πρόστιμα, πολλές φορές, αντί να συμμορφωθούν, αναζητούν τρόπους να ξεφύγουν από τους ελέγχους και ψάχνουν διεξόδους σε πρακτικές όπως η δημοσίευση οικονομικών στοιχειών, οι τριγωνικές συναλλαγές κτλ. Επίσης, ένα κρίσιμο ερώτημα είναι αν το ύψος των προστίμων που καταλογίζεται προκαλεί ουσιαστική ζημιά στον παραβάτη ή απλώς του αφαιρεί ένα μικρό μέρος από τα κέρδη που έχει αποκομίσει από τις παράνομες, και εις βάρος των καταναλωτών, πρακτικές που ακολουθεί. Με λίγα λόγια, αν τον συμφέρει να συμμορφωθεί ή να συνεχίσει να παρανομεί.
Xωρίς δραστικά μέτρα από κράτος και καταναλωτές το φαινόμενο θα συνεχιστεί
Σε κάθε περίπτωση, οι Έλληνες καταναλωτές καλούνται να αγοράσουν στη χώρα μας το ίδιο προϊόν σε τιμή πολλαπλάσια από αυτή που θα κάνει ο κάτοικος μίας άλλης χώρας της Ευρωζώνης, ο οποίος μάλιστα δε θα έχει δει την αγοραστική του δύναμη να μειώνεται όπως έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Και αυτό θα συνεχίζει να συμβαίνει μέχρι να ληφθούν πραγματικά σκληρά μέτρα, όχι μόνο από το κράτος αλλά και από το καταναλωτικό κοινό, που οφείλει να «τιμωρήσει» ανάλογες πρακτικές.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
