Σήμερα, τα εμπορικά κέντρα – όπως και πολλοί άλλοι χώροι δηλαδή- μοιάζουν άδεια και απόκοσμα. Και ενώ η πανδημία έχει αναγκάσει τους περισσότερους ανθρώπους να αποφεύγουν τους εσωτερικούς χώρους συγκέντρωσης, δεν είναι μόνο η κοινωνική αποστασιοποίηση που οδήγησε στην παρακμή του εμπορικού κέντρου, αφού εκτιμάται ότι αυτή είχε ήδη ξεκινήσει και πριν από την πανδημία.
Για δεκαετίες, το εμπορικό κέντρο αποτελούσε έναν ισχυρό κόμβο κοινωνικών και οικονομικών συναλλαγών και ήταν για πολλούς μέρος της καθημερινής ρουτίνας τους. Σήμερα, πολλά εμπορικά κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες είτε έχουν καταρρεύσει είτε βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Εύλογα, λοιπόν, κάποιος αναρωτιέται: «Πώς συνέβη αυτό;»
Η ιστορία του εμπορικού κέντρου ως είδος αρχίζει στη δεκαετία του 1950, όταν η Αμερική βιώνει μια άνευ προηγουμένου οικονομική άνθηση. Η μεσαία τάξη διέθετε περισσότερα χρήματα για να δαπανήσει από ποτέ, τα οποία και ξόδευε σε σπίτια και αυτοκίνητα. Αυτήν την συνθήκη ενίσχυσε ακόμα περισσότερο ο νόμος περί ομοσπονδιακής βοήθειας του Αϊζενχάουερ, ο οποίος συνεπάγονταν ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να οδηγούν για να πηγαίνουν στις δουλειές τους που βρίσκονταν στις πόλεις ενώ ζούσαν μία άνετη ζωή στα προάστια.
Οι προαστιακοί πληθυσμοί αναπτύσσονταν με ραγδαίους ρυθμούς, αλλά δεν διέθεταν ακόμα αυτό που ο κοινωνιολόγος Ray Oldenburg ονόμασε «third place». Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, το σπίτι είναι η «πρώτη θέση» όπου κάποιος ζει, η «δεύτερη θέση» είναι ο χώρος εργασίας και «third place» είναι οι ζωτικοί χώροι όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν για να ανταλλάξουν ιδέες, να συνάψουν σχέσεις και να δημιουργήσουν κοινότητες. Βέβαια, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα πάρκο, ένα μπαρ ή, στην σημερινή εποχή, οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων.
Στις 8 Οκτωβρίου 1956, το πρώτο κλειστό εμπορικό κέντρο της Αμερικής, το Southdale Center στην Edina της Μινεσότα, άνοιξε τις πόρτες του. Μάλιστα, το Southdale Center δεν έμοιαζε με κανέναν κτήριο που είχε κατασκευαστεί έως τότε καθώς όχι μόνο είχε καταστήματα, αλλά ήταν ταυτόχρονα διακοσμημένο με σιντριβάνια, εγκαταστάσεις τέχνης και μια μεγάλη αυλή, όλα μέσα σε ένα ενιαίο εσωτερικό συγκρότημα. Το εμπορικό κέντρο έλαβε ως επί το πλείστον διθυραμβικές κριτικές, ενώ πολλοί θεώρησαν ότι επρόκειτο για ένα αξιοθέατο στο ίδιο επίπεδο με τη Disneyland, η οποία είχε μόλις ανοίξει ένα χρόνο νωρίτερα, το 1955!
Σταδιακά, και ενώ το εμπορικό κέντρο αποκτούσε φήμη, όλοι ήθελαν να το επισκεφτούν. Τα εμπορικά κέντρα άρχισαν να ξεφυτρώνουν σε κάθε αμερικανικό προάστιο, μαζί με ποικίλα υβρίδια εμπορικού κέντρου και πολλές εκδοχές του.Μέχρι το 1960, μόλις τέσσερα χρόνια μετά την δημιουργία του πρώτου εμπορικού κέντρου, υπήρχαν 4.500 μεγάλα εμπορικά συγκροτήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία αντιστοιχούν κατά μέσο όρο σε τουλάχιστον τρία νέα εμπορικά κέντρα που άνοιγαν σε καθημερινή βάση.
Μέχρι το 1975, τα εμπορικά κέντρα αντιπροσώπευαν το 33% όλων των λιανικών πωλήσεων στην Αμερική. Βέβαια, παρά το γεγονός ότι το εμπορικό κέντρο σχεδιάστηκε για να αποτελέσει τον πυρήνα της κοινοτικής διεπαφής και να διαλύσει τον προαστιακό ατομικισμό, αυτό δεν φαινόταν να πετυχαίνει. Έτσι, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1980 ξεκίνησε η χρυσή εποχή του εμπορικού κέντρου και του λεγόμενου shop-till-you-drop.
Τα εμπορικά συγκροτήματα συνέχισαν να δημιουργούνται με ρυθμό πάνω από 1.000 ετησίως και το 1986, η Consumer Reports κατέταξε το εμπορικό κέντρο, μαζί με το χάπι για την αποφυγή της κύησης, τα αντιβιοτικά και τον προσωπικό υπολογιστή στα κορυφαία 50 θαύματα που έχει φέρει επανάσταση στη ζωή των καταναλωτών.
