H gig οικονομία, με το μοντέλο της οποίας εξοικειωθήκαμε με υπηρεσίες όπως η Uber, και για την οποία συζητήσαμε ξανά με αφορμή όσα συνέβησαν την περασμένη εβδομάδα με το e-food, γιγαντώνεται διαρκώς την τελευταία δεκαετία, έχοντας πλέον εντυπωσιακό αντίκτυπο στον τρόπο που διαμορφώνονται οι ζωές εκατομμυρίων εργαζομένων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, το 2020 είχαν καταγραφεί 489 πλατφόρμες με μεταφορείς, οδηγούς και διανομείς, που λειτουργούν με το gig μοντέλο, αριθμός δεκαπλάσιος από εκείνον του 2010. Αν και είναι ρευστή η φύση των σχέσεων εργασίας στις οποίες βασίζονται αυτές οι πλατφόρμες, οι εκτιμήσεις λένε ότι περίπου ένα 10% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού απασχολείται σε κάποια gig εργασία.
Παρόλο που η φιλοσοφία της οικονομίας διαμοιρασμού (sharing economy) φαίνεται ότι ξεκίνησε την ανοδική της πορεία στις ΗΠΑ, πλέον οι gig πλατφόρμες είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, με πολλά κοινά σημεία, ανεξάρτητα από το μέρος του κόσμου στο οποίο μια τέτοια πλατφόρμα δραστηριοποιείται.
Αυτό τουλάχιστον είναι το συμπέρασμα μιας μεγάλης έρευνας που έκανε ο μη κερδοσκοπικός δημοσιογραφικός οργανισμός Rest of the World, o οποίος, μίλησε σε 4.900 εργαζομένους από 15 χώρες: Η gig εργασία είναι αγχωτική και εύθραυστη, αποδίδει σχετικά καλό εισόδημα, αλλά κοστίζει στον εργαζόμενο πολλά σε καύσιμα, δεδομένα και ασφαλιστικά έξοδα. Παράλληλα, φαίνεται ότι η ευελιξία που θεωρητικά προσφέρει η εργασία στις πλατφόρμες, τελικά δεν ισχύει, καθώς δύσκολα μπορεί κανείς να απορρίψει μία κλήση – ένα gig.
Η αβέβαιη φύση αυτού του είδους εργασίας, το γεγονός ότι περίπου το 40% των εργαζομένων βγάζουν λιγότερα από τον βασικό μισθό – έστω και αν για την πλειονότητα αυτές οι πλατφόρμες είναι η βασική πηγή εισοδήματος – αλλά κυρίως οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν, για την ασφάλεια και τη σωματική τους ακεραιότητα, εξηγούν το γεγονός ότι περισσότεροι από το 60% θέλουν να παραιτηθούν μέσα σε ένα χρόνο, ενώ πάνω από το 25% δήλωσαν ότι σκοπεύουν να παριτηθούν τον επόμενο μήνα.
Επιπλέον, υπάρχει και κάτι παράδοξο εδώ: παρόλο που οι μεγαλύτερες πλατφόρμες διεθνώς αλλάζουν τα δεδομένα στην αγορά εργασίας, λίγες είναι αυτές που είναι σταθερά κερδοφόρες, ενώ βασίζονται στους επενδυτές για να χρηματοδοτούν την ανάπτυξή τους.
