Τα τελευταία δύο χρόνια, εξαιτίας της πανδημία του COVID-19 και των επαναλαμβανόμενων lockdowns ο τρόπος εργασίας άλλαξε ριζικά. Στην αρχή, όλοι οι εργαζόμενοι που είχαν τη δυνατότητα, ξεκίνησαν να δουλεύουν εξ αποστάσεως με τηλεργασία. Σταδιακά, καθώς όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εμβολιαζόταν, το καθεστώς εργασίας μετακινήθηκε προς ένα υβριδικό μοντέλο. Σύμφωνα με αυτό, οι εργαζόμενοι μπορούν να εργάζονται κάποιες μέρες από το σπίτι και κάποιες πηγαίνοντας στο γραφείο.
Το καθεστώς αυτό ανέδειξε αρκετές ευκολίες και ανέσεις, ενώ επέτρεψε στους εργαζόμενους να διαμορφώνουν σε έναν βαθμό το πρόγραμμα και το ωράριό τους οι ίδιοι και να είναι ευέλικτοι. Πράγματι, σε έρευνα που έγινε τον Μάιο του 2021 στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 83% των ερωτηθέντων δήλωναν ότι μετά την πανδημία ήθελαν να συνεχίσουν με το υβριδικό μοντέλο. Μάλιστα, πολλές πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι πολλοί κατατάσσουν την ευελιξία μεταξύ των κορυφαίων προτεραιοτήτων τους, ξεπερνώντας ακόμη και τον μισθό. Η ευελιξία σημαίνει να δίνεται στους εργαζόμενους η δυνατότητα επιλογής του χρόνου και του χώρου εργασίας.
Ωστόσο, η κοινωνιολόγος Heejung Chung του Πανεπιστημίου του Κεντ αναφέρει ότι οι κοινωνικές προσδοκίες ωθούν τελικά τους εργαζόμενους να διευρύνουν την εργάσιμη ημέρα με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη κούραση και πίεση. Στο βιβλίο της The Flexibility Paradox (Το παράδοξο της ευελιξίας), η Chung παρουσιάζει τις δικές της έρευνες και εκατοντάδες άλλες για να δείξει ότι όταν οι εργαζόμενοι έχουν ευελιξία, εργάζονται γενικά σκληρότερα και περισσότερο, ενώ τους απασχολεί η εργασία περισσότερο κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου.
Διαβάστε επίσης: Μήπως το υβριδικό μοντέλο εργασίας είναι εξοντωτικό;
Ενδεικτικά, μια έρευνα από αυτές διαπίστωσε ότι όσοι είχαν τον έλεγχο του προγράμματός τους έκαναν 4 επιπλέον ώρες υπερωρίες την εβδομάδα σε σύγκριση με όσους είχαν σταθερό πρόγραμμα. Μια άλλη μελέτη που χρησιμοποίησε τα ίδια δεδομένα έδειξε ότι οι μητέρες που εργάζονταν στο σπίτι έκαναν περισσότερη απλήρωτη εργασία, ξοδεύοντας 3 περισσότερες ώρες για τη φροντίδα των παιδιών σε σχέση με αυτές που βρίσκονταν στο γραφείο.
Συχνά χρησιμοποιείται η λέξη “εργασιομανής” για τα άτομα που δουλεύουν παραπάνω, κάτι που υποδηλώνει ότι το βάρος αυτό ξεκινά από προσωπική επιλογή. Ωστόσο, αυτό που διαμορφώνει εργασιομανείς ανθρώπους εν τέλει είναι οι κοινωνικές πιέσεις και οι εξωτερικοί παράγοντες.
Ο ρόλος των απαιτήσεων και των προκαταλήψεων της κοινωνίας
Η Chung μιλώντας για το βιβλίο της, ανέφερε στο WIRED τους λόγους που κρύβονται πίσω από το φαινόμενο, για το πώς τα πρότυπα των φύλων και η κατάσταση των γονέων μπορεί να μεγεθύνουν το πρόβλημα, για πιθανές λύσεις και για το γιατί, παρά τα ευρήματά της, υποστηρίζει την ευέλικτη εργασία. Όπως τόνισε, πολλοί άνθρωποι ζουν σε κοινωνίες με υψηλά επίπεδα ανταγωνισμού, μεγάλα επίπεδα ανασφάλειας και μια πολιτισμική πεποίθηση ότι η εργασία πρέπει να αποτελεί πάντα προτεραιότητα. Παράλληλα, υπάρχει η πεποίθηση ότι μόνο μέσω της πολύ έντονης ενασχόλησης με την εργασία κάποιος είναι ένα αξιόλογο άτομο που συμβάλλει στην κοινωνία.
