Η εκρηκτική ανάπτυξη των πλατφορμών delivery τα τελευταία δύο χρόνια σε ολόκληρο τον κόσμο αντικατοπτρίζει τις νέες συνήθειες της καθημερινότητάς μας αφενός, την εδραίωση των οποίων επιτάχυνε φυσικά και η πανδημία, και αφετέρου τη δημιουργία ενός νέου «οικοσυστήματος» στην οικονομία, όπου οι αρχές της gig economy παίζουν έναν σημαντικό ρόλο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους εργαζομένους και τον τρόπο που λειτουργούν αυτές οι νέες υπηρεσίες.
Δεν είναι μόνο, όμως, η αυξανόμενη προτίμηση στις ηλεκτρονικές αγορές που έχει βοηθήσει τις υπηρεσίες διανομής να ανθίσουν. Γιατί, όπως παρατηρείται σε ολόκληρο τον κόσμο – και στην Ελλάδα, με τις πλατφόρμες όπως η eFood και η Wolt να πρωταγωνιστούν στις σχετικές συζητήσεις – πλέον οι υπηρεσίες delivery φιλοδοξούν να προσφέρουν κυριολεκτικά τα πάντα στον καταναλωτή, από φαγητό μέχρι καλλυντικά και τα ψώνια του σούπερ μάρκετ, και μάλιστα σε χρόνους που κάποτε θα φάνταζαν απίθανοι – μέσα σε 10 με 15 λεπτά από τη στιγμή της παραγγελίας.
Ο τρόπος για να το κάνουν αυτό είναι τα dark stores, καταστήματα μη επισκέψιμα από τους καταναλωτές, που λειτουργούν σε διάφορα σημεία των πόλεων ως σταθμοί τροφοδοσίας των διανομέων, για να τα παραλαμβάνουν και να τα παραδίδουν στις κατά τόπους γειτονιές όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Έτσι, ολοένα και περισσότερα τέτοια dark stores – μέχρι και dark εστιατόρια – ανοίγουν σε ολόκληρο τον κόσμο, μεταμορφώνοντας όχι μόνο την έννοια του retail όπως το ξέραμε, αλλά και τις ίδιες τις πόλεις.
Γιατί, όπως λένε οι ειδικοί που παρακολουθούν το φαινόμενο, ο αυξανόμενος αριθμός των «σκοτεινών καταστημάτων» θα αρχίσει να καταπίνει τους παραδοσιακούς χώρους του λιανεμπορίου, αντικαθιστώντας τους με αθόρυβα κέντρα διανομής, στο όνομα του «βολικού». Δεν μπορεί φυσικά κανείς να αρνηθεί πόσο εξυπηρετικό και εύκολο είναι να έχει ένας καταναλωτής τη δυνατότητα να παραλάβει μέσα σε 15 λεπτά τα υλικά του για να μαγειρέψει, για παράδειγμα. Αυτό λένε οι άνθρωποι του κλάδου, που παρατηρούν ότι άπαξ και δοκιμάσει κανείς τις υπηρεσίες τους, συνήθως με μια μικρή αφορμή, επειδή μπορεί να ξέχασε κάτι να πάρει από το σούπερ μάρκετ, λόγου χάρη, επιστρέφει ξανά και ξανά με όλο και μεγαλύτερες παραγγελίες, – μέχρι, ίσως, να βασίζεται πλέον σχεδόν αποκλειστικά σε αυτούς, δεδομένου μάλιστα ότι η έξτρα χρέωση για την υπηρεσία του γρήγορου delivery είναι ελάχιστη έως μηδαμινή. Αυτός ο εθισμός στην ευκολία φοβούνται οι ειδικοί ότι μπορεί τελικά να έχει ως συνέπεια να μεταμορφώσει τις πόλεις.
Πώς μπορούν τα dark stores να αλλάξουν τη ζωή στην πόλη
Αν και το delivery των 15 λεπτών φέρνει στον νου την ιδέα της πόλης των 15 λεπτών, μιας πόλης δηλαδή που όλα τα απαραίτητα της αστικής ζωής είναι εύκολα προσβάσιμα με τα πόδια ή με ποδήλατο, τα δύο αυτά concepts διαφέρουν ως προς τις τελικές τους συνέπειες στην καθημερινότητα των πολιτών. Μπορεί και τα δύο να βασίζονται στην έννοια και την αξία της εγγύτητας, αλλά η υπηρεσία του delivery στερεί από το αστικό τοπίο τη ζωντάνια του.
Γιατί, με τον ρυθμό που αναπτύσσονται τα dark stores, πολλοί φοβούνται ότι θα πάρουν τελικά τη θέση των παραδοσιακών καταστημάτων, τα οποία θα καταστούν περιττά, και αντί για τη ζωντάνια της βιτρίνας και τη συναναστροφή με τους λιανεμπόρους και τους άλλους καταναλωτές της κάθε γειτονιάς, η καθημερινότητα θα ορίζεται από καταστήματα που λειτουργούν διακριτικά, κεκλεισμένων των θυρών, και αμέτρητους διανομείς να τρέχουν να προλάβουν τους χρόνους. Την εκτίμηση αυτή υποστηρίζει και η πρόθεση των πλατφορμών delivery να διευρύνουν τις δραστηριότητές τους σε έναν κάθετο τρόπο λειτουργίας, που θα τους εξασφαλίζει απόλυτο έλεγχο· αντί δηλαδή να διανέμουν από τα τοπικά καταστήματα τα αγαθά, να λειτουργούν αυτόνομα ως «σκοτεινά παντοπωλεία και/ή εστιατόρια».
