Το μέλλον της εργασίας, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά από την πανδημία, έχει στο επίκεντρό του την έννοια της ευελιξίας και του υβριδικού μοντέλου εργασίας. Παρόλο που επικρατεί η αντίληψη ότι η ευελιξία έχει περιορισμένο εύρος εφαρμογής και αφορά μόνο στους εργαζόμενους που δουλεύουν από το σπίτι, η πραγματικότητα διαφέρει. Γιατί η ευελιξία εφαρμόζεται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.
Αν και υπάρχει η αίσθηση ότι η πενθήμερη και 40ωρη εβδομαδιαία εργασία ήταν πάντα μαζί μας, στην πραγματικότητα είναι μια σχετικά νέα “εφεύρεση”. Οι αναφορές στην ιστορία του οκτάωρου περιορίζονται συνήθως στη θρυλική απεργία του Σικάγου, το 1886, και στα αιτήματα στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς. Ασφαλώς το αίτημα υπήρχε στο πρόγραμμα των εργατικών ενώσεων από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Χρειάστηκε να γίνει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918), η Επανάσταση στη Ρωσία (1917), οι εξεγέρσεις στη Γερμανία και στην Ουγγαρία (1919), ώστε να καθιερωθεί το οκτάωρο το 1919 στα Συνέδρια Ειρήνης που τερμάτισαν τον πόλεμο και ανασχημάτισαν τον κόσμο. Την παρακολούθηση της γενίκευσής του στην Ευρώπη και στον κόσμο ανέλαβε το Διεθνές Γραφείο Εργασίας. Διαφημίστηκε ως αφετηρία για τη χειραφέτηση των εργατών.
Διαβάστε ακόμα: Έρευνα | Είναι η τετραήμερη εργασία η νέα πραγματικότητα;
Οι εργάτες θα γίνονταν πολίτες και θα απολάμβαναν τα αγαθά του βιομηχανικού πολιτισμού, χωρίς να χρειαστεί να καταφύγουν στην επανάσταση. Η εφαρμογή του όμως αποδείχτηκε δυσχερής. Όσο απομακρυνόταν ο κίνδυνος επανάστασης τόσο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναζητούσαν τρόπους για να αθετήσουν την αρχική τους συμφωνία. Το 1922 ο εκπρόσωπος του γαλλικού ΙΟΒΕ δήλωνε: “Το οκτάωρο καθιερώθηκε για να νικηθούν οι Μπολσεβίκοι. Τώρα που ο κίνδυνος πέρασε, οι Γάλλοι πρέπει να επιστρέψουν στο δεκάωρο”.
Ενώ ήδη από το 1866 στις Η.Π.Α, το Κογκρέσο εξέτασε το ενδεχόμενο να επιβάλει την εβδομαδιαία εργασία 40 ωρών, η νομοθεσία καθυστέρησε. Το 1926, ο ιδρυτής της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford Motor Company, Henry Ford, καθιέρωσε εβδομαδιαία εργασία 40 ωρών για τους υπαλλήλους του, πιστεύοντας ότι αυτός ήταν ο βέλτιστος χρόνος για να εργαστεί κάποιος μέσα στην εβδομάδα. Το Κογκρέσο επέβαλε τελικά στους εργοδότες να πληρώνουν υπερωρίες στους εργαζομένους αν εργάζονται πάνω από 44 ώρες την εβδομάδα το 1938. Ο νόμος τροποποιήθηκε το 1940, μειώνοντας το ανώτατο όριο της εβδομαδιαίας εργασίας σε 40 ώρες.
Χρειάστηκε άλλος ένας μεγάλος παγκόσμιος πόλεμος για να γίνει το οκτάωρο πυρήνας ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Στην Αμερική, το New Deal, από το 1938, το μετέτρεψε πλέον σε κοινωνικό και πολιτισμικό κεκτημένο των βιομηχανικών εργατών. Στη Βρετανία οι βάσεις του κράτους πρόνοιας μπήκαν στη διάρκεια του πολέμου. Τα αμερικανικά συνδικάτα υποστήριξαν το Σχέδιο Μάρσαλ που είχε και εργατικό τμήμα. Αμερικανοί και Βρετανοί εργαζόμενοι υποστήριξαν την ανασυγκρότηση της Ευρώπης στο πνεύμα του Ψυχρού Πολέμου, αλλά πάνω στη γραμμή των κεκτημένων τους που περιλάμβανε οκτάωρο και συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Όμως, η εβδομάδα εργασίας των 40 ωρών παραβιάστηκε -και παραβιάζεται- συστηματικά από τους μισθωτούς υπαλλήλους και τους εργοδότες τους, που πιστεύουν ότι το να δουλεύει κάποιος περισσότερο σημαίνει ότι δουλεύει καλύτερα. Και κάπου εκεί ήρθε η πανδημία για να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε το γραφείο και την εβδομάδα εργασίας γενικότερα. Πλέον, το κυριότερο αίτημα των εργαζομένων είναι η μείωση του χρόνου εργασίας. Οι προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση έχουν αναζωπυρωθεί με την εισαγωγή των τεσσάρων εργάσιμων ανά βδομάδα.