Επιπλέον, υπάρχει ένας αρνητικός συνειρμός με την ευέλικτη εργασία, ειδικά για όσους έχουν ευθύνες φροντίδας. Αυτό τείνει συχνότερα να αφορά μητέρες λόγω των προτύπων και των στερεοτύπων σχετικά με την ευθύνη της φροντίδας της οικογένειας και του σπιτιού που θεωρείται δική τους. Όταν συμβαίνει αυτό, οι γυναίκες μπορεί να αισθάνονται ότι πρέπει να εργάζονται σκληρότερα και περισσότερο για να αντισταθμίσουν τις αντιλήψεις αυτές.
Γενικά, εάν η πλειονότητα των ανθρώπων εργάζεται τακτικά από το σπίτι, τότε ορισμένα από τα πρότυπα φύλου μπορεί να αλλάξουν. Παρόλα αυτά, όπως τονίζει η Chung, υπάρχουν ασυνείδητες προκαταλήψεις σε βάρος ευάλωτων εργαζομένων, όπως μητέρων αλλά και εργαζομένων που ανήκουν σε μειονότητες ή με αναπηρία, εξαιτίας των οποίων οι συνάδελφοι και οι διευθυντές μπορεί να υποτιμήσουν τις ικανότητές τους και η ευέλικτη εργασία μπορεί να ενισχύσει αυτές τις προκαταλήψεις.
Εάν η ευέλικτη εργασία αντιμετωπίζεται ως περιορισμός και αναγκαστική επιλογή που γίνεται για να καλυφθούν οι ανάγκες της οικογένειας, λόγου χάαρη, τότε ενδεχομένως όσοι βρίσκονται στο γραφείο θα έχουν πιο ευνοϊκή μεταχείριση. Έτσι, είναι πολύ κρίσιμο το πώς θα γίνεται αντιληπτή η ευέλικτη εργασία από εδώ και στο εξής, καθώς η πανδημία ναι μεν έχει αλλάξει τις νόρμες σχετικά με τον χώρο εργασίας, αλλά δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί οι προκαταλήψεις σε βάρος ορισμένων εργαζομένων.
Η ευέλικτη εργασία για τις γυναίκες
Ένα κοινωνικό πρότυπο που επηρεάζει τις γυναίκες είναι η εντατική ανατροφή των παιδιών. Λόγω των προτύπων των φύλων, οι γυναίκες αναλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του σπιτιού και της φροντίδας των παιδιών στις ετεροφυλόφιλες σχέσεις. Έτσι, δεν είναι σε θέση να βρίσκονται δυναμικά στην αγορά εργασίας. Η εργασία από το σπίτι χρησιμοποιείται για τη διευκόλυνση της φροντίδας των παιδιών ή των οικιακών εργασιών.
Από τη μια, η ευέλικτη εργασία μπορεί να συμβάλει στη μείωση της ανισότητας των φύλων, επιτρέποντας στις μητέρες να παραμείνουν στην αγορά εργασίας. Αλλά μπορεί επίσης να ενισχύσει τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, επειδή συνοδεύεται από την προσδοκία ότι οι μητέρες θα κάνουν τόσο τις δουλειές του σπιτιού όσο και τη φροντίδα των παιδιών, ενώ εργάζονται από το σπίτι. Ταυτόχρονα, για τους πατέρες, το στερεότυπο του οικογενειάρχη και αυτού που εργάζεται περισσότερο δημιουργεί την αντίληψη ότι το σπίτι θα είναι ένας προστατευμένος χώρος όπου θα απομονώνονται και θα επικεντρώνονται μόνο στην εργασία. Πράγματι, οι έρευνες που αναλύονται στο βιβλίο της Chung περιγράφουν ότι οι μητέρες που εργάζονται από το σπίτι τείνουν να εργάζονται σε κοινόχρηστους χώρους, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμες στα παιδιά, ενώ οι πατέρες είναι κλεισμένοι σε ιδιωτικά γραφεία.