Δείτε ακόμα: Είναι το virtual franchising το μέλλον του ηλεκτρονικού εμπορίου;
Αυτή η τάση της ταχύτητας και της ευκολίας εξηγεί εν μέρει και την προσπάθεια των παραδοιακών retailers να προσελκύσουν το κοινό στα φυσικά τους καταστήματα προσφέροντάς του εμπειρίες και νέες υπηρεσίες, στο πλαίσιο της experiential οικονομίας. Από αυτήν την άποψη, η τάση των καταναλωτών όταν άρχισαν να ανοίγουν οι τοπικές αγορές, δείχνει ότι ακόμα η παρουσία σε ένα φυσικό κατάστημα δεν έχει χάσει τη γοητεία της. Πόσο μπορούν να αντισταθούν όμως στην ευκολία που τους προσφέρει το τόσο άμεσο delivery;
Έτσι, δεν προκαλεί ίσως εντύπωση που πολλοί πιστεύουν ότι ακόμα και ο τρόπος που κινούνται οι πολίτες στους δρόμους και τα πεζοδρόμια των πόλεων μπορεί να αλλάξει, με την ύπαρξη αυτών των διάσπαρτων «τρυπών» των dark stores να έρχεται τώρα να διαφοροποιήσει τον ίδιο τον αστικό τρόπο ζωής, όπου οτιδήποτε μη οικιστικό, και κατά βάση το εμπόριο και οι υπηρεσίες, συμβαίνει στο επίπεδο του δρόμου.
Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι πόλεις;
Ακόμα είναι νωρίς για να προβλεφθεί ο βαθμός στον οποίο η ευκολία του γρήγορου delivery θα επηρεάσει τη ζωή των πόλεων, ωστόσο εκτιμάται ότι οι αρχές τους θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε να ενισχυθούν τα παραδοσιακά καταστήματα λιανικής. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με κίνητρα και την απλοποίηση των διαδικασιών για να ανοίξει ένας έμπορος ένα νέο κατάστημα σε έναν υπάρχοντα άδειο χώρο. Θα μπορούσε ακόμα να δοθεί έμφαση σε παρεμβάσεις που αναδεικνύουν ιστορικές περιοχές και δρόμους, δίνοντας τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες να διαθέσουν τα κτίσματά τους για μια ποικιλία χρήσεων, ώστε να δραστηριοποιηθούν περισσότεροι επιχειρηματίες σε περισσότερες περιοχές, ανανεώνοντας τη ζωή στους δρόμους της πόλης.
Ειδικές λωρίδες για μηχανάκια και ποδήλατα (ενδεχομένως στο μέλλον και διανομείς-ρομπότ), θα βοηθούσαν να ελευθερωθούν τα πεζοδρόμια για τους πεζούς, ενώ παράλληλα θα προστατεύονται οι διανομείς από την κίνηση. Εδώ θα μπορούν να κινούντα, βέβαια, και οι πολίτες με τα ποδήλατά τους.
Μία ακόμα κοινωνική παράμετρος
Εκτός όμως από το τι μπορεί να κάνει στο αστικό τοπίο και τον τρόπο ζωής στην πόλη η πλημμυρίδα των dark stores, υπάρχει ακόμα ένας παράγοντας, που ενδεχομένως να φέρει στην επιφάνεια κοινωνικές ανισότητες. Καθώς οι πλατφόρμες του γρήγορου delivery αυξάνουν το ανθρώπινο δυναμικό τους, θα δούμε τους καταναλωτές να χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, λένε οι ειδικοί: σε εκείνους που μπορούν να πληρώσουν αυτές τις υπηρεσίες και σε εκείνους που αγωνίζονται για το επόμενο gig και την θετική αξιολόγηση των χρόνων τους στις εφαρμογές που τους αναθέτουν τις αποστολές τους. Σε κάποιες εταιρείες, οι υιοθέτηση σχέσεων εξαρτημένης εργασίας έχει μέχρι στιγμής προστατεύσει τους διανομείς, ωστόσο ήδη οι gig workers όλου του κόσμου προσπαθούν να δικτυωθούν για να εξασφαλίσουν κάποια από τα δικαιώματά τους. Η απόφαση της πολιτείας της Νέας Υόρκης το φθινόπωρο να επιβάλλει στις εταιρείες να εξασφαλίσουν κάποια δικαιώματα στους εργαζομένους, όπως τη χρήση τουαλέτας στα εστιατόρια των οποίων το φαγητό διανέμουν, αποδεικνύει ότι και εδώ οι κατά τόπους αρχές μπορούν να κάνουν τη διαφορά και να προλάβουν τη διόγκωση των ανισοτήτων.
Αφαλώς και υπάρχει χώρος για αυτό το νέο οικοσύστημα του delivery, πoυ προσφέρει υπηρεσίες τόσο δελεαστικές σε πόλεις που πνίγονται από την κίνηση και προς τους νέους εργαζομένους που πλέον εργάζονται από οπουδήποτε και δε χρειάζεται να απομακρυνθούν από τη βάση τους. Ο τρόπος που θα διαχειριστούν οι πόλεις αυτήν τη νέα συνθήκη είναι που θα κάνει τη διαφορά στην καθημερινότητά τους.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
