Όπως υποδηλώνει το όνομά τους, mega-trends είναι οι τάσεις που εμφανίζονται σε μεγάλη κλίμακα. Επηρεάζουν μεγάλες ομάδες ανθρώπων, γεωγραφικές περιοχές και συχνά ολόκληρο τον κόσμο. Οι μεγάλες τάσεις εκτυλίσσονται επίσης σε μεγάλο χρονικό διάστημα: η διάρκεια ζωής τους είναι συνήθως μεγαλύτερη από μια δεκαετία. Ως εκ τούτου, χρησιμεύουν ως η βάση πάνω στην οποία θα διαμορφωθεί το μέλλον του κόσμου από το 2030 και μετά.
Κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή έχει δύο πτυχές: τις τρομερές συνέπειες των λαθών του παρελθόντος – που ήδη υπάρχουν και θα αυξηθούν μέχρι το 2030 -και τις πολύ χειρότερες συνέπειες των λαθών που πρέπει να αποφύγουμε από εδώ και στο εξής.
Κι αυτό σημαίνει δύο πράγματα για την επόμενη δεκαετία: πρώτον, ότι θα βιώσουμε ακόμη περισσότερο τον αντίκτυπο της αύξησης της θερμοκρασίας και δεύτερον, ότι μπορεί να φτάσουμε σε ένα οριακό σημείο όπου οι αλλαγές στο κλίμα θα γίνουν ανεξέλεγκτες.
Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2030, ο κόσμος θα είναι 1,5 βαθμούς θερμότερος από ό,τι κατά την προβιομηχανική εποχή. Αυτό σημαίνει ότι τα πιο ζεστά καλοκαίρια θα είναι ο κανόνας σε όλη την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ασία γεγονός που θα οδηγήσει σε αυξημένες ξηρασίες και πυρκαγιές. Το δε κόστος υγειονομικής περίθαλψης ανά κύμα καύσωνα και καταπολέμησης των πυρκαγιών θα εκτοξευθεί ανάλογα.
Αύξηση πληθυσμού της γης
Μέχρι το 2030 ο πληθυσμός του κόσμου θα είναι μεγαλύτερος – από 7,6 δισεκατομμύρια που είναι σήμερα, θα γίνει 8,6 δισεκατομμύρια το 2030.
Τα μελλοντικά δημογραφικά στοιχεία χωρίζουν τον κόσμο σε δύο στρατόπεδα: ένα που αυξάνεται και ένα άλλο που συρρικνώνεται. Το πρώτο είναι αυτό της Υποσαχάριας Αφρικής και της Νότιας Ασίας (Νιγηρία, Τανζανία, Αιθιοπία, Ινδία και Πακιστάν). Στο άλλο άκρο βρίσκονται εκείνα τα μέρη του κόσμου όπου το μέγεθος του πληθυσμού καθυστερεί ή μειώνεται. Εδώ πρωτοστατεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, της οποίας ο πληθυσμός με 27 κράτη μέλη προβλέπεται να είναι 498-529 εκατομμύρια κατοίκους το 2030 (από 513 εκατ. που ήταν το 2018 συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου).
Αυτή η τάση συμπληρώνεται από μια δεύτερη, αυτή της μακροζωίας. Δεν είμαστε μόνο περισσότεροι παγκοσμίως, αλλά ζούμε και περισσότερο. Μέχρι το 2030, οι γυναίκες στη Νότια Κορέα θα έχουν προσδόκιμο ζωής τα 90 χρόνια και στην Αφρική τα 64. Οι δε ευρωπαϊκοί πληθυσμοί θα συνεχίσουν επίσης να αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής τους, με τις Γαλλίδες να υπολογίζεται ότι θα κατακτούν την πρωτιά στη μακροζωία της ΕΕ, φτάνοντας τα 88 έτη.
Η ανθρωπότητα ενηλικιώνεται και μεγαλώνει
Η Ευρώπη ηγείται αυτής της τάσης: το 2030, το 25,5% του πληθυσμού της θα είναι άνω των 65 ετών, με τη Ρωσία και την Κίνα να ακολουθούν το ίδιο μοτίβο. Η Βόρεια Αμερική και η Ασία, ιδιαίτερα η Ινδία, θα δουν επίσης τους πληθυσμούς τους να ζουν περισσότερο. Κι ενώ η ανθρωπότητα γερνάει, ορισμένες περιοχές του κόσμου, όπως η Αφρική, θα εξακολουθούν να έχουν πολύ υψηλό ποσοστό νεαρών ενηλίκων και παιδιών, με πάνω από το 45% να είναι κάτω των 30 ετών
Πόλεις και όχι μεγαλουπόλεις
Η μετακίνηση των ανθρώπων στις πόλεις, αλλάζει και αναπτύσσει νέα χαρακτηριστικά. Έτσι, ενώ μέχρι το 2030 τα 2/3 του πληθυσμού θα ζουν σε πόλεις, οι πόλεις θα είναι κάτω του ενός εκατομμυρίου, ακολουθούμενες από εκείνες μεταξύ του ενός και πέντε εκατομμυρίων.
Οι πόλεις μικρού και μεσαίου μεγέθους αναπτύσσονται σήμερα με διπλάσιο ρυθμό από τις μεγαλουπόλεις, των οποίων ο πληθυσμός δεν προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά έως το 2030. Οι μεγάλες πόλεις υπολογίζεται ότι θα φιλοξενούν μόνο το 8% του αστικού πληθυσμού, ενώ οι υπόλοιποι θα ζουν σε μικρότερες.