Διαβάστε επίσης: Γιατί οι γυναίκες είναι περισσότερο burned-out από τους άντρες εργαζόμενους;
Όλα αυτά οδηγούν πολλές καταβεβλημένες γυναίκες εργαζόμενες συχνά να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους, εφόσον έχουν οικονομικά τη δυνατότητα, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της οικογένειας. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία, τον περασμένο Σεπτέμβριο παραιτήθηκαν περίπου 860.000 γυναίκες στις ΗΠΑ, ενώ για τους άντρες το νούμερο αυτό φτάνει μόλις τις 200.000.
Πως θα βελτιωθεί αυτή η κατάσταση
Οι έρευνες στο βιβλίο The Flexibility Paradox καταδεικνύουν ότι τελικά η ευέλικτη εργασία που οδηγεί όχι μόνο σε υπερωρίες, αλλά και στη θόλωση των ορίων μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής. Για να αντιστραφεί αυτό είναι πολύ σημαντικό να προωθηθεί το το δικαίωμα στην “αποσύνδεση”. Αυτό αναφέρεται στο δικαίωμα καθορισμού συγκεκριμένων ωρών εργασίας και απομάκρυνση από αυτήν όλες τις υπόλοιπες ώρες. Αν οι άνθρωποι απαντούν στα emails λίγο πριν κοιμηθούν ή αμέσως μόλις ξυπνήσουν, όλοι αρχίζουν ασυνείδητα να βαδίζουν προς αυτήν την κουλτούρα της μόνιμης διαθεσιμότητας. Το δικαίωμα αποσύνδεσης βοηθά τους εργαζόμενους να μη γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους εργοδότες, αλλά και να σταματήσει η ανάπτυξη αυτής της κουλτούρας.
Για την αντιμετώπιση των διακρίσεων σε βάρος των ανθρώπων που αναλαμβάνουν ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας για τις γονικές ανάγκες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισήγαγε μια σειρά από πολιτικές που απαγορεύουν τις διακρίσεις. Υπάρχει όμως και γενική προστασία, όπως η διασφάλιση της ασφάλειας των εργαζομένων μέσω της καλύτερης προστασίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της καλύτερης νομικής προστασίας.
Οι εργαζόμενοι με ευέλικτη εργασία από την πλευρά τους, και ειδικά οι γυναίκες, λόγω του τρόπου με τον οποίο είμαστε κοινωνικοποιημένοι, θα πρέπει να καταπολεμήσουν συνειδητά της τάση να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού και να αναλαμβάνουν την αποκλειστική τη φροντίδα των παιδιών ενώ εργάζονται από το σπίτι. Παράλληλα, μεταξύ συντρόφων πρέπει να εδραιωθεί μια μεγαλύτερη ισορροπία στις υποχρεώσεις και μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Διαβάστε επίσης: Πότε το μοντέλο της υβριδικής εργασίας θεωρείται επιτυχημένο;
Παρά τις διαπιστώσεις αυτές, η ερευνήτρια δεν καταδικάζει την ευέλικτη εργασία. Η ευέλικτη εργασία μπορεί να δημιουργήσει ίσες ευκαιρίες μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου και ιδιαιτεροτήτων. Παρέχει στους ανθρώπους, ιδίως σε όσους έχουν ευθύνες εκτός εργασίας, τη δυνατότητα να επικεντρωθούν καλύτερα σε ό,τι είναι σημαντικό στη δουλειά ανεξάρτητα από την παρουσία στο γραφείο. Μπορεί επίσης να βοηθήσει πραγματικά στον εκδημοκρατισμό των φωνών, καθώς στο Zoom, δεν μπορούμε να μιλάμε ο ένας πάνω από τον άλλο. Υπάρχει η επιλογή “σηκώστε το χέρι” που επιτρέπει σε όλους να διεκδικήσουν να ακουστούν.
Το θέμα είναι απλώς ότι η ευέλικτη εργασία θα ενισχύσει το αίσθημα μερικών εργαζομένων ότι πρέπει να εργάζονται συνεχώς. Εάν η κοινωνία δημιουργεί άνισο καταμερισμό της αμειβόμενης και της μη αμειβόμενης εργασίας και οι παραδοχές πίσω από τις εργασιακές υποχρεώσεις των ανδρών και των γυναικών είναι στρεβλές, αυτό θα μεταφραστεί σε μειονεκτήματα της ευέλικτης εργασίας. Επομένως, η ευέλικτη εργασία είναι ένα σπουδαίο εργαλείο, αλλά πρέπει να γίνουν πολλές αλλαγές στις απόψεις, την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής και τους ρόλους των φύλων.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
