Πριν από ένα χρόνο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εστίασε την προσοχή του σε έναν τομέα που δεν εμπίπτει στις παραδοσιακές του αρμοδιότητες -επιδημίες, χρόνιες ασθένειες, πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη – τις τέχνες.
Με τη δημιουργία του Εργαστηρίου Τεχνών και Υγείας Jameel, εγκαινίασε ένα πρωτοποριακό έργο που αποσκοπεί στη διερεύνηση της θετικής επίδρασης των τεχνών στην υγεία και το wellbeing, παράλληλα με την κλασική ιατρική θεραπεία και με στόχο την ενθάρρυνση περισσότερων πρωτοβουλιών στον τομέα αυτό, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και εκτός αυτής.
Η τέχνη δεν είναι ένα πράγμα, είναι ένας τρόπος
Οι τέχνες μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στην ιατρική προσέγγιση, υποστηρίζει ο επικεφαλής του έργου, όπως ακριβώς λειτουργεί και η άσκηση, καθώς αποτελεί βασικό συστατικό αυτού μου μας κάνει ανθρώπους.
Το Εργαστήριο Τεχνών και Υγείας Jameel είναι μια συνεργασία μεταξύ του Διεθνούς Φιλανθρωπικού Ιδρύματος Community Jameel, του ΠΟΥ, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και του μη κερδοσκοπικού οργανισμού τέχνης CultuRunners. Στόχος του είναι να προωθήσει προγράμματα για τις τέχνες και την υγεία και να ενισχύσει την επιστημονική έρευνα στον τομέα αυτό, ωθώντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αρχίσουν να βλέπουν τον πολιτισμό ως μοχλό καλής υγείας -παράλληλα με τις πιο καθιερωμένες πρακτικές, όπως η σωματική άσκηση και η ισορροπημένη διατροφή.
Υγεία σημαίνει γενική ευεξία
Ενώ η έρευνα για τη σχέση μεταξύ των τεχνών και της υγεία και ευεξίας έχει ξεκινήσει εδώ και τρεις δεκαετίες, μετά τον Covid-19 της δόθηκε ακόμη μεγαλύτερη εστίαση εξαιτίας των επιπτώσεων που είχε η πανδημία στην ψυχική υγεία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Με έδρα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη στην Κοπεγχάγη, το Εργαστήριο Τεχνών και Υγείας Jameel αποτελεί την πρώτη μεγάλη πρωτοβουλία για τις τέχνες και την υγεία στην ιστορία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, σε συνέχεια της έκθεσης του ΠΟΥ σχετικά με το ρόλο του πολιτισμού στην πρόληψη των ψυχικών και σωματικών ασθενειών.
Η έκθεση αυτή προωθούσε και κατέληγε σε ένα “ολιστικό ορισμό της υγείας”, ορίζοντάς την όχι απλώς ως την απουσία ασθένειας, αλλά ως την παρουσία γενικής ευεξίας.
Δεν τραγουδάω επειδή είμαι χαρούμενος. Είμαι χαρούμενος επειδή τραγουδάω
Το πρώτο πρόγραμμα του εργαστηρίου, “Μουσική για τη μητρότητα”, ολοκληρώθηκε με ενθαρρυντικά αποτελέσματα πέρυσι. Στο πλαίσιο του προγράμματος, μια ομάδα νέων μητέρων με συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης, η οποία πλήττει περίπου μία στις επτά γυναίκες παγκοσμίως, συμμετείχε σε ομαδικές συνεδρίες τραγουδιού σε διάστημα 10 εβδομάδων σε πόλεις της Δανίας, της Ιταλίας και της Ρουμανίας.
Οι μητέρες που συμμετείχαν στις συνεδρίες τραγουδιού ανέφεραν ότι αισθάνονταν λιγότερο μοναχικές και αποξενωμένες, καθώς και ότι ήταν περισσότερο δεμένες με τα παιδιά τους κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος.
Τα κλινικά στοιχεία έδειξαν ότι αυτού του είδους η παρέμβαση ήταν πιο αποτελεσματική για τις μητέρες εν συγκρίσει με την αποκλειστική εστίαση στην ιατρική φροντίδα.
Η δε απόφαση να δοκιμαστεί το πρόγραμμα ταυτόχρονα σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν δικαιολογημένη και ορθή καθώς ανέδειξε την ανάγκη προσαρμογής του σε διαφορετικές κουλτούρες. Οι ερευνητές του ΠΟΥ που εργάζονταν στο έργο στη Ρουμανία, για παράδειγμα, ανέφεραν δυσκολίες στην πλοήγηση στο σύστημα υγείας της χώρας, ενώ εκείνοι στη Δανία όχι.
Οι γιατροί συνταγογραφούν επισκέψεις σε μουσεία
Τα ευρήματα σχετικά με τα οφέλη της τέχνης και του πολιτισμού στην υγεία έχουν επίσης προκαλέσει το ενδιαφέρον των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Το πρόγραμμα Culture For Health, το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διεξάγεται σε συνεργασία με την Culture Action Europe, μια οργάνωση μελών για τον πολιτιστικό τομέα της Ευρώπης, έχει συγκεντρώσει μια βάση δεδομένων με περισσότερα από 800 τέτοια έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη εντός και εκτός της ΕΕ.
Πρωτοβουλίες εμφανίζονται επίσης σε τοπικό επίπεδο σε όλη την Ευρώπη. Πριν από δύο χρόνια, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα στις Βρυξέλλες που επέτρεπε στους ψυχιάτρους ενός δημόσιου νοσοκομείου να συνταγογραφούν στους ασθενείς τους μια επίσκεψη σε ένα από τα πέντε μουσεία της βελγικής πρωτεύουσας, παρέχοντάς τους κίνητρο να το επισκεφθούν μέσω επιδοτούμενων εισιτηρίων ελεύθερης εισόδου. Στην Ισπανία, ορισμένα μουσεία της Μαδρίτης προσφέρουν πλέον περιοδικά ξεναγήσεις σε ομάδες ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ.
Μετά από 18 μήνες συλλογής δεδομένων, το Culture for Health παρουσίασε τα συμπεράσματά του σε συνέδριο και τάχθηκε υπέρ της προώθησης της κοινωνικής συνταγογράφησης με βάση τον πολιτισμό – βοηθώντας τους ασθενείς να βελτιώσουν την υγεία τους μέσω της κοινωνικής δραστηριότητας.
Οι αξιωματούχοι της ΕΕ και οι επικεφαλής των παραπάνω έργων του ΠΟΥ υποστηρίζουν ότι η καλή ψυχική υγεία δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα στα πλαίσια του συστήματος υγείας. Οι τέχνες και ο πολιτισμός είναι σημαντικοί για την προώθηση της θετικής ψυχολογίας και της ευημερίας των ανθρώπων και της κοινωνίας γενικότερα, μπορούν να υποστηρίξουν την κοινωνική ένταξη και να μειώσουν το στίγμα της ψυχικής ασθένειας.
Όσο για τους ανθρώπους, οι τέχνες και ο πολιτισμός πάντα αποτελούσαν ένα τρόπο για να βρουν νόημα και να κατανοήσουν τον κόσμο. Aκόμη κι αν αυτός φαίνεται τρομακτικός και δεν μπορούν να βρουν τρόπο να τον ελέγξουν.
Photo: Unsplash
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
