Καθώς η Ισπανία ετοιμάζεται να γίνει η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που θα προσφέρει κάποιες μέρες πληρωμένης άδειας σε άτομα που βιώνουν έντονα συμπτώματα περιόδου, έχει ξεκινήσει σχετική συζήτηση σχετικά με τη λογική, την αναγκαιότητα και τη φιλοσοφία πίσω από την υιοθέτηση τέτοιων μέτρων, και για τον βαθμό στον οποίο αυτά αντιμετωπίζουν μια σειρά από προκαταλήψεις και στερεότυπα που αφορούν τις γυναίκες – και τις γυναίκες ως εργαζόμενες.
Η Ισπανία είναι η πρώτη δυτική χώρα που προχωρά στην υιοθέτηση μιας τέτοιας νομοθεσίας. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα προσφέρουν αυτήν τη στιγμή άδεια περιόδου, αλλά και κάποιες λίγες μεμονωμένες εταιρείες σε διάφορες χώρες του κόσμου, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο ή την Ινδία, ακολουθούν ανάλογες πολιτικές για τις υπαλλήλους τους, αναδεικνυόμενες τώρα ως case studies για τα οφέλη τους.
Η απόφαση της Ισπανίας δείχνει ότι πλέον οι αρχές και οι επιχειρήσεις αναζητούν τρόπους να αντιμετωπίσουν το στίγμα και την προκατάληψη που συνοδεύει την έμμηνο ρύση. Τιθέμενη σε ένα επίσημο πλαίσιο πολιτικής, δίνει τη δυνατότητα σε άτομα που υπό τις συνηθισμένες συνθήκες απλώς θα κατάπιναν τον πόνο και θα προσπαθούσαν να δουλέψουν, να έχουν τον χρόνο που χρειάζονται για να ξεκουραστούν, με τη στήριξη και την κατανόηση του εργοδότη.
Σε γενικές γραμμές, η «άδεια έμμηνης ρύσης» επιτρέπει στα εργαζόμενα άτομα που βιώνουν επίπονα συμπτώματα έμμηνης ρύσης ή εμμηνόπαυσης να δουλέψουν από το σπίτι ή να πάρουν κάποιες μέρες άδειας μετ’αποδοχών κάθε χρόνο, πλέον της τυπικής άδειας ασθενείας ή διακοπών.
Μάλιστα, ως concept δεν εμφανίζεται για πρώτη φορά, αντίθετα σε διάφορες μορφές ανάλογου τύπου άδειες έχουν θεσμοθετηθεί κατά καιρούς από διάφορες χώρες. Η Σοβιετική Ένωση ήταν μία από αυτές, με σχετική πολιτική καθιερωμένη ήδη από το 1922, αν και ρόλο στην απόφαση εκείνη ενδεχομένως έπαιξε και η αντίληψη ότι έπρεπε να προστατευτεί η γονιμότητα των γυναικών που εργάζονταν, ενώ δεν είναι ακριβώς σαφές πόσες γυναίκες επωφελήθηκαν και αν ο νόμος καταργήθηκε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Ακολούθησε η Ιαπωνία, που νομοθέτησε τη δυνατότητα άδειας περιόδου το 1947. Το σκεπτικό στην προκειμένη περίπτωση βασιζόταν στην αναγνώριση της ανάγκης να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες συνθήκες υγιεινής στις γυναίκες, που μπορεί μεν να εργάζονταν, ωστόσο οι χώροι εργασίας ήταν ανεπαρκείς από άποψη εγκαταστάσεων και τουαλετών για τις γυναικείες ανάγκες. Και στην Ινδονησία θεσπίστηκε ανάλογη ρύθμιση το 1948, ενώ σήμερα όλο και περισσότερες εταιρείες αποφασίζουν μεμονωμένα να συγκροτήσουν μια τέτοια πολιτική.
Τα εμμηνορρυσιακά συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο και, αν και κάποιες γυναίκες μπορεί να μην έχουν ανυπόφορα συμπτώματα, οι πόνοι περιόδου κατατάσσονται από έρευνες ανάμεσα στις πιο συνήθεις αιτίες πόνου σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Παρόλ’ αυτά, οι περισσότερες προσπαθούν απλά να δουλέψουν παρόλο τον πόνο, ενώ διστάζουν να μιλήσουν για αυτό στους ανωτέρους τους, από φόβο ότι θα θεωρηθούν αδύναμες ή ανεπαρκείς στη δουλειά τους. Γι’ αυτό θεωρείται σημαντικό ότι έρχεται στην επιφάνεια το θέμα αυτό, καθώς γυναίκες, τρανς και μη δυαδικά άτομα που έχουν περίοδο θα μπορούν να αναπαύονται όταν το χρειάζονται και να είναι πιο παραγωγικά, ενώ θα είναι και ευκολότερο να παραμένουν ανταγωνιστικά στην αγορά εργασίας.
Ωστόσο, διατυπώνονται παράλληλα απόψεις ότι πιθανόν η άδεια περιόδου είναι άδικη ή ότι αντί να απομακρύνει, ενισχύει το στίγμα για τα άτομα που έχουν έμμηνο ρύση. Κάποιοι λένε, λόγου χάρη, ότι αυτή η άδεια θα μπορούσε να ενισχύσει το σεξιστικό στερεότυπο ότι η περίοδος κάνει τα άτομα υπερευαίσθητα, παράλογα και εριστικά, ανίκανα ουσιαστικά να αντεπεξέλθουν στην καθημερινότητα της δουλειάς, συμπληρώνοντας ότι πολλές γυναίκες πιθανόν δεν αισθάνονται άνετα να μοιράζονται με τους ανωτέρους και τους συναδέλφους τους τις λεπτομέρειες του κύκλου τους για να πάρουν άδεια – αν και υπάρχει εδώ το αντεπιχείρημα ότι η ανάγκη απόκρυψης και αυτή η αίσθηση ντροπής είναι ριζωμένα ακριβώς στο παραπάνω στερεότυπο και στην αντίληψη ότι πρόκειται για κάτι που πρέπει να κρατηθεί κρυφό.