Το καθεστώς εργασίας τεσσάρων ημερών την εβδομάδα, είναι ένα φαινόμενο που ευδοκιμεί στην Ευρώπη, με την Πέμπτη να μετασχηματίζεται σε νέα Παρασκευή. Συχνά, μάλιστα, η τετραήμερη εργασία συνδυάζεται με την υβριδική, παρουσιάζοντας θετικά αποτελέσματα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι που ήδη δουλεύουν τέσσερις μέρες την εβδομάδα σε υβριδικό καθεστώς, δηλώνουν ευτυχισμένοι με τη συγκεκριμένη εξέλιξη. Το πιο εντυπωσιακό, όμως, -που αναφέρουν ως πηγή της ευτυχίας αυτής- είναι ότι εξοικονομούν χρήματα. Μένοντας σπίτι περισσότερες ημέρες μπορούν να κάνουν δουλείες του σπιτιού ή να κρατήσουν τα παιδιά τους μόνοι τους χωρίς να πληρώνουν κάποιον να τα κάνει όλα αυτά, επειδή οι ίδιοι θα δουλεύουν. Ενώ έχουν και τη δυνατότητα να μαγειρέψουν και να μην παραγγείλουν ή να αναγκαστούν να φάνε έξω λόγω έλλειψης χρόνου.
Τα κόστη όμως δεν μειώνονται μόνο για τους εργαζόμενους αλλά και για τους εργοδότες. Μία επιχείρηση για να μπορεί να υποστηρίξει την φυσική παρουσία των εργαζομένων της στο χώρο εργασίας τους, προϋποθέτει μια σειρά από λειτουργικά έξοδα. Ανάμεσά τους τα ενοίκια για τα γραφεία, που αποτελούν πάντα μια μεγάλη δαπάνη.
Διαβάστε ακόμα: Πόσο επηρεάζουν οι open space χώροι εργασίας την απόδοση και τη συνεργασία;
Με τις αποδοχές να μένουν ίδιες και τον χρόνο ανάπαυσης του εργαζόμενου να αυξάνεται σε εβδομαδιαία βάση, πολλές έρευνες αναφέρουν αύξηση της παραγωγικότητας και ταυτόχρονα βελτίωση της εργασιακής εμπειρίας για τους εργαζόμενους. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί, ότι το μοντέλο τετραήμερης εργασίας μπορεί να εφαρμοστεί ποικιλοτρόπως, όπως για παράδειγμα, ο εργαζόμενος να απασχολείται 4 μέρες την εβδομάδα και να λαμβάνει το 80% του μισθού του ή να εργάζεται παραπάνω τις 4 μέρες για να καλύψει τις ώρες από την ημέρα που δεν θα εργάζεται.
Το μοντέλο της τετραήμερης εργασίας εφαρμόζεται πιλοτικά σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισλανδία –που ήταν και η πρώτη χώρα που το δοκίμασε το 2016– η Βρετανία, η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, και φαίνεται να έχει θετικά αποτελέσματα. Το ζητούμενο της δοκιμαστικής εφαρμογής είναι να αποδειχθεί αύξηση στην παραγωγικότητα των εργαζόμενων. Στην Ελλάδα με την ισχύουσα νομοθεσία, η τετραήμερη απασχόληση θα μπορούσε να εφαρμοστεί μέχρι έξι μήνες, αν κάποιος δούλευε κάθε μέρα δύο ώρες περισσότερο, ώστε να καλύψει τις ημέρες “απουσίας” του.
Το ερώτημα που τίθεται τώρα ενώπιον των εργοδοτών είναι αν θέλουν να πιέσουν να επαναφέρουν την υποχρέωση των εργαζομένων να έρχονται στο γραφείο πέντε ημέρες την εβδομάδα -όπως συνέβαινε πριν από την πανδημία- ή αν θέλουν να διερευνήσουν ενεργά τη δυνατότητα ευέλικτου χρόνου ή ακόμη και τετραήμερης εβδομάδας για να ταιριάζει καλύτερα στη ζωή των εργαζομένων τους.
Με πληροφορίες από CNN
Photo: Unsplash
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
