Το όραμα που βασίζεται στη θέση της τεχνοφεουδαρχίας υποστηρίζει ότι ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα έχει αντικατασταθεί από ένα νέο οικονομικό σύστημα που εποπτεύεται από την Big Tech. Στον πυρήνα του επιχειρήματος βρίσκεται η ιδέα ότι οι σημερινοί καπιταλιστές δεν επανεπενδύουν σε γενικές γραμμές τα κέρδη τους για να αναπτύξουν νέες ικανότητες για την επέκταση της παραγωγής ή την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Δυστοπικό μέλλον, θεωρία συνωμοσίας ή νέα πραγματικότητα;
Ας φανταστούμε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον στο οποίο το Amazon θα αρχίσει να υποβάλλει προσφορές για δημοτικές συμβάσεις αποχέτευσης και αποχέτευσης. Η εταιρεία έχει αναπτύξει κάδους απορριμμάτων, φορτηγών και σωλήνων με αισθητήρες, έτσι ώστε να μπορεί να παράγει πολύτιμα δεδομένα από τα απόβλητα της κοινωνίας. Οι τοπικές κοινότητες αγωνίζονται για να “αγκαλιάσουν” αυτές τις νέες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και τη σχετική εξοικονόμηση κόστους. Σε μια τέτοια κατάσταση, μπορεί να αισθανόμαστε απλοί υποτελείς της αυτοκρατορίας του Bezos, που εξοργίζονται όλο και περισσότερο για το ενδεχόμενο κέρδος του.
Διαβάστε ακόμα: H EE ερευνά τη συμμαχία των Big Tech για λογισμικό video streaming
Ένα τέτοιο τεχνοφεουδαλιστικό μοντέλο περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας ξεκάθαρα μονοπωλιακής θέσης και τη χρήση εξελιγμένης εξαγωγής δεδομένων για την ασφάλειά της. Ο Γάλλος οικονομολόγος Cédric Durand στο βιβλίο του “Technoféodalisme: Critique de l’Économie Numérique” προοικονομούσε μια τέτοια εξέλιξη. Έχοντας γίνει απαραίτητες, οι πλατφόρμες θα πρέπει να θεωρούνται ως υποδομές, στην ίδια κατηγορία με τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας, τους σιδηρόδρομους ή τις τηλεπικοινωνίες. Οι θεωρητικοί και οι συγγραφείς έχουν διακηρύξει το τέλος του καπιταλισμού για όσο διάστημα υπάρχει το σύστημα, αλλά η τρέχουσα θέση βρήκε ασυνήθιστη ανταπόκριση σε σοβαρούς στοχαστές της εποχής μας. Θα μπορούσε πραγματικά ο τεχνοφεουδαλιστισμός να είναι το τέλος του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής; Δύσκολο.
Πριν από τέσσερα χρόνια, εντοπίστηκε για πρώτη φορά η έννοια του τεχνοφεουδαλισμού ακόμη και εάν δεν αναφερόταν ξεκάθαρα ο όρος, στο βιβλίο της καθηγήτριας του Harvard Business School, Shoshana Zuboff “The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power”. Το βιβλίο απέκτησε επαίνους από κυρίαρχους θεσμούς όπως οι New York Times, οι Financial Times και ο Barack Obama, επειδή ασκούσε μια έγκαιρη κριτική της Big Tech. Εκεί αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά η διαπίστωση ότι τα τεχνολογικά μονοπώλια “καλλιεργούν” τους χρήστες για δεδομένα, τα οποία βελτιώνουν και χρησιμοποιούν για να διατηρήσουν τη θέση τους.
Το βασικό της παράδειγμα είναι η Google, η οποία διακρίθηκε ως εταιρεία όχι τόσο σχεδιάζοντας έναν καλύτερο αλγόριθμο αναζήτησης αλλά εξατομικεύοντας τις διαφημίσεις της. Μόλις ολοκληρώθηκε αυτή η σημαντική ανακάλυψη, οι πληροφορίες για τους ανθρώπους έγιναν πολύτιμες από μόνες τους, είτε χρησιμοποιήθηκαν για συγκεκριμένες πωλήσεις είτε όχι. Το τεχνοφεουδαλιστικό ρεύμα πιστεύει ότι αυτές οι εταιρείες με κυρίαρχη πρώτα την Google και μετά το Facebook, την Microsoft και την Amazon, έχουν μετατρέψει την ψηφιακή επιτήρηση σε ένα σύστημα εκμετάλλευσης που διαιωνίζεται.
