Πριν από δώδεκα χρόνια, όταν το Κατάρ υπέβαλε με επιτυχία την υποψηφιότητά του για τη διοργάνωση του φετινού Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου, οι διοργανωτές έδωσαν στη FIFA την εντυπωσιακή υπόσχεση ότι η προετοιμασία, ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή του τουρνουά δεν θα είχαν κανέναν ανθρακικό αποτύπωμα. Μια ανάσα πριν το σφύριγμα του πρώτου αγώνα, όμως, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να συμβαίνει.
Σύμφωνα με τη FIFA και την οργανωτική επιτροπή του Κατάρ, το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 θα αποτελεί την πρώτη φορά που το πιο διάσημο ποδοσφαιρικό τουρνουά στον κόσμο δεν θα απελευθερώσει ούτε ένα γραμμάριο διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Οι δύο οργανισμοί ισχυρίζονται ότι η χρηματοδότηση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τα τελευταία χρόνια θα αντισταθμίσει πλήρως τις εκπομπές της διοργάνωσης για την επίτευξη ενός τουρνουά πλήρως “ουδέτερου άνθρακα”.
Ωστόσο, η ουδετερότητα άνθρακα είναι μια θεωρητική έννοια δύσκολη να εφαρμοστεί και να επαληθευτεί. Υπονοεί τόσο την ορθή εκτίμηση της ποσότητας των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα που πρέπει να “αποζημιωθεί”, όσο και τη χρηματοδότηση αρκετών έργων για την αποφυγή περαιτέρω εκπομπών σε άλλα μέρη του πλανήτη. Πρέπει επίσης να αποδείξει ότι αυτά τα έργα δεν θα ήταν δυνατά χωρίς αυτή τη χρηματοδότηση.
Στην πραγματικότητα, αυτή η υπόσχεση ουδετερότητας άνθρακα δεν αντέχει σε μια στενή επιθεώρηση των ενεργειών που ανέλαβαν οι διοργανωτές και της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό των εκπομπών του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Διαβάστε ακόμα: Η New Balance γιορτάζει τις “υποκουλτούρες” ποδοσφαίρου με docuseries στο YouTube
Τον Ιούνιο του 2021, η FIFA δημοσίευσε μια έκθεση για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κύπελλου του 2022 στο Κατάρ. Σε συνεργασία με την ελβετική εταιρεία South Pole, πραγματοποίησε μια πλήρη απογραφή των εκπομπών που υπολογίστηκαν βάσει του Πρωτοκόλλου GHG, μια μεθοδολογία που αναπτύχθηκε το 1998 και χρησιμοποιείται συνήθως για τέτοιες υποθέσεις εργασίας. Η έκθεση υπολόγιζε ότι το τουρνουά θα απελευθερώσει το ισοδύναμο των 3,63 εκατομμυρίων τόνων CO2, το ισοδύναμο με τις ετήσιες εκπομπές του Μαυροβουνίου (που έχει πληθυσμό 618.000 κατοίκους) ή τις μέσες μηνιαίες εκπομπές της Δανίας (με πληθυσμό 5,87 εκατομμύρια κατοίκους). Αυτές οι εκπομπές χωρίστηκαν σε θεματικές κατηγορίες, όπως άμεσες εκπομπές από το προσωπικό και τον εξοπλισμό των διοργανωτών, έμμεσες εκπομπές λόγω της παραγωγής ενέργειας που καταναλώνεται από τους διοργανωτές και έμμεσες εκπομπές που παράγονται από επισκέπτες, υπεργολάβους και την κατασκευή προϊόντων που αγοράζονται από τους διοργανωτές.
Χρησιμοποιώντας αυτήν τη μέθοδο υπολογισμού, οι άμεσες εκπομπές (κατηγορία 1) ήταν ελάχιστες και αντιστοιχούσαν μόνο στο 1% των συνολικών εκπομπών ή σε 35.100 τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα. Οι έμμεσες εκπομπές ηλεκτρικής ενέργειας και κατανάλωσης καυσίμου που αποδίδονταν άμεσα στο τουρνουά των 29 ημερών ήταν σχεδόν εξίσου μικρές (37.200 τόνοι CO2) επειδή περιορίζονταν αυστηρά στις δραστηριότητες του προσωπικού της FIFA και της Οργανωτικής Επιτροπής του Κατάρ και των εθελοντών. Το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανήκε στην τρίτη κατηγορία (98%) των έμμεσων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων των 1,2 εκατομμυρίων θεατών που αναμένεται να δώσουν το παρών στην διοργάνωση στο Κατάρ και της κατασκευής των υποδομών του Παγκοσμίου Κυπέλλου (3,56 εκατομμύρια τόνοι CO2).
