Η κλιματική κρίση δείχνει στο παρόν τα «δόντια» της και απόδειξη αποτελούν διάφορες καταστάσεις που ζούμε πια καθημερινά. Ακραία καιρικά φαινόμενα, ασυνήθιστες για κάθε εποχή θερμοκρασίες και πολλά ακόμη. Το food waste, ελληνιστί, η σπατάλη τροφίμων, είναι, ακόμη και αν δεν το συνειδητοποιούμε, ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής.
Σπατάλη τροφίμων για την οποία όλοι βάζουμε το χέρι μας, και αφορά τον καθένα μας ξεχωριστά. Και μιλάμε για τη μία άκρη της γης, ως την άλλη. Οι συνέπειες δεν γνωρίζουν κοινωνικές τάξεις, οικονομική δύναμη, status, ούτε σύνορα.
Σε κάθε στάδιο της αλυσίδας, από το χωράφι έως και το πιάτο μας, διαδραματίζεται μία συνήθεια που κανείς μας δεν συνειδητοποιεί τι μπορεί να προκαλέσει στο περιβάλλον που ζούμε, στο μέλλον μας, στις επόμενες γενιές.
Όπως έχει αναφέρει πρόσφατα ο ΟΗΕ, κρούοντας για μία ακόμη φορά τον κώδωνα του κινδύνου για τις ανησυχητικές διαστάσεις που έχει πάρει η κατάσταση, το ένα δισεκατομμύριο τόνων τροφίμων που πετάμε στα σκουπίδια κάθε μέρα, όχι μόνο κατασπαταλά φυσικούς πόρους για να παραχθούν, αλλά συμβάλλει σημαντικά και στον περιορισμό της βιοποικιλότητας. Παγκοσμίως, το 8-10% των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου οφείλονται στη σπατάλη τροφίμων.
Τα τρομακτικά παγκόσμια νούμερα
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 58,5 εκατ. τόνοι τρόφιμα σπαταλώνται ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη στιγμή που 32,6 εκατ. άνθρωποι βιώνουν επισιτιστική ανασφάλεια, γεγονός που αποδεικνύει πόσο λίγο σκεφτόμαστε «πέρα από τη μύτη μας», σε παγκόσμιο επίπεδο. Πόσο σκεφτόμαστε τις πράξεις μας για το περιβάλλον, τους συνανθρώπους μας.
Η σπατάλη τροφίμων έχει βέβαια και οικονομικό κόστος, όπως είναι εύλογο να αντιληφθεί κανείς, αν και όταν πετά τρόφιμα που σπαταλώνται άδικα, μέσα στους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας, δεν αναλογίζεται ούτε αυτό. Το ετήσιο κόστος σπατάλης τροφίμων υπολογίζεται στην ΕΕ σε 132 δισ. ευρώ.
Το αποτέλεσμα; Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι η σπατάλη τροφίμων αντιπροσωπεύει το 16% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από το σύστημα τροφίμων της ΕΕ, ποσοστό σημαντικό, για να αποτελέσει «γροθιά στο στομάχι» και να δημιουργήσει τροφή για σκέψη.
Η έκθεση Food Waste Index Report παρακολουθεί την πρόοδο της μείωσης των αποβλήτων τροφίμων στο μισό, μέχρι το 2030 και συλλέγει σημαντικά στοιχεία για τη σπατάλη. Τα στοιχεία της έκθεσης σοκάρουν και μας ταρακουνούν. Και μάλλον αυτός ήταν ο σκοπός τους.
Όπως αναφέρει, το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας σπατάλης τροφίμων προέρχεται από τα νοικοκυριά. Έτσι, από το σύνολο των τροφίμων που χάθηκαν το 2022, τα νοικοκυριά ήταν υπεύθυνα για 631 εκατ. τόνους που αντιστοιχούν στο 60%. Ακολούθως, ο τομέας των υπηρεσιών τροφίμων ευθύνεται για 290 και ο τομέας του λιανικού εμπορίου για 131 εκατ. τόνους.
Τα νοικοκυριά σπαταλούν τουλάχιστον ένα δισ. γεύματα την ημέρα και συγκεκριμένα, κατά μέσο όρο, κάθε άτομο σπαταλά 79 κιλά τροφίμων ετησίως.
Ποια τρόφιμα πετώνται περισσότερο
Σύμφωνα με τον Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, κάθε χρόνο, το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων χάνεται ή σπαταλάται, ενώ το 28% της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης χρησιμοποιείται για την παραγωγή τροφής που τελικά καταλήγει στα σκουπίδια.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε ωστόσο και ποια τρόφιμα πετάμε περισσότερο δίχως λόγο, σε παγκόσμια κλίμακα. Πρώτα στη λίστα έρχονται, όπως μπορεί κάποιοι να φανταζόμαστε, τα φρούτα και λαχανικά, με ποσοστό 45% του όγκου σπατάλης, που αντιστοιχεί σε 3,7 τρισεκατομμύρια μήλα, για παράδειγμα. Σειρά έχει η σπατάλη σε ψάρια και θαλασσινά με ποσοστό που φτάνει το 35% και τα γαλακτοκομικά που αγγίζουν το 30%. Σπατάλη της τάξεως του 20%, αφορά το κρέας.