Για όσους από εμάς αλληλεπιδρούμε συνεχώς στα social media, είτε ενεργά είτε παθητικά, με ηλεκτρονικές συσκευές που καταγράφουν και μεταδίδουν πληροφορίες απευθείας στις πιο πολύτιμες εταιρείες του κόσμου, υπάρχει μια απήχηση στην κριτική των τεχνοφεουδαρχών: τεχνικά ξοδεύουμε λιγότερο χρόνο για να εργαζόμαστε για τους εργοδότες μας από όσο για να ενημερωνόμαστε. Και ανεξάρτητα από ποιον εργαζόμαστε, δημιουργούμε αξία για τον Bezos και τον Zuckerberg. Το τεχνολογικό ολιγοπώλιο όχι μόνο καταγράφει απρόσκοπτα τις προτιμήσεις, τις συνήθειες και τις επιλογές μας, αλλά χρησιμοποιεί επίσης αυτά τα δεδομένα για να καθοδηγήσει τις μελλοντικές μας επιλογές, καθιστώντας μας όλο και πιο χρήσιμους για τις εταιρείες τεχνολογίας και “άχρηστους” για εμάς τους ίδιους.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο κάθε Mark Zuckerberg θα ήθελε να τον αντιλαμβάνονται ως ηγέτη που ασκεί απανταχού έλεγχο , αλλά αν είναι πραγματικά τόσο ισχυρός, γιατί το βασικό του προϊόν, η Meta, “τσαλακώνεται” προσπαθώντας να προσελκύσει χρήστες για το λεγόμενο μετασύμπαν του; Σύμφωνα με τους τεχνοφεουδάρχες, δεν θα έπρεπε να έχουμε επιλογή και να ακολουθήσουμε όλοι στο ψηφιακό σύμπαν. Και όμως σχεδόν όλη η ανθρωπότητα δεν αρέσκεται στο νέο παιχνίδι της Meta. Και, γι’ αυτό τα μονοπώλια κοινής ωφέλειας δεν χάνουν συνήθως το 40% στην αγορά μέσα σε οκτώ μόλις μήνες, όπως συνέβη στην περίπτωση του νέου Facebook.
Οι τεχνοφεουδάρχες υποστηρίζουν ότι οι υπολογιστές και η εργασία στο διαδίκτυο έχουν φέρει επανάσταση στον τρόπο παραγωγής. Είναι αλήθεια ότι οι επενδυτές έχουν στοιχηματίσει πολλά χρήματα σε μη παραγωγικές -με την κλασική έννοια του όρου της παραγωγής- εταιρείες όπως οι περισσότερες πλατφόρμες, το καπιταλιστικό σύστημα ωστόσο όπως το γνωρίζουμε όλοι, εξακολουθεί να υφίσταται και να είναι λειτουργικό ακόμη και με την παρουσία τους. Η μείωση του κόστους είναι ένας αναπτυσσόμενος τομέας, που οδηγεί τα εταιρικά κέρδη όλο και υψηλότερα, ακόμη και όταν η παραγωγή επιβραδύνεται. Τα social media, όμως, είναι πολύ λιγότερο από αυτό που κάνουν οι τεχνοφεουδάρχες: είναι διαφημιστικές πλατφόρμες που βασίζονται σε χρήματα από τον χρόνο των χρηστών.
Το πρόβλημα με το να γίνει ο τεχνοφεουδαρχισμός το θεμέλιο για έναν νέο τρόπο παραγωγής είναι ότι δεν πρόκειται ούτε για δυστοπικό μέλλον, ούτε για θεωρία συνωμοσίας, ούτε για μια νέα πραγματικότητα. Είναι απλώς μια φαντασίωση και μάλιστα θεωρητική. Το κάθε Facebook είναι μια πανταχού παρούσα επιχείρηση ψυχαγωγίας που χρηματοδοτείται από διαφημίσεις, όπως και η τηλεοπτική εκπομπή Friends. Σε ένα απλό, πιο βασικό επίπεδο, είναι διακομιστές γεμάτοι κώδικες και χιλιάδες εργαζόμενους που έχουν έναν κανονικό εργοδότη.
Με πληροφορίες από New York Mag
Photo: Unsplash
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
