Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την ανάγκη να υπάρχει διαφάνεια από τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά τις πολιτικές τους περί βιωσιμότητας, το ενδεχόμενο greenwashing, τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές παραμέτρους των πρακτικών τους. Το κοινό τους και οι καταναλωτές είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να κρίνουν αυστηρά.
Τι γίνεται όμως με τη διαφάνεια απέναντι στους ίδιους τους υπαλλήλους μιας επιχείρησης, σχετικά με όλα όσα συμβαίνουν σε καθημερινή βάση μέσα σ’ αυτήν; Πόσα μπορούν να γνωρίζουν για τον τρόπο με τον οποίο παίρνονται οι αποφάσεις, για τα οικονομικά της, για τα προβλήματά της, για τους συναδέλφους τους, παλιούς και νέους – για όλα; Και πόσα είναι καλό, τελικά, να γνωρίζουν;
Η αλήθεια είναι ότι η διαφάνεια είναι πάντα το ζητούμενο, σε βαθμό μάλιστα που επηρεάζει το κατά πόσο είναι ευχαριστημένοι οι υπάλληλοι μιας εταιρείας από την εργασιακή τους καθημερινότητα. Ένα 80% των εργαζομένων δηλώνουν ότι θέλουν να γνωρίζουν περισσότερα σχετικά με τις αποφάσεις που είναι σημαντικές για την εταιρεία τους. Επιπλέον, φαίνεται ότι, αν εργάζονται σε ένα περιβάλλον με περισσότερη διαφάνεια, είναι πολύ πιθανότερο να παραμείνουν εκεί, ενώ μια κουλτούρα στην οποία η επικοινωνία δεν είναι ικανοποιητική μπορεί ευκολότερα να τους οδηγήσει στην παραίτηση.
Δείτε ακόμα: Πώς οι εταιρείες μπορούν να αναστρέψουν το φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης»
Η Ριζοσπαστική Διαφάνεια
Κάπου εδώ μπαίνει στη συζήτηση ο όρος «ριζοσπαστική διαφάνεια», που έφερε στον προσκήνιο κατά τη δεκαετία του 1990 ο Ray Dalio, ιδρυτής του μεγαλύτερου hedge fund στον κόσμο, της Bridgewater Associates, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για να περιγράψει την πολιτική της εταιρείας του να επιτρέπει σε όλα τα στελέχη την πρόσβαση στα οικονομικά αρχεία της, ώστε να κελλιεργήσει ουσιώδεις σχέσεις συνεργασίας μεταξύ τους, βασισμένες στην αλήθεια και τις διαφανείς διαδικασίες.
Προς αυτήν τη στάση κατευθύνονται σήμερα πολλές εταιρείες, από τις οποίες η πιο επιφανής, μάλιστα, είναι το Netflix, που με την τακτική του «sunshining» δίνει πρόσβαση και επιτρέπει τον διάλογο σχετικά με σημαντικά στοιχεία και αποφάσεις της εταιρείας. Η επιλογή αυτή βασίζεται στην πραγματικότητα που υποδηλώνουν πολλά στοιχεία ότι η ριζοσπαστική διαφάνεια είναι επωφελής τόσο για τους ίδιους τους οργανισμούς όσο και για τους εργαζομένους τους. Ωστόσο, το ζήτημα είναι ότι είναι απολύτως σημαντικό αυτή η πολιτική να εφαρμόζεται σωστά και μελετημένα. Διαφορετικά, μπορεί να έχει αποτελέσματα αντίθετα από τα αναμενόμενα.
Εταιρείες που έχουν υιοθετήσει τις αρχές της ριζοσπαστικής διαφάνειας μιλούν για την αίσθηση ενός ανοιχτού, φιλόξενου περιβάλλοντος, για το ότι οι άνθρωποι που εργάζονται εκεί νιώθουν ότι αναγνωρίζεται η αξία τους και ότι μετράει η γνώμη τους, ότι καλλιεργείται ένα κλίμα διαλόγου και ειλικρίνειας, αφού μπορούν να ακουστούν όλες οι απόψεις και να ληφθούν υπόψη ακόμα και όταν πρόκειται για σημαντικές αποφάσεις, που αφορούν το μέλλον της εταιρείας, και για τις οποίες υπό άλλες, πιο «παραδοσιακές» συνθήκες, οι υπάλληλοι θα έμεναν στο σκοτάδι. Αλλά και η ίδια η εταιρεία ωφελείται από την πολυφωνία, ενισχύεται η δημιουργικότητα και η εμπιστοσύνη, μπορούν να ληφθούν υπόψη περισσότερες παράμετροι στο πλαίσιο κάποιας καίριας απόφασης. Ταυτόχρονα, όταν κάτι δεν πάει καλά ή δεν αποδίδει, μπορούν να γίνουν οι σχετικές συζητήσεις χωρίς φόβο, ώστε να βρεθούν λύσεις.
Τα μειονεκτήματα
Το πρόβλημα είναι όμως, όπως εξηγούν οι ειδικοί, ότι όλα αυτά είναι πολύ ωραία στη θεωρία, και η εμπειρία κάποιων επιχειρήσεων δείχνει ότι όντως έτσι είναι, αλλά έχει μεγάλη σημασία η «ριζοσπαστική διαφάνεια» να εφαρμόζεται σωστά, καθώς μπορεί να κρύβει πολλές παγίδες.
Ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη και η ισότητα είναι βασικά στοιχεία για να λειτουργήσει αυτό το concept, καθώς μόνο αν αυτά είναι ειλικρινή και αληθινά μπορούν να προστατεύσουν από άβολες έως και τοξικές καταστάσεις, όταν δε βαίνουν όλα καλώς στη λειτουργία μιας επιχείρησης. Αν κάποιος κάνει κάποιο λάθος, θα είναι πιο ανοιχτός να το συζητήσει, στο πλαίσιο της διαφάνειας, αν δε φοβάται και αισθάνεται ότι τον σέβονται. Αν αυτό όμως δεν ισχύει, τότε είναι πολύ πιθανό να προσπαθήσει να το κρύψει, γεγονός που όχι μόνο αντιτίθεται στην ίδια την αρχή της διαφάνειας, αλλά σταδιακά δηλητηριάζει το κλίμα.
Επίσης, πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του το γεγονός ότι, καθώς η διαφάνεια εφαρμόζεται σε ολόκληρη την εταιρεία, όλοι, σε όλες τις βαθμίδες, παρακολουθούνται στενότερα. Συνεπώς, εκτός από τις αποφάσεις για τις οποίες είναι υπεύθυνα τα ανώτερα στελέχη, στο προσκήνιο έρχεται με λεπτομέρειες και η απόδοση των υπαλλήλων και, όπως είναι φυσικό, στους ανθρώπους δεν αρέσει ακριβώς η πολύ στενή παρακολούθηση. Η πρόσβαση σε οποιοδήποτε στοιχείο κάνει τους εργαζομένους να νιώθουν ευάλωτοι, εκτεθειμένοι, αγχωμένοι, κάτι που μπορεί τελικά να τους οδηγήσει σε μια μυστικοπάθεια, ακόμα και αν δεν έχουν κάτι να κρύψουν.
Αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό όταν τα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια στο πλαίσιο της ριζοσπαστικής διαφάνειας αρχίζουν να γίνονται πολύ προσωπικά. Για παράδειγμα, ένα θέμα που συζητιέται ιδιαίτερα είναι η δημοσιοποίηση των μισθών, που είναι σημαντική στο πλαίσιο της αντιμετώπισης προβλημάτων ανισότητας, όπως του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων. Ωστόσο, αν και οι εργαζόμενοι συμφωνούν στο να δημοσιοποιούνται οι αμοιβές που αντιστοιχούν στις διάφορες θέσεις και στα κλιμάκια της επιχείρησης, δεν τους αρέσει να δημοσιεύεται ο δικός τους ακριβής μισθός, δίπλα στο όνομά τους. Το ίδιο συμβαίνει και όταν πρόκειται για απολύσεις: οι ακριβείς λόγοι για τους οποίους κάποιος φεύγει από την εταιρεία θα έπρεπε να παραμένουν ιδιωτικοί. Τα δικαιώματα του ατόμου, τα τόσο ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα θα έπρεπε να αποτελούν αντικείμενο σεβασμού, λένε οι ειδικοί, αναφερόμενοι μάλιστα στο Netflix, που δημοσιοποιεί ακόμα και τους λόγους απόλυσης των εργαζομένων.
Η μέση λύση
Δεν είναι απαραίτητο βέβαια να επιλέξουμε ένα από τα δύο άκρα· τη ριζοσπαστική διαφάνεια ερμηνευμένη ως «τα πάντα στη φόρα» και παρακολούθηση χωρίς καμία αίσθηση ιδιωτικότητας και μέσα σε ένα κλίμα φόβου, ή τη μυστικοπάθεια και τον αυστηρό έλεγχο τού τι γνωρίζουν οι εργαζόμενοι μιας εταιρείας.
Καλύτερα λοιπόν να μιλάμε για ειλικρίνεια αντί για διαφάνεια, εξηγούν οι ειδικοί. Η βασική διαφορά έγκειται στην προσθήκη της βούλησης: ενώ η ριζοσπαστική διαφάνεια απλώς βγάζει τα πάντα στο φως, είτε το θέλει κανείς είτε όχι, η ειλικρίνεια βάζει στο παιχίδι την επιλογή, δηλαδή στην καλλιέργεια ενός κλίματος εμπιστοσύνης που θα επιτρέπει στον εργαζόμενο να αποφασίσει να μοιραστεί τις πληροφορίες που θέλει.
Υπό αυτήν τη συνθήκη, η συζήτηση και οι αντιπαραθέσεις γίνονται και αντιμετωπίζονται ομαλότερα, σε πιο προσωπικό τόνο ή τρόπο, οι εργαζόμενοι μπορούν να δεχτούν ευκολότερα την κριτική, υπάρχει ενσυναίσθηση στον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι κρίσεις – ενώ δεν καταπατούνται τα προσωπικά όρια του καθενός. Έτσι και οι ομάδες μπορούν να λειτουργούν καλύτερα, να εκτιμάται η απόδοσή τους, να προωθείται η αποτελεσματική συνεργασία που προκύπτει μέσα από καλοπροαίρετο feedback.
Τελικά, όπως φαίνεται, όλα είναι θέμα ισορροπίας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