Ανάπτυξη οικονομίας σε αναπτυσσόμενες χώρες
Οι προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία φαίνονται μάλλον θετικές, δείχνοντας ότι η μέση παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη θα είναι περίπου 3% ετησίως την επόμενη δεκαετία. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη θα σημειωθεί στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, από 3,1% που είναι σήμερα σε 3,6%.
Οι ανεπτυγμένες οικονομίες υπολογίζεται θα προχωρήσουν με πολύ πιο αργούς ρυθμούς. Η Ευρώπη, για παράδειγμα, θα αποτελεί την τρίτη παγκόσμια οικονομία -με 1,4% ετησίως – και η Κίνα αναμένεται να γίνει η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο ξεπερνώντας τις ΗΠΑ.
Οι προβλέψεις αυτές δεν είναι απόλυτες, καθώς μια σειρά παραγόντων μπορεί ενδεχομένως να τις επηρεάσει. Τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους και μια νέα ενδεχόμενη χρηματοπιστωτική κρίση μπορούν να αποσταθεροποιήσουν για ακόμη μια φορά την παγκόσμια οικονομία.
Χρειαζόμαστε περισσότερη ενέργεια
Η κατανάλωση ενέργειας θα αυξάνεται παγκοσμίως κατά 1,7% ετησίως – με την ίδια περίπου ταχύτητα που αυξήθηκε μεταξύ 1970 και 1990. Αυτό ωστόσο δεν είναι ευρωπαϊκό φαινόμενο: αν και η ζήτηση θα αυξηθεί επίσης στην Ευρώπη και σε άλλα δυτικά κράτη, θα σημειώσει κυρίως αύξηση στην Ινδία και την Κίνα. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα θα αυξάνονται συνεχώς, αλλά όχι δραματικά μέχρι το 2030, επιστρέφοντας στα υψηλά επίπεδα του 2010.
Η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου αναμένεται να επιβραδυνθεί κάποια στιγμή μετά το 2040, αν και μαζί με το φυσικό αέριο θα συνεχίσουν να καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό των ενεργειακών απαιτήσεων – κυρίως επειδή οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν θα είναι ακόμη σε θέση να ανταποκριθούν στην παγκόσμια ζήτηση.
Θα παραμείνουμε συνδεδεμένοι
Οι άνθρωποι θα αισθάνονται όλο και πιο κοντά μεταξύ τους, όχι μόνο γιατί θα εξακολουθούν να επικοινωνούν μέσω διαδικτύου, αλλά γιατί θα μετακινούνται επίσης περισσότερο.
Μέχρι το 2030, ο αριθμός των συσκευών που θα είναι συνδεδεμένες στο διαδίκτυο θα φτάσει τα 125 δισεκατομμύρια, από 27 δισεκατομμύρια που ήταν το 2017.
Τα αεροπορικά ταξίδια θα είναι επίσης ασφαλέστερα και ο αριθμός των επιβατών θα διπλασιαστεί φτάνοντας τα 7 δισεκατομμύρια – οι περισσότεροι από τους οποίους θα είναι Ασιάτες της μεσαίας τάξης.
Πλουραλιστικά κέντρα εξουσίας
Στο μέλλον, κανένα κράτος δεν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μόνο του μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις. Η δύναμη του θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να αναπτύσσει μηχανισμούς ικανούς να επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις άλλων κρατών, όπως ο αριθμός και η ποιότητα διμερών και πολυμερών σχέσεων. Η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς και συμμαχίες θα αποτελεί κεφάλαιο, όπως και η μεταξύ τους σύνδεση.
Το 2030 θα είναι διαφορετικό και ως προς τη φύση της ίδιας της εξουσίας. Αυτή δεν θα καθορίζεται από το ΑΕΠ, το μέγεθος του πληθυσμού της κάθε χώρας και τις στρατιωτικές δαπάνες -πόλεις, περιφέρειες, εταιρείες και κινήματα θα αναδείξουν την πλουραλιστική φύση του καπιταλιστικού συστήματος.
Εξαιρετικής σημασίας θα είναι η εξέλιξη των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, καθώς το Πεκίνο θα αγωνιστεί να οικοδομήσει θετικές σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες, την Ευρώπη και φυσικά τις ΗΠΑ. Αλλά και η Ευρώπη θα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτό το πλουραλιστικό σύστημα, επαναπροσδιορίζοντας τη διατλαντική της σχέση τόσο με το ΝΑΤΟ όσο και με τις ΗΠΑ. Η δε αμερικανική εμπλοκή με το ΝΑΤΟ θα παραμείνει ισχυρή όσο η Ρωσία θεωρείται απειλή – μια αντίληψη που δείχνει να μειώνεται καθώς η Μόσχα θεωρείται ότι βρίσκεται σε παρακμή και το Πεκίνο σε άνοδο.
Οι μεγάλες τάσεις προκύπτουν από τα σημερινά δεδομένα και φαινόμενα, προσδίδοντας στο μέλλον ένα βαθμό ορατότητας. Όσο περισσότερα είναι τα δεδομένα, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η τάση. Υπό αυτή την έννοια, αποτελούν τις στρατηγικές δυνάμεις που διαμορφώνουν το μέλλον μας με αργό ρυθμό και σε αντίθεση με άλλους παράγοντες, μπορούν δύσκολα να ανατραπούν από τους ανθρώπους.
Με πληροφορίες από European Strategy and Policy Analysis System
Photo: Unsplash
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