Το ένα δισεκατομμύριο τόνων τροφίμων που πετάμε στα σκουπίδια κάθε μέρα, όχι μόνο κατασπαταλά φυσικούς πόρους για να παραχθούν, αλλά συμβάλλει σημαντικά και στον περιορισμό της βιοποικιλότητας
Η σπατάλη τροφίμων στην Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η ετήσια σπατάλη τροφίμων στην Ελλάδα συνολικά και στα 5 στάδια της αλυσίδας αξίας τροφίμων (πρωτογενής παραγωγή, επεξεργασία-μεταποίηση, εμπόριο-διανομή, εστίαση, νοικοκυριά) ανέρχεται σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια τόνους (συγκεκριμένα 2.048.189). Η Ελλάδα διαγράφει «εξαιρετικές επιδόσεις» στη σπατάλη, αφού είναι η 4η στη λίστα, μεταξύ κρατών μελών Ε.Ε. ως προς τα επίπεδα συνολικής (κατά μήκος όλης της αλυσίδας) κατά κεφαλήν σπατάλης τροφίμων σε ετήσια βάση (191 κιλά ανά κάτοικο).
Όσον αφορά τα ελληνικά νοικοκυριά συγκεκριμένα, η συνολική ποσότητα τροφίμων, που κάθε χρόνο απορρίπτουν, υπολογίζεται σε 930.323 τόνους. Η ετήσια κατ’ άτομο παραγωγή οικιακών απορριμμάτων τροφίμων ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 87 κιλά (εκ των οποίων περίπου 38 κιλά βρώσιμα), σύμφωνα με στοιχεία που έχει δημοσιεύσει η Συμμαχία για τη Μείωση Σπατάλης Τροφίμων, μετά από έρευνα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, σε συνεργασία με την ΑΒ Βασιλόπουλος, που έχει στο ενεργητικό της ποικίλες δράσεις για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων.
Το παράδοξο είναι ότι την ίδια στιγμή που οι Έλληνες πετάμε τρόφιμα στα σκουπίδια, θεωρώντας δεδομένη την καθημερινή μας σίτιση, επιλέγοντας τι μας αρέσει και τι όχι, πετώντας αυτό που «δεν μας κάνει», ή θεωρώντας ότι δεν μπορεί να καταναλωθεί, το 10,9% του πληθυσμού είναι αντιμέτωπα με επισιτιστική ανασφάλεια, σύμφωνα με έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ που πραγματοποιήθηκε το 2023.
Σε πολλές περιπτώσεις όμως, πετάμε τρόφιμα στα σκουπίδια γιατί νομίζουμε ότι «χάλασαν». Συνολικά, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρο, η Ελλάδα – δυστυχώς – βρίσκεται στην 3η χειρότερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ορθή κατανόηση (μόλις 22% των πολιτών) της ένδειξης «ημερομηνία ανάλωσης κατά προτίμηση πριν από» (best before date). Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα δεν καταλαβαίνουμε πότε πρέπει όντως να πετάξουμε ένα προϊόν. Κατά συνέπεια, τρόφιμα που μπορούν να καταναλωθούν χωρίς να επηρεάσουν την υγεία μας, όπως νομίζουμε, πετώνται αλόγιστα στα οικιακά απορρίμματα.
Και στην Ευρωπαϊκή Ένωση όμως, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπολογίζεται πως το 10% της σπατάλης τροφίμων συνδέεται με την επισήμανση της ημερομηνίας ανάλωσης στα τρόφιμα, γεγονός που αποδεικνύει πως υπάρχει γενικώς μία σύγχυση σχετικά με το πότε ένα τρόφιμο είναι πραγματικά για τα σκουπίδια και πότε όχι.
Η μείωση της σπατάλης τροφίμων είναι ένα δύσκολο στοίχημα τεράστιας κλίμακας, αφού αφορά κυριολεκτικά όλον τον κόσμο. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει από το να προσπαθήσουμε, τουλάχιστον για τις επόμενες γενιές. Πρέπει να δοθεί άμεσα έμφαση στη συνεργασία πολλών ενδιαφερομένων μερών μέσω του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) ως λύση και βέβαια, η διεθνής συνεργασία και η χάραξη κοινής πολιτικής μεταξύ των χωρών για δραστικές λύσεις. Επίσης, κρίσιμης σημασίας είναι η επιρροή των θεσμών και των πολιτικών που θα χαράξουν τα κράτη στις παγκόσμιες καταναλωτικές τάσεις για την προώθηση της ευαισθητοποίησης του κόσμου γιατί στο τέλος, όλα ξεκινούν από το σπίτι μας καθέναν μας ξεχωριστά. Ατομική, όσο και σε συστημική κινητοποίηση λοιπόν, κρίνονται απαραίτητες.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