Ωστόσο, πολλά στοιχεία αυτής της μεθοδολογίας υποδηλώνουν ότι αυτά τα αποτελέσματα στηρίζονται σε μια συντηρητική προσέγγιση και τείνουν να υποτιμούν τις πραγματικές εκπομπές που αποδίδονται στο ίδιο το αθλητικό γεγονός, σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύθηκε στα τέλη Μαΐου 2022 από την Carbon Market Watch, την αυστριακή ΜΚΟ που από το 2009 ειδικεύεται στις αγορές άνθρακα και τη δημόσια πολιτική για το κλίμα.
Ένα από τα πρώτα αμφισβητήσιμα στοιχεία είναι το αποτύπωμα άνθρακα των γηπέδων που σχεδιάζονται για τη διοργάνωση. Επτά κατασκευάστηκαν και ένα ανακαινίστηκε πλήρως για να φιλοξενήσει και τους 64 αγώνες, οι οποίοι σύμφωνα με την έκθεση της FIFA παρήγαγαν 644.000 τόνους CO2, συμπεριλαμβανομένων 438.000 τόνων μόνο για την προσωρινή εγκατάσταση του Stadium 974. Αυτό σημαίνει ότι η κατασκευή και η ανακαίνιση των άλλων επτά σταδίων εκπέμπουν μισό CO2 από αυτό του ενός προσωρινού σταδίου του τουρνουά. Αυτό εξηγείται από τη μεθοδολογική επιλογή να κατανεμηθούν οι εκπομπές που παράγονται από την κατασκευή στη συνολική διάρκεια ζωής των κτιρίων. Αν και αυτή η επιλογή είναι συνηθισμένη και κατάλληλη, επιτρέπει στη FIFA να αποδίδει στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 μόνο τις εκπομπές που αντιστοιχούν σε 70 ημέρες της υποτιθέμενης διάρκειας ζωής του σταδίου. Γνωρίζοντας ότι η ομοσπονδία στο παρελθόν είχε υπολογίσει μια τέτοια διάρκεια ζωής στα 60 χρόνια, αυτή η μέθοδος υπολογισμού καθιστά δυνατό να αποδοθεί στον ανταγωνισμό μόνο το 0,32% των πραγματικών εκπομπών λόγω της κατασκευής τους.
Αυτά τα ολοκαίνουργια στάδια, χτισμένα σε απόσταση μερικών δεκάδων χιλιομέτρων σε μια πόλη που δεν φιλοξενεί σχεδόν καθόλου αθλητικά γεγονότα, είναι σαφώς υπερμεγέθη και πολλά για να χρησιμοποιηθούν μόνο από τον τοπικό πληθυσμό. Όπως όλοι οι προηγούμενοι διοργανωτές, έτσι και εκείνοι του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 έχουν εγγυηθεί ότι τα στάδια θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται μόλις ολοκληρωθεί η διοργάνωση. Ωστόσο, κάθε προηγούμενο παράδειγμα (Νότια Κορέα και Ιαπωνία το 2002, Νότια Αφρική το 2010, Ρωσία το 2018) έχει αποδείξει δυστυχώς στην πράξη ότι όλες αυτές οι υποδομές απαιτούν υπέρογκα κόστη συντήρησης ελλείψει ενοικιαστών και φιλοξενίας άλλων εκδηλώσεων. Κατά συνέπεια τις περισσότερες φορές εγκαταλείπονται, ακόμη και σε χώρες όπου το ποδόσφαιρο είναι πολύ δημοφιλές, όπως η Βραζιλία.
Χρησιμοποιώντας διαθέσιμα στοιχεία από διαφορετικές μελέτες, το Carbon Market Watch εκτίμησε ότι η κατασκευή των έξι νέων μόνιμων σταδίων θα εκπέμψει τουλάχιστον 1,62 εκατομμύρια τόνους CO2 ή και περισσότερο. Σε συνδυασμό με το ένα προσωρινής κατασκευής στάδιο, θα ανέλθει τελικά σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα.
Ομοίως, η έκθεση της FIFA δεν περιελάμβανε τις εκπομπές που παράγονται από κάθε venue που δεν θα είχε κατασκευαστεί εάν η χώρα δεν έπρεπε να διοργανώσει ένα από τα σημαντικότερα αθλητικά γεγονότα του κόσμου. Αυτές οι εκπομπές είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστούν ανεξάρτητα, καθώς δεν υπάρχει η δυνατότητα να εκτιμηθεί ο αριθμός των υποδομών μεταφοράς, διαμονής και διοίκησης που μπορούν εύλογα να αποδοθούν στη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2022. Ωστόσο, έχει καταστεί σαφές ότι η κατασκευαστική έκρηξη που γνώρισε αυτό το μικρό αλλά πλούσιο εμιράτο την τελευταία δεκαετία οφείλεται εν μέρει στην επιλογή του Κατάρ ως χώρας διοργάνωσης του Μουντιάλ.