Είναι ενδιαφέρον πόσο καλά οι πλατφόρμες αυτές προσαρμόζονται στο εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον. Το μοντέλο τους, που βασίζεται στη δική τους προηγμένη τεχνογνωσία για την ιντερνετική λειτουργία των υπηρεσιών τους και στα οχήματα, τα καύσιμα, τα δεδομένα και συχνά στις ασφαλιστικές εισφορές που πληρώνουν οι ίδιοι οι οδηγοί, τους επιτρέπει να εδραιωθούν γήγορα στην αγορά. Επίσης, αφού εδραιωθούν, συνήθως αναπτύσσονται τάχιστα δημιουργώντας μια υπερπληθώρα διαθέσιμων οδηγών, καθώς με τον τρόπο αυτό καταφέρνουν να κρατούν χαμηλές τις τιμές για τους πελάτες, αλλά και να υπόσχονται ολοένα και πιο γρήγορους χρόνους. Οι υπερβολικά πολλοί οδηγοί τότε δυσκολεύονται να βρουν gigs, ενώ παράλληλα είναι αναγκασμένοι να αναλαμβάνουν ακόμα και gigs που δε θέλουν, για να μην τους τιμωρήσει ο αλγόριθμος της εφαρμογής.
Το γεγονός ότι την πρώτη περίοδο μετά την είσοδό της σε μια αγορά, η δουλειά σε μια τέτοια πλατφόρμα φαίνεται πολύ δελεαστική οφείλεται εν τέλει στο γεγονός ότι τα gigs μοιράζονται λίγοι μόνο οδηγοί.
Όσον αφορά τις αμοιβές τους, αυτές είναι δύσκολα διαπραγμετεύσιμες, αν και οι πλατφόρμες υπόσχονται δελεαστικά ποσά, που θεωρητικά είναι εφικτά – για παράδειγμα με την πραγματοποίηση συγκεκριμένου αριθμού gigs – αλλά συχνά πρόκειται για στόχους ανέφικτους, που επηρεάζονται από αστάθμητους παράγοντες. Οι αποφάσεις του αλγορίθμου σχετικά με τα gigs που αναθέτουν, τις βαθμολογίες που βάζουν οι πελάτες και τις ποινές, είναι δύσκολο να εξεταστεί αν είναι δίκαιες ή όχι. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ανάμικτες αντιδράσεις σχετικά με τις απολαβές. Ένα ποσοστό πάνω από 60% δήλωσαν ικανοποιημένοι οικονομικά, ενώ ταυτόχρονα, το 62% εξέφρασαν τον φόβο τους για ατυχήματα και επιθέσεις, ή για το ότι δε θα μπορούν να καλύψουν τα έξοδά τους.
Εν τω μεταξύ το μοντέλο της πλατφόρμας έχει αρχίσει να εισχωρεί σε νέους τομείς, όπως τα τρόφιμα και οι μεταφορικές και, αν μπορεί να γίνει μία πρόβλεψη με βάση τη μέχρι τώρα λειτουργία τους, σίγουρα η μετάβαση θα είναι επιτυχημένη.
Ωστόσο, οι αλλαγές που φέρνει το μοντέλο των πλατφορμών στην εργασία, κοινωνιολόγοι υποστηρίζουν ότι επηρεάζουν την ίδια τη σταθερότητα των κοινωνιών. Μια σύμβαση εξαρτημένης εργασίας δίνει σταθερότητα στη ζωή του εργαζομένου, που έτσι είναι λιγότερο πιθανό να χρειαστεί στήριξη από την κοινωνική πρόνοια, λένε.
Το γεγονός ότι υπάρχει προβληματισμός και κινητοποίηση προς τη διασφάλιση κάποιων σταθερών στην εργασία των gig workers, δείχνει και η απόφαση του συμβουλίου της πόλης της Νέας Υόρκης, μόλις την περασμένη Πέμπτη, 23 Σεπτεμβρίου, να υιοθετήσει μία δέσμη μέτρων για την προστασία των διανομέων φαγητού που εργάζονται ως gig workers, ώστε να προστατεύονται, μεταξύ άλλων, από τις κλοπές, ή να έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τις τουαλέτες των εστιατορίων.
Καθώς το μοντέλο γιγαντώνεται, και με την προοπτική ότι σίγουρα θα δουμε gigs και σε άλλους κλάδους, το βέβαιο είναι ότι οι νέες νόρμες και σταθερές που φέρνει στις σχέσεις εργασίας θα απασχολήσουν έντονα.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