Ο βασικός προβληματισμός, πάντως, έγκειται στο ότι ένας νόμος σαν της Ισπανίας μπορεί τελικά να περιθωριοποιήσει περισσότερο τα άτομα με περίοδο και ότι ίσως δημιουργεί την εντύπωση ότι η δουλειά και η καριέρα είναι δευτερεύουσας σημασίας, αναδεικνύοντας παράλληλα τη γονιμότητα και την οικογένεια σε επίκεντρο της προσωπικότητάς τους. Άλλοι συμπληρώνουν ότι άτομα με χρόνιους πόνους ή ασθένειες μπορεί να νιώσουν παραγκωνισμένα ή αδικημένα, προτείνοντας ως καλύτερη προσέγγιση την παροχή της δυνατότητας να πάρει κανείς άδεια ασθένειας για οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας και μάλιστα χωρίς την υποχρέωση να αποκαλύψει τον ακριβή λόγο για τον οποίο κάνει χρήση αυτής της άδειας.
Μόνο που, απαντούν οι υπερασπιστές αυτών των μέτρων, η περίοδος δεν είναι ασθένεια και συνοδεύεται από στερεότυπα σχετικά με την ικανότητα απόδοσης και την ίδια τη συμπεριφορά των γυναικών, αλλά και από μια αίσθηση επιβεβλημένης ντροπής για την ίδια τη θηλυκή ανατομία. Είναι θεμελιώδης δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στην έμμηνο ρύση και μια ασθένεια που, τελικά, είναι ευκολότερα κατανοητή και αποδεκτή.
Διαβάστε ακόμα: Ακατάλληλη; Γιατί αυτή η διαφήμιση της Adidas απαγορεύτηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο
Εξού και μαρτυρίες γυναικών που έχουν κάνει χρήση τέτοιων αδειών σε εταιρείες που προσφέρουν αυτήν τη δυνατότητα, λένε ότι νιώθουν σεβασμό και τη διάθεση να δουλεύουν πιο σκληρά όταν βρίσκονται στη δουλειά τους κανονικά. Εξάλλου, έρευνες δείχνουν ότι ο «παρουσιασμός», η υποχρέωση δηλαδή και μόνο της παρουσίας στη θέση εργασίας, κοστίζει κατά μέσο όρο εννιά χαμένες μέρες παραγωγικότητας ανά άτομο κάθε χρόνο. Από την άλλη, στοιχεία από εταιρεία που προσφέρει αυτήν τη δυνατότητα άδειας, που συνήθως είναι 10 – 12 ημέρες συνολικά τον χρόνο, δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, ο αριθμός των ημερών άδειας που χρησιμοποιούνται ανά άτομο για αυτόν τον λόγο είναι έξι. Δε χρειάζονται, δηλαδή, όλες οι γυναίκες κάθε μήνα πάντα άδεια.
Μάλιστα, εργοδότες που έχουν υιοθετήσει τέτοια προγράμματα πιστεύουν ότι τελικά θα ξεχωρίσουν στην ανταγωνιστική αγορά εργασίας. Η ανάγκη για τη δημιουργία ενός δελεαστικού περιβάλλοντος εργασίας έχει παίξει ίσως κάποιο ρόλο στο γεγονός ότι η συζήτηση για την άδεια περιόδου έχει έρθει στο προσκήνιο σε κουλτούρες όπου αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε – όπως για παράδειγμα στην Αυστραλία, που οι μεγάλες εταιρείες αναζητούν τρόπους να κρατήσουν τους ταλαντούχους υπαλλήλους τους και να προσελκύσουν νέα ταλέντα.
Αποτελεί πάντως ο νόμος της Ισπανίας και μια ένδειξη για μια ευρύτερη αλλαγή στον τρόπο σκέψης γύρω από την αναπαραγωγική υγεία, ενώ στο προσκήνιο έχει έρθει και η υψηλή φορολόγηση των γυναικείων ειδών υγιεινής, με τις αρχές να συζητούν σε κάποιες χώρες τη μείωσή της ή να αποφασίζουν τη δωρέαν διανομή σερβιετών και ταμπόν για να μη χάνουν τα κορίτσια που δεν μπορούν να τα αγοράσουν τα μαθήματά τους στο σχολείο.
Ακόμα και αν θεωρηθεί, πάντως, ότι δεν είναι τόσο απλή η εφαρμογή τέτοιων μέτρων, είτε λόγω κόστους, όπως λένε κατά βάση όσοι δε συμφωνούν με αυτά, είτε επειδή η συστημική ανισότητα χρειάζεται πολλά περισσότερα για να αντιμετωπιστεί, είναι θετικό ότι έρχεται στην επιφάνεια ένα τέτοιο θέμα και οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα θετικά υπερισχύουν, και ότι θα δημιουργήσουν ένα φαινόμενο – ντόμινο σε παγκόσμια κλίμακα, που θα βοηθήσει τις νέες εργαζόμενες να αναδείξουν τις ικανότητές τους και τις εταιρείες να προσελκύσουν γυναίκες υπαλλήλους με ικανότητες και ταλέντο αλλά και να διατηρήσουν την παραγωγικότητά τους.
Με πληροφορίες από BBC και Quartz
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