Το αμερικανικό εμπορικό κέντρο θα φτάσει στο αποκορύφωμά του το 1992 με την τελική του εξέλιξη: «Το mega-mall», το οποίο μάλιστα αποδείχθηκε εξαιρετικά κερδοφόρο. Οι αναφορές έδειξαν ότι οι καταναλωτές είχαν 50% περισσότερες πιθανότητες να αγοράσουν κάτι σε ένα γεμάτο “προκλήσεις” τεράστιο εμπορικό κέντρο από ό, τι σε ένα κανονικό εμπορικό κέντρο, οδηγώντας στην δημιουργία πολλών αντίστοιχων εμπορικών κέντρων που χτίστηκαν στις 50 πολιτείες. Ωστόσο, αυτό το τεράστιο μέγεθος των μεγάλων εμπορικών κέντρων σε συνδυασμό με ένα μη βιώσιμο ρυθμό κατασκευής είναι οι παράγοντες που τελικά θα οδηγήσουν στην κατάρρευση του ίδιου του εμπορικού κέντρου.
Μάλιστα, αν και στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα χτίστηκαν χιλιάδες εμπορικά κέντρα με διαφορετικά μεγέθη και σχήματα, η βασική διάταξη του εμπορικού κέντρου παρέμεινε η ίδια από το 1956.
Καθώς η δεκαετία του 2000 προχώρησε, οι καταναλωτικές συνήθειες μετατοπίστηκαν και οι καταναλωτές άρχισαν να απομακρύνονται από το πολυκατάστημα. Η Macy’s, για παράδειγμα, κλείνει σταθερά τα καταστήματα από το 2005, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε εμπορικά κέντρα. Ως αποτέλεσμα, εκτιμάται ότι υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορούν να γίνουν για να σώσουν ένα εμπορικό κέντρο που βρίσκεται στην φάση της πλήρους παρακμής.
Επιπλέον, μια έκθεση της Credit Suisse που εκπονήθηκε το 2017 εκτιμά ότι ένα στα τέσσερα εμπορικά κέντρα των ΗΠΑ θα κλείσει μέχρι το 2022. Καθώς η επισκεψιμότητα των καταναλωτών μειώθηκε, οι αναλυτές άρχισαν να πιστεύουν ότι το μέλλον του εμπορικού κέντρου δεν αφορούσε τόσο τα ψώνια όσο στις εμπειρίες που δύνανται να προσφέρουν τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα: μπόουλινγκ, go-karts και άλλες δραστηριότητες ψυχαγωγίας που μπορούσαν να λάβουν χώρα μόνο έξω από το σπίτι.
Ωστόσο, σε έναν κόσμο κοινωνικής αποστασιοποίησης, ακόμη και τα πιο θεαματικά εμπορικά κέντρα της Αμερικής πλέον δυσκολεύονται. Θα μπορέσουν άραγε ποτέ τα εμπορικά κέντρα στην Αμερική να ανακτήσουν την θέση και την ισχύ τους στην συνείδηση και την πρόθεση αγορών των καταναλωτών; Μόνο ο χρόνος μπορεί να το δείξει αυτό, αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: υπάρχει αρκετός χώρος για κάτι νέο.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε πολλά εμπορικά κέντρα γιατί το κλίμα, οι αγοραστικές συμπεριφορές, οι εμπορικές αγορές σε κάθε περιοχή καθυστέρησαν το άνοιγμα εμπορικών κέντρων.Το πρώτο ουσιαστικά εμπορικό κέντρο στην Ελλάδα ήταν το Mall με το άνοιγμα του το 2005 και το οποίο παραμένει το πιο επιτυχημένο μετά από περισσότερα από 15 χρόνια λειτουργίας.
Το άνοιγμα του Ελληνικού τα επόμενα χρόνια θα επανακαθορίσει όλη την εμπορική δραστηριότητα στην Αττική και σίγουρα θα επηρεάσει και τα εμπορικά κέντρα.Ο μικρός όμως αριθμός τετραγωνικών μέτρων εμπορικών κέντρων σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού φαίνεται ότι θα είναι ένας σημαντικός παράγοντας και δεν φαίνεται να επηρεάζεται η κατάσταση ως έχει σήμερα.Κρίσιμη περίοδος θα είναι μετά το άνοιγμα της λιανικής και την επαναφορά στην κανονικότητα αφού δεν είναι ακόμη γνωστό πως θα αντιδράσουν οι καταναλωτές σχετικά με τις επισκέψεις στα εμπορικά κέντρα.
Δύο παράμετροι που προς το παρόν δεν έχουν επισημανθεί όσο θα έπρεπε είναι οι εξωτερικοί χώροι και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου.Είναι δεδομένο και αυτό θα φανεί στο Ελληνικό ότι οι εξωτερικοί χώροι σε ένα εμπορικό κέντρο θα είναι κρίσιμης σημασίας στο μέλλον και πιθανότητα παράγοντας επιλογής για επίσκεψη.Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου επίσης είναι πολύ σημαντικός παράγοντας γιατί αυτό θα επηρεάσει τα φυσικά καταστήματα.
Είναι δεδομένο ότι ο ρόλος των φυσικών καταστημάτων θα αλλάξει και προφανώς αυτό θα οδηγήσει σε αλλαγή του ρόλου και του χαρακτήρα του εμπορικού κέντρου.Τεχνολογία, καινοτομία, δραστηριότητες ψυχαγωγίας, σύνδεση με το ψηφιακό οικοσύστημα είναι χαρακτηριστικά που θα αποτελέσουν μέρη του μελλοντικού εμπορικού κέντρου.Καμία εκτίμηση δεν είναι ασφαλής αλλά υπάρχει μια βεβαιότητα.Ο χαρακτήρας του εμπορικού κέντρου θα αλλάξει.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
