Το πανεπιστήμιο της Φλόριντα κερδίζει σήμερα περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο από το δημοφιλές ενεργειακό ποτό Gatorade, που εφηύρε ένας καθηγητής του τη δεκαετία του 1960. Και αν σήμερα θεωρείται συνηθισμένο ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα να εισπράττει δικαιώματα και μέρος από τα έσοδα για εφευρέσεις που έκαναν υπάλληλοί του, εκείνη την εποχή αυτό δεν ήταν καθόλου αυτονόητο – το αντίθετο.
Αυτή είναι η ιστορία του πιο δημοφιλούς ενεργειακού ποτού στον κόσμο.
Κάθε χρόνο, ένα άγνωστο ποσό από τα κέρδη του Gatorade πηγαίνει στο Gatorade Trust, το οποίο στέλνει το 20% από αυτά στο πανεπιστήμιο της Φλόριντα, στο οποίο εργαζόταν ο καθηγητής που εφηύρε το διάσημο σήμερα ενεργειακό ποτό, πριν από 60 περίπου χρόνια.
Ήταν ο καθηγητής Robert Cade, που από παιδί, την εποχή που μεγάλωνε στο Σαν Αντόνιο, ξεχώριζε με μια διαφορετικού είδους εξυπνάδα. Σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο του Τέξας, απ’ όπου αποφοίτησε μέσα σε δύο χρόνια, ενώ παράλληλα δούλευε στη βιβλιοθήκη και σε ένα βενζινάδικο τις νύχτες. Έπειτα, το πανεπιστήμιο της Φλόριντα τον προσέλαβε ως επικεφαλής Νεφρολογίας. Εκεί ο Cade δίδασκε, έβλεπε ασθενείς και έκανε διάφορα πειράματα.
Η αρχή
Το φθινόπωρο του 1965, μία συνάδελφός του, η Dana Shires, του παρουσίασε ένα πρόβλημα που έμελλε να εξελιχθεί σε ένα μεγάλο πείραμα: η Shires είχε ακούσει από τον βοηθό προπονητή της ποδοσφαιρικής ομάδας του πανεπιστημίου, ότι οι παίκτες στους αγώνες ήταν μονίμως εξαντλημένοι, ποτέ δεν κατουρούσαν, παρόλο που ίδρωναν πολύ.
Εκείνη την εποχή, οι προπονητές πίστευαν εσφαλμένα ότι τα υγρά προκαλούν κράμπες, με αποτέλεσμα οι αθλητές της Φλόριντα να μην πίνουν καθόλου νερό κατά τη διάρκεια των προπονήσεων και των αγώνων. Ο Cade μαζί με τους συνεργάτες του (τη Shires, τον Alejandro de Quesada και τον Jim Free), εξέτασαν για πέντε μέρες τους αθλητές, και ανακάλυψαν ότι έχαναν νερό και νάτριο και ότι τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους έπεφταν. Η λύση πίστευαν ότι ήταν απλή: ένα ποτό με βάση το νερό, με νάτριο, γλυκόζη και φωσφορικό άλας.
Ο προπονητής και οι παίκτες του δοκίμασαν το νέο ποτό και ήταν τόσο αποτελεσματικό που ζήτησαν από τον Cade να ετοιμάσει 100 λίτρα για τον μεγάλο τους αγώνα εναντίον του πανεπιστημίου της Λουιζιάνα. Η ομάδα της Φλόριντα θριάμβευσε. Και για τα επόμενα δύο χρόνια θα συνέχιζε να συμβαίνε το ίδιο: οι παίκτες θα ανακτούσαν μια απίστευτη ενέργεια προς το τέλος του αγώνα για να πάρουν τη νίκη.
Η συνταγή της επιτυχίας τους, βέβαια, δεν ήταν ακριβώς μυστική. Ήδη και άλλες σχολές είχαν αρχίσει να φτιάχνουν τα δικά τους παρόμοια ενεργειακά ποτά. Αυτό που έμεινε όμως στην ιστορία ήταν εκείνο της Φλόριντα. Και όταν ένας δημοσιογράφος, το 1966, έγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα Miami Herald, σχετικά με το Gatorade, η ιστορία μαθεύτηκε σε ολόκληρη τη χώρα.
Τότε άρχισαν όλοι να ζητούν λίγο από το θαυματουργό ποτό. Μια σχολική ομάδα ήθελε μια παρτίδα, όπως και ένας μποξέρ, αλλά και το Ίδρυμα Κυστικής Ίνωσης. Τότε ο Cade και η ομάδα του άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι το δημιούργημά τους ήταν πολύτιμο.
Έτσι, απευθύνθηκαν στο πανεπιστήμιο και τους είπαν ότι όλες οι ομάδε στη χώρα θα ήθελαν να πιουν Gatorade. Ο πρόεδρος του ιδρύματος δεν εντυπωσιάστηκε. Ο υπεύθυνος του τμήματος χορηγιών τους είπε ότι δεν έχουν χρήματα να διαθέσουν, ούτε είχαν κάποιο αρμόδιο τμήμα για την ανάπτυξη προϊόντων από τις πανεπιστημιακές έρευνες.
