Πώς ο εγκέφαλός μας διαμορφώνει την πραγματικότητα
Στο χώρο της γνωστικής επιστήμης και της φιλοσοφίας υπάρχει μια αυξανόμενη ιδέα ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί σαν μια μηχανή πρόβλεψης. Υποστηρίζει ότι αυτό που βλέπουμε και αισθανόμαστε δεν είναι μια άμεση αντανάκλαση του εξωτερικού κόσμου, αλλά είναι ένα μείγμα προβλέψεων του εγκεφάλου μας με βάση αυτά που έχουμε βιώσει στο παρελθόν.
Παραδοσιακά, πιστεύαμε ότι τα αισθητήρια όργανα απλώς δέχονται εξωτερικά ερεθίσματα. Ωστόσο, αυτή η νέα προσέγγιση ισχυρίζεται ότι ο εγκέφαλός μας κάνει κάτι περισσότερο από το να λαμβάνει απλώς αυτά τα σήματα. Χρησιμοποιεί ενεργά προηγούμενες εμπειρίες και προσδοκίες για να διαμορφώσει αυτό που νομίζουμε ότι βλέπουμε και αισθανόμαστε.
Διαβάστε ακόμα: Πίσω από την τεχνητή νοημοσύνη “κρύβεται” η ανθρώπινη
Για παράδειγμα, όταν ακούμε ένα τραγούδι που γνωρίζουμε, ο εγκέφαλός μας δεν επεξεργάζεται απλώς τα ηχητικά κύματα, αλλά προβλέπει τη μελωδία και τους στίχους με βάση τη μνήμη μας για το τραγούδι. Αυτή η πρόβλεψη επηρεάζει την εμπειρία της ακρόασης, κάνοντας το οικείο τραγούδι να ακούγεται πιο “ζωντανό” σε σύγκριση με ένα τραγούδι που δεν έχουμε ξανακούσει.
Η δύναμη της προσδοκίας: Από την αντίληψη στην ψευδαίσθηση
Η επιρροή των προβλέψεων στην αντίληψή μας μπορεί να είναι τόσο ισχυρή που μερικές φορές οδηγεί σε “παραισθησιογόνες” εμπειρίες. Πιο απλά μερικές φορές, αυτό που περιμένουμε να συμβεί μπορεί πραγματικά να αλλάξει αυτό που νομίζουμε ότι αισθανόμαστε. Μπορεί να μας κάνει ακόμη και να αισθανθούμε καταστάσεις που δεν είναι πραγματικές.
Ένα καλό παράδειγμα είναι όταν νομίζουμε ότι το τηλέφωνό μας δονείται στην τσέπη μας, αλλά στην πραγματικότητα δεν δονείται. Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλός μας είναι τόσο σίγουρος ότι το τηλέφωνο θα δονηθεί που μας κάνει να το αισθανόμαστε ακόμα και όταν δεν το κάνει. Αυτό δείχνει πως οι προσδοκίες μας μπορούν να είναι τόσο ισχυρές που μπορούν να μας κάνουν να αισθανόμαστε πράγματα που δεν συμβαίνουν στην πραγματικότητα.
Πώς μας επηρεάζουν οι προσδοκίες
Η ικανότητα του εγκεφάλου μας να προβλέπει καταστάσεις δεν αφορά μόνο αυτά που βλέπουμε ή ακούμε – επηρεάζει επίσης το πώς αισθανόμαστε μέσα μας, όπως με τον πόνο. Το πόσο πόνο νιώθουμε μπορεί πραγματικά να εξαρτάται από το τι περιμένουμε ή τι έχουμε νιώσει στο παρελθόν. Για παράδειγμα, μερικές φορές ένας άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται έντονο πόνο επειδή νομίζει ότι έχει πληγωθεί, ακόμη και αν στην πραγματικότητα δεν έχει τραυματιστεί.
Αξιοποιώντας τις προβλέψεις του εγκεφάλου μας
Η γνώση ότι ο εγκέφαλός μας προβλέπει πράγματα μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την ψυχική μας υγεία. Αν συνειδητοποιήσουμε και αλλάξουμε αυτό που περιμένουμε να συμβεί, μπορούμε να αλλάξουμε το πώς αισθανόμαστε και τι βιώνουμε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ψεύτικες θεραπείες (placebos) στην ιατρική μπορούν πραγματικά να λειτουργήσουν. Όταν οι άνθρωποι περιμένουν ότι αυτές οι θεραπείες θα βοηθήσουν, μπορούν πραγματικά να αισθάνονται λιγότερο πόνο και μεγαλύτερη ανακούφιση.
Διαβάστε ακόμα: Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να «φτάσει» το ανθρώπινο μυαλό;
Προβλεπτική επεξεργασία: Ένα κλειδί για ποικίλες ψυχολογικές εμπειρίες
Η προγνωστική επεξεργασία (predictive processing) μας βοηθά να κατανοήσουμε πολλά διαφορετικά προβλήματα ψυχικής υγείας. Μας δείχνει πώς ζητήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη και άλλες διαταραχές μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας εξισορροπεί αυτό που αισθανόμαστε και αυτό που προβλέπει ότι θα συμβεί. Αυτή η διαπίστωση προσφέρει μια νέα προοπτική για την ψυχική υγεία και ανοίγει το δρόμο για καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Η θεώρηση του εγκεφάλου ως μηχανής προβλέψεων μας δίνει μια βαθιά νέα εικόνα για το πώς βιώνουμε τη ζωή. Τονίζει ότι οι αντιλήψεις, τα συναισθήματα και οι αισθήσεις μας δεν είναι απλώς αντιδράσεις στον εξωτερικό κόσμο, αλλά κατασκευάζονται ενεργά από τις προβλεπτικές ικανότητες του εγκεφάλου μας. Αυτή η ιδέα όχι μόνο μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα πώς λειτουργεί το μυαλό μας, αλλά προσφέρει επίσης πρακτικές ιδέες για τη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας και της ευτυχίας μας.
Με πληροφορίες από Fast Company
Photo: Unsplash
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
