Ο εκδότης λεξικών Merriam-Webster, ένα από τα παλιότερα λεξικά του κόσμου, επέλεξε το “gaslighting” ως λέξη της χρονιάς νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, καθώς οι αναζητήσεις στον ιστότοπό της εταιρείας για τη λέξη αυξήθηκαν κατά 1.740% το 2022. Μπορούμε πιθανώς να υποθέσουμε ότι ορισμένες από αυτές τις αναζητήσεις προήλθαν από άτομα που αναρωτιόντουσαν αν υφίστανται “gaslighting” στον χώρο εργασίας. Μα τι είναι αυτό;
Ως “gaslighting” νοείται η απόπειρα χειραγώγησης ενός ατόμου με στόχο να αμφισβητηθεί η ορθότητα της σκέψης του. Ο όρος προέρχεται από το βρετανικό θεατρικό έργο “Gas Light” του Patrick Hamilton το 1938, όπου ένας σύζυγος προσπαθεί να τρελάνει τη σύζυγό του μέσα από διάφορες τεχνικές, για να αμφισβητήσει η ίδια τη λογική της. Πρόκειται για μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τα συναισθήματα και τη λογική του.
Διαβάστε επίσης: Έρευνα | τι ακριβώς θέλουν οι εργαζόμενοι από έναν εργοδότη
Δυστυχώς, η συμπεριφορά αυτή, καθώς είναι χαρακτηριστική ενός νάρκισσου, δεν εντοπίζεται μόνο στις προσωπικές σχέσεις αλλά πλέον και στις επαγγελματικές. Και πιο συγκεκριμένα, στον εργασιακό χώρο λαμβάνει την μορφή ενός σιωπηλού εκφοβισμού. Είναι μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης που μπορεί να συμβεί μεταξύ συναδέλφων που βρίσκονται είτε στο ίδιο επίπεδο στελέχωσης είτε από τους υφιστάμενους προς τους ανωτέρους τους.
Είναι δύσκολο κάποιος να διακρίνει το gaslighting στο εργασιακό χώρο γιατί έχει αρκετές μορφές. Οι πιο συνηθισμένες είναι η αντιπαράθεση, η προσποίηση και η δυσφήμιση. Χαρακτηριστικά, όταν ο συνάδερφος ή ο προϊστάμενος προσπαθεί να αμφισβητήσει την μνήμη του εργαζομένουν με το να αρνείται πως συνέβη κάτι. Ή να προσθέτει νέες, δικής του έμπνευσης, λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, αν την Δευτέρα ανέθεσε στο “θύμα” του να κάνει ένα project μαζί με ένα άλλο συνάδερφο, την Παρασκευή θα του πει πως δεν έπρεπε να συνεργαστεί με κανέναν για αυτό το project. Ένα τυπικό παράδειγμα προσποίησης είναι όταν ο θύτης μόλις αναφερθεί σε κάτι που ο ίδιος είπε ή σε ένα γεγονός που συνέβη όταν ήταν παρών, εκείνος θα προσποιηθεί πως δεν συνέβη ποτέ τίποτα ή πως δεν είπε ποτέ κάτι. Ενώ, ο θύτης πιθανότατα θα μιλάει για το θύμα του σε άλλα άτομα και θα λέει πως δεν θυμάται γεγονότα ή πώς συγχέει καταστάσεις. Αυτή η δυσφήμιση μπορεί να αποβεί μοιραία για το μέλλον και των δύο στο συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον.
Ακόμα ένα χαρακτηριστικό που θα βοηθήσει στον εντοπισμό του gaslighting είναι η επαναληψιμότητά του – γιατί η συμπεριφορά αυτή δεν συμβαίνει μόνο μία φορά. Αλλά είναι επαναλαμβανόμενη, μακροπρόθεσμη και σκόπιμη, δημιουργώντας ένα μοτίβο που στοχεύει να αλλάξει την πραγματικότητα κάποιου και τον κάνει να νιώθει ότι είναι ένα τίποτα, ένα απόλυτο μηδενικό.
Και δημιουργείται το ερώτημα: πώς πρέπει να αντιδράσει το θύμα; Οι ειδικοί συμβουλεύουν πως καλό είναι να αποφευχθούν οι βιαστικές και σπασμωδικές κινήσεις. Βέβαια, οι άνθρωποι που γίνονται στόχοι μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν την κατάσταση, γιατί εξ ορισμού, το gaslighting αναμοχλεύει την αντίληψή τους για την πραγματικότητα και τους κάνει να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους. Να αναρωτιούνται αν όλοι βλέπουν το πρόβλημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένας τρίτος είναι τόσο σημαντικός για να επικαλεστεί αυτή τη συμπεριφορά και να βοηθήσει το άτομο που έχει “πληγεί” να κατανοήσει την πραγματικότητα μιας κατάστασης.
Παράλληλα, ένας από τους καλύτερους τρόπους για να γίνει αντιληπτό αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς είναι το θύμα να καταγράψει τη συμπεριφορά που το ενοχλεί, περιγράφοντας κάθε μέρα όσα βιώνει. Κάτι που του δίνει την ευκαιρία να διαβάσει και να ελέγξει μετά με μία πιο ψύχραιμη και αντικειμενική ματιά τι συμβαίνει. Επιπλέον, η τεκμηρίωση των πάντων, συμπεριλαμβανομένων των αλληλεπιδράσεων, των συνομιλιών, των αναθέσεων και των ανταλλαγών email, θα μπορούσε να βοηθήσει κάποιον που υφίσταται “gaslighting” να προστατευτεί.
Διαβάστε επίσης: Έρευνα | Πώς νιώθουν οι υπάλληλοι που επιστρέφουν στο γραφείο μετά την τηλεργασία
Ποιος είναι ο ρόλος της διοίκησης σε αυτό το αναδυόμενο πρόβλημα; Όταν οι απαραίτητες επιπλήξεις είναι αναποτελεσματικές, συνίσταται η άμεση απομάκρυνση του θύτη. Γιατί σε έναν τέτοιο εργαζόμενο, ούτε οι συστάσεις ούτε η εκπαίδευσή του θα φέρουν αποτέλεσμα. Αυτός ο “τοξικός” τρόπος έκφρασης αποτελεί τρόπο ζωής. Δεν ενδιαφέρεται για την επιχείρηση, για τους στόχους της, για τη βιωσιμότητα της, για τους συναδέλφους του, για την ψυχολογία, δεν αποτελεί μέρος του “επιχειρείν” ή του “ανήκειν” στην ομάδα – ενεργεί αποκλειστικά για την προσωπική ικανοποίηση του.
Αδιαμφισβήτητα, το αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς είναι να δημιουργηθεί ένα τοξικό περιβάλλον για όλους τους υπόλοιπους. Με τη σειρά της, η τοξικότητα στον επαγγελματικό χώρο μπορεί να δημιουργήσει πολύ αρνητικά συναισθήματα, να βλάψει την απόδοση και την παραγωγικότητα της ομάδας. Εύλογα, λοιπόν, κάποιοι εργαζόμενοι με μικρότερη ανθεκτικότητα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, θα αναζητήσουν στο ίντερνετ τα σημάδια του βιώματός τους. Και σταδιακά, θα αποφασίσουν να εγκαταλείψουν τη θέση εργασίας τους για να αναζητήσουν κάτι καλύτερο που θα επιδεικνύει περισσότερο σεβασμό στην προσωπικότητά τους.
Με πληροφορίες από Worklife
Photo: Unsplash
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