Ο Cade πήρε τότε ένα μικρό δάνειο και απευθύνθηκε στην Stokely-Van Camp, μια εταιρεία κονσερβών στην Ιντιανάπολις, από την οποία ζήτησε ένα εκατομμύριο δολάρια για τα δικαιώματα του ποτού. Η εταιρεία έκανε πίσω, φοβούμενη ότι δε θα είχε μεγάλη επιτυχία, και τελικά οι εφευρέτες του Gatorade, που τώρα έχουν συγκροτήσει το Gatorade Trust, συμφώνησαν να πληρώνονται πέντε σεντς για κάθε γαλόνι που πωλούνταν.
Οι τρεις γεύσεις με τις οποίες πρωτοκυκλοφόρησε το Gatorade, σταφύλι, πορτοκάλι και λεμόνι-λάιμ, γνώρισαν τεράστια επιτυχία. Γρήγορα άρχισαν να κυκλοφορούν απομιμήσεις, από άλλα πανεπιστήμια. Ωστόσο, μόνο το Gatorade πουλούσε – και τότε συνειδητοποίησαν από το πανεπιστήμιο της Φλόριντα ότι είχαν κάνει ένα μεγάλο λάθος.
Έτσι, τον Ιούλιο του 1971, και ενώ βρισκόταν σε ένα συνέδριο στο Μόναχο, ο Cade έμαθε ότι το πανεπιστήμιο υπέβαλε αγωγή διεκδικώντας το 100% των δικαιωμάτων του Gatorade.
H μοιρασιά
Τη δεκαετία το ‘60, οι πανεπιστημιακές πατέντες σε προϊόντα που κυκλοφορούσαν στην αγορά ήταν κάτι σχεδόν ανήκουστο. Τα περισσότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν πίστευαν ότι θα μπορούσαν να έχουν κέρδη από τις εφευρέσεις των τμημάτων τους – ή δεν είχαν ιδέα πώς θα μπορούσαν να διαχειριστούν κάτι τέτοιο. Η αγωγή, λοιπόν, του πανεπιστημίου της Φλόριντα δεν ευσταθούσε, για δύο λόγους: Ο Cade δεν ειχε υπογράψει κανένα συμβόλαιο με το τμήμα του, ώστε να δικαιούται το ίδρυμα τα δικαιώματα των εφευρέσεών του και, επιπλέον, ο ίδιος και η ομάδα του είχαν χρηματοδοτηθεί από την κυβέρνηση, μέσω μιας χορηγίας των Εθνικών Ιδρυμάτων Υγείας.
Ωστόσο, το Gatorade είχε πλέον συνδεθεί με το πανεπιστήμιο μέσα από ένα διαφημιστικό σποτ όπου πρωταγωνιστούσε ο προπονητής της ομάδας του. Ακόμα, και το ίδιο το όνομα του ποτού ήταν βασισμένο στον Gator, τη μασκότ της ομάδας της Φλόριντα.
Τελικά, μετά από πολλές αναβολές, με την εμπλοκή των Εθνικών Ιδρυμάτων Υγείας και με τα νομικά έξοδα να συσσωρεύονται, τα μέλη του Gatorade Trust και το πανεπιστήμιο της Φλόριντα ήρθαν σε συμφωνία: 20% των δικαιωμάτων πήρε το εκπαιδευτικό ίδρυμα, από 10% ο Code και άλλα τέσσερα μέλη του Trust, και το υπόλοιπο μοιράστηκε σε άλλα 42 μέλη.
Όλοι τους έβγαλαν περισσότερα χρήματα από όσα θα φαντάζονταν ποτέ.
Η ανοδική πορεία του Gatorade συνεχίστηκε, η Stokely-Van Camp αγοράστηκε από την Quaker Oats, και το 1990 οι πωλήσεις ξεπερνούσαν τα 600 εκατομμύρια δολάρια, ενώ το ποτό κατείχε μερίδιο 96% της αγοράς αθλητικών ποτών.
Σήμερα το Gatorade ανήκει στην PepsiCo, και κάνει ετήσιο τζίρο 3 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το μερίδιό του στην αγορά αγγίζει το 67%.Το πανεπιστήμιο υπολογίζεται ότι το 2015 αποκόμισε από την αναδρομική απόδοση δικαιωμάτων περίπου 250 εκατομμύρια δολάρια, το Gatorade Trust περίπου 1,25 δις, ενώ μέχρι πρόσφατα τα κέρδη του άγγιζαν τα 80 εκατομμύρια τον χρόνο.
Εν τω μεταξύ, η PepsiCo, παρόλο που η πατέντα έχει λήξει, εξαιτίας του trademark που δεν λήγει, εφόσον ανανεώνεται, είναι υποχρεωμένη να εξακολουθεί να καταβάλλει δικαιώματα, έστω και αν τα τελευταία χρόνια δε χρησιμοποιείται καν το λογότυπο του Gatorade.
Τα έσοδα από τα δικαιώματα χρησιμοποιούνται από το πανεπιστήμιο για τη χρηματοδότηση νέων ερευνών, ενώ από την εποχή εκείνη έχουν πλέον αλλάξει πολλά σχετικά με τις πατέντες και τις εφευρέσεις των πανεπιστημίων. Το 2018, τα συνολικά κέρδη από προϊόντα με πανεπιστημιακές πατέντες ήταν γύρω στα 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αν και το πανεπιστήμιο της Φλόριντα θα ήθελε να έχει κλείσει μια καλύτερη συμφωνία τότε, δεν ξεχνά να τιμά τον καθηγητή Cade, τον οποίο έβαλε στο Hall of Fame του το 2007, λίγους μήνες πριν τον θάνατό του.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