Η έκθεση δεν περιλάμβανε επίσης τις εκπομπές που θα παράγονται από τις 160 καθημερινές πτήσεις μεταξύ της Ντόχα και των γειτονικών της χωρών (κυρίως των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων), όπου θα φιλοξενηθούν πολλοί από τους 1,2 εκατομμύρια θεατές που αναμένεται να παρακολουθήσουν το event. Η ξενοδοχειακή χωρητικότητα του εμιράτου δεν μπορεί να φιλοξενήσει όλο τον όγκο των θεατών και των προσκεκλημένων, αναγκάζοντας ορισμένους από αυτούς να πετάξουν δύο ώρες μετ’ επιστροφής από το Ντουμπάι ή άλλες κοντινές πόλεις για να φτάσουν στο στάδιο.
Η επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα σημαίνει “αντιστάθμιση” των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με τη χρηματοδότηση της “απομάκρυνσης” άλλων ισοδύναμων εκπομπών, έτσι ώστε το υπόλοιπο των δύο να ισούται με μηδέν. Για το σκοπό αυτό, οι διοργανωτές του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 υποσχέθηκαν να αγοράσουν “πιστώσεις άνθρακα” για να αντισταθμίσουν τους 3,63 εκατομμύρια τόνους CO2 που αναμένουν να εκπέμπουν. Με τον όρο αυτό, νοείται ένας τύπος οικονομικού μέσου που εξετάστηκε κατά την έγκριση του Πρωτοκόλλου του Κιότο και βοηθά στον έλεγχο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις χώρες που ανήκουν στο εν λόγω πρωτόκολλο. Κάθε πίστωση άνθρακα αντιστοιχεί σε έναν τόνο διοξειδίου του άνθρακα που δεν εκπέμπεται πλέον στην ατμόσφαιρα χάρη στη μείωση αυτών των αερίων κατά τη διάρκεια της παραγωγής ή λόγω της εισαγωγής νέων τεχνολογιών.
Διαβάστε ακόμα: Το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ έχει χορηγούς και “αντιχορηγούς”
Οι μισές από τις 3,6 εκατομμύρια πιστώσεις άνθρακα που θα χρειαστούν, αναμένεται να αγοραστούν από τον οργανισμό έκδοσης πιστώσεων που δημιουργήθηκε από τη FIFA και την οργανωτική επιτροπή του Κατάρ, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Άνθρακα (GCC). Αυτή η μέθοδος επιτρέπει στους διοργανωτές και τους συνεργάτες τους στις χώρες του Κόλπου να επιλέξουν τα δικά τους πρότυπα, χωρίς να περάσουν από αναγνωρισμένους φορείς πιστοποίησης στις αγορές άνθρακα, όπως το Verified Carbon Standard ή το Gold Standard.
Ήδη το GCC έχει εγκρίνει πιστώσεις άνθρακα μόνο για τρία έργα: ένα αιολικό πάρκο και υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στην Τουρκία, καθώς και ένα άλλο αιολικό πάρκο στη Σερβία, τα οποία έχουν εκπέμψει μόνο 176.918 μονάδες CO2. Δώδεκα χρόνια μετά την επιλογή του Κατάρ για να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο και λίγες ημέρες πριν από τον εναρκτήριο αγώνα του, απέχουμε ακόμη πολύ από τον στόχο του GCC για 1,8 εκατομμύρια πιστώσεις άνθρακα που πρέπει να εκδοθούν και ακόμη περισσότερο από τα 3,6 εκατομμύρια που απαιτούνται για να ” καλύψει” τον ήδη υποτιμημένο κατάλογο εκπομπών του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Ακόμη και αν το GCC καταφέρει να εκδώσει τόσες πιστώσεις άνθρακα σε λίγα χρόνια, είναι απίθανο να αντισταθμίσουν αποτελεσματικά τις παγκόσμιες εκπομπές, καθώς είναι δύσκολο να αποδειχθεί ότι τα χρηματοδοτούμενα έργα εξυπηρετούν πράγματι τη μείωση των εκπομπών. Πόσο “πράσινα” ήταν λοιπόν τα μεγάλα λόγια και οι υποσχέσεις της οργανωτικής επιτροπής για το φετινό Μουντιάλ και της FiFA;
Με πληροφορίες από Bloomberg | Le Monde | Qatar 2022
Photo: Qatar 2022
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
